ရန္၀င္း (ေတာင္တံခါး) - “ ပုဂံလက္သစ္ ”
(မိုးမခ) ႏို၀င္ဘာ ၅၊ ၂၀၁၅
ပုဂံကို ေရာက္တိုင္း ေရာက္တိုင္း ေရွးေဟာင္းပုဂံေခတ္ထဲကို ျပန္ေရာက္သြားသလိုလို ေႏြးေထြး လြမ္းဆြတ္ရတဲ့ ခံစားရခ်က္မ်ိဳး ကို ပုဂံခ်စ္ျမတ္နိုးသူတိုင္း ခံစားဖူးၾကေပမယ္။
ဒီကေန႕ ပုဂံကိုဘုရားဖူးပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေလ့လာေရးပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေရာက္ၾကမယ္ဆိုရင္ ပထမဦးဆံုးသတိျပဳမိၾကမွာက ပုဂံဘုရားအမ်ားစုကို ျပဳျပင္ထားျပီးျပီ ဆိုတာပါပဲ။ အရင္တုန္းက ေရာက္ဖူးျပီးသားဆိုရင္ ပိုျပီး သတိထားမိၾကေပလိမ့္မယ္။
ပုဂံက ဂူဘုရားေတြ အားလံုးလိုလိုပဲ အထက္ဆံုးမွာ ပံုစံဆင္တူတဲ့ ေစတီ ေသးေသး ရွည္ရွည္ေတြ ျဖည့္တည္ထားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေစတီေတြကိုလဲ အထြတ္ေတြ ျဖည့္ထားတယ္။ အျမင္ဆန္းတဲ့ ပံုစံသစ္ေတြ ျဖစ္ေနလို႕ အရင္တုန္္းက စဲြမက္ခဲ့ရတဲ့ ေရွးေဟာင္းပုဂံရႈခင္းနဲ႕ ကြာျခားေနတယ္လို႕ ခံစားမိပါတယ္။ အရင္တုန္းက ရင္းႏွီးေနတဲ့ ဘုရားေစတီေတြကိုလဲ မမွတ္မိေတာ့ပါ။ ဒီတခါ လြမ္းရပံုက တစ္မိ်ဳးျဖစ္ေနတယ္။ ရင္ထဲကပုဂံကို တစ္ခါ ထပ္လြမ္းရျပန္တယ္။
ဒီကေန႕ ပုဂံမွာ ဘုရားေစတီေတြနဲ႕ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အဦးေပါင္း နွစ္ေထာင္ေက်ာ္ က်န္ရိွေနေသးေပမယ့္ လံုး၀ ထပ္မွ် တူတဲ့ အေဆာက္အဦးနဲ႕ ဘုရားေတြ မရိွပါ။ နွစ္ေတြၾကာလာေတာ့ အေၾကာင္း အမိ်ဳးးမိ်ဳးးေၾကာင့္ ကြန္းေတာင္ေပါက္၊ မဟာေဗာဓိပံုစံ ကြန္းေတာင္ေပါက္၊ ထူပါေပါက္၊ ေစတီေပါက္ ဂူဘုရားေတြရဲ့ အထက္ပိုင္း အထြတ္ေတြ ပ်က္စီးကုန္တယ္။ အျမင့္ဆံုးအပိုင္းအေနနဲ႕ ကြန္းေတာင္အထိပဲ က်န္တာ မ်ားတယ္။
ေနွာင္းေခတ္ေတြမွာ ပုဂံဘုရားေတြကိုျပဳျပင္ၾကရင္းနဲ႕ မူလလက္ရာေတြ ပ်က္စီးကုန္တာလဲ မနည္းပါ။ မျပဳျပင္ခင္က မူလလက္ရာ ဘယ္ေလာက္က်န္ျပီး ဘယ္လိုပံုစံမိ်ဳးရိွခဲ့မလဲဆိုတာ၊ ဒီကေန႕မွာ ဘယ္သူမွ တပ္အပ္ မေျပာနိုင္ၾကေတာ့ပါ။ ဒီေတာ့ အနီးစပ္ဆံုး အမွန္ရရိွနိုင္ဖို႕ သုေတသနျပဳၾကရပါမယ္။ အရင္တုန္းကလည္း ဒီလို လုပ္ခဲ့ၾကတာေၾကာင့္ အခုလည္း ဒီလိုပဲ လုပ္မယ္ ဆိုတာမိ်ဳး၊ ေကာင္းေအာင္ျပင္တာပဲ ဖ်က္တာမွ မဟုတ္တာလို႕ စိတ္ထဲမွာရိွေနရင္၊ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အဦးေတြ ျပင္တဲ့ ပုဂိၢဳလ္မ်ား ၾကပ္ၾကပ္ စဥ္းစားသင့္ၾကပါတယ္။ ေနာင္ျပင္ရန္ခက္တဲ့အမိ်ဳးလို႕ စာဆိုရိွတဲ့အတိုင္း မျပဳျပင္ခင္ကတည္းက ေလ့လာၾကဖို႕ တိုင္ပင္ၾကဖို႕၊ ပညာရွင္ေတြရဲ့ အျမင္ေတြနဲ႕ ညိွနိႈင္းၾကဖို႕ လိုပါလိမ့္မယ္။
မၾကာေသးခင္ကမွ တျပိဳင္နက္တည္းလိုပဲ အသစ္ ထပ္ထည့္တာေတြကေတာ့ ဆိုခဲ့တဲ့ ထိပ္ပိုင္းက ေစတီအငယ္ေတြပါပဲ။ အရင္တုန္းကတည္းက လုပ္နိုင္ရဲ့သားနဲ႕ မလုပ္ခဲ့တာကေတာ့၊ အစိတ္အပိုင္းေတြကို ေျပာင္းလဲျပင္ဆင္ (alteration) ၊ ျဖဳတ္ပစ္ (obliteration)/ ၊ပံုစံမတူတဲ့ အသစ္ေတြ ထပ္ျဖည့္ထည့္ (addition) တာေတြ မလုပ္ဘူးဆိုတဲ့၊ တခိ်န္က ေရွးေဟာင္းေက်ာက္စာဌာန၊ ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနကို ဦးစီးအုပ္ခု်ပ္သူေတြနဲ႕ သမိုင္းသုေတသီ ပညာရွင္ေတြရဲ့ အင္မတန္မွ ေလးစားစရာ ခံယူခ်က္နဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပမယ္။
ပုဂံဘုရားေတြရဲ့ ထိပ္ဆံုးမွာ မူလက ဘာရိွခဲ့သလဲ။ ထီးလား အထြတ္လား၊ ကြန္းေတာင္ရဲ့ အထက္ေစတီက ဘယ္လိုပံုစံမ်ား ရိွခဲ့မလဲလို႕ သိခ်င္တဲ့သူ ေတာ္ေတာ္ပဲ မ်ားလိမ့္မယ္။ သို႕ေပမယ့္ ဒီကေန႕ ပုဂံလက္သစ္ ဘုရားအထြတ္ေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ အေျဖမွန္ ရႏိုင္ဖို႕ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႕ ဆိုခ်င္ပါတယ္။
ပုဂံမွာ တစ္ခုထဲသာ ရိွတဲ့ ဟိႏၵဴနတ္ေက်ာင္း၊ နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း အထြတ္ကလဲ အခု အသစ္ ထပ္ျဖည့္ထားသလို မူလတုန္းက အဲဒီပံုမိ်ဳး ရိွခဲ့ပါမလားလို့ စဥ္းစားမိစရာပါပဲ။
ပုဂံေခတ္ဦးပိုင္း လက္ရာ ျမင္းကပါေစတီ၊ ဘူးဘုရား၊ ေလာကနႏၵာ တို႕နဲ႕ ေခတ္ၿပိဳင္ မဟုတ္ဘဲ၊ ေရွးပိုက်ႏိုင္တယ္လို႕ ယံုၾကည္ရျပီး သေရေခတၱရာက ပ်ဴေခတ္လက္ရာ ေဘာေဘာၾကီးဘုရား ပံုစံမိ်ဳးလိုပဲ၊ ပံုစံ ေတာ္ေတာ္ရိုးစင္းေသးတဲ့ ဘုရားတစ္ဆူကေတာ့ ငကဲြ်နားေတာင္းေစတီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကေန႕မွာေတာ့ ငကဲြ်နားေတာင္းေစတီကို အထြတ္ေစတီပါ အျပီး ထည့္လို႕ အသစ္ပမာ တည္လိုက္ပါျပီ။
ထူးျခားခ်က္အဂၤါရပ္ျဖစ္တဲ့၊ စဥ့္အစိမ္းေရာင္သုတ္ အုတ္ခ်ပ္ေတြ စီထားတာကို ေဖၚထားေသးတာက လဲြရင္ ငကဲြ်နားေတာင္းေစတီ က ေစတီအသစ္နဲ႕ မျခားပါ။ မူလ အထြတ္ေစတီ က အခုထပ္ထည့္ထားတဲ့ပံုစံမ်ိဳး ရိွခဲ့လိမ့္မယ္လို႕ အတပ္ေျပာစရာ အေထာက္အထား မရႏိုင္္ပါ။ ပုဂံတ၀ိုက္မွာ အရင္ကတည္းက အဲဒီပံုစံမ်ိဳး တစ္ဆူထဲသာရိွေတာ့ ေလ့လာခ်င္တဲ့သူေတြအတြက္ အျမင္ဆန္းတဲ့ ပံုစံအသစ္ကိုသာ ေတြ႕ျမင္ႏိုိုင္ၾကေတာ့တာပါပဲ။
ဘုရားေစတီေဟာင္းေတြကို ျပင္တိုင္း ေကာင္းတယ္လို႕ မဆိုခ်င္ပါ။ ျပင္လိုက္ေတာ့မွ ေရွးလက္ရာ ပ်က္သြားရင္ အစားထိုးလို႕ရတာမို်း မဟုတ္ေလေတာ့ အင္မတန္ နွေမ်ာစရာ ေကာင္းေပတယ္။ ပုဂံဘုရားေတြမွာ ေတြ႕ရေလ့ရိွတဲ့ ကိ်န္စာေတြမွာ မူလကုသိုလ္ရွင္ေတြက သူတို႕ရဲ့ ေကာင္းမႈေတြကို ျပဳျပင္သူေတြအတြက္ ဆိုရင္ ကုသိုလ္ ထပ္တူထပ္မွ် ရပါေစဆိုျပီး ဆုေတာင္းေပးထားေသးတာပဲလို႕ေတာ့ ေစာဒက တက္နိုင္ပါတယ္။ အမ်ား ယံုၾကည္ၾကတဲ့ ဘုရားေဟာင္းေတြကို ျပဳျပင္္ရင္ ရနိုင္တယ္ဆိုတဲ့ ကုသိုလ္အေၾကာင္းကို ဒီေနရာမွာ ထည့္သြင္းျပီး မေဆြးေႏြးပါ။
အမ်ားစုက အေဟာင္းကို ဖယ္ျပီး အသစ္နဲ႕ ့လဲတာဟာ ဘုရား ၾကည္ညိဳ သပၸာယ္စရာ ပိုျဖစ္တယ္လို့ ယံုၾကည္ျပီး၊ သာသနာ အဓြန္႕ရွည္ဖို႕ ျပဳလုပ္တဲ့ ကိစၥပဲလို႕ မွတ္ယူၾကေပမယ္။ ေရွးလက္ရာေတြ ဘယ္ေလာက္ ပ်က္သြားျပီလဲဆိုတာ သတိမထားေတာ့ဘဲ၊ ေခတ္အဆက္ဆက္ ျပဳျပင္္ေပါင္း မ်ားခဲ့လို့ ပ်က္ေပါင္း မ်ားခဲ့လွျပီ။ အျမင္ဆန္းတဲ့ ပံုစံသစ္ေတြျဖစ္ေနလို့ ပုဂံေခတ္လက္ရာေတြပါ ဆိုျပီး ဂုဏ္ယူနိုင္ပါ့မလား ေတြးမိတယ္။ ဒီကေန႕ ေခတ္စားလာတဲ့ World Heritage စာရင္း၀င္ဖို႕ အေၾကာင္းခ်င္းရာေတြကို တင္ျပရာမွာ ပုဂံလက္သစ္ လက္ရာေတြကို တင္ျပႏိုင္ပါ့မလားလို႕လည္း ေတြးမိပါေသးတယ္။
လူထုေဒၚအမာရဲ့ အႏွစ္ ဂ၀ ျပည့္ ေမြးေန႕ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ထုတ္ေ၀တဲ့ ‘ပုဂံလက္သစ္ ႏွင့္ အျခားစာတမ္းမ်ား’ စာအုပ္မွာ ဆရာၾကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္း က ဒီလို ေရးျပီး ေထာက္ျပထားပါတယ္။
“မေပ်ာက္ဆံုးေအာင္ထိန္း conservation တာရယ္၊ ဆက္ျပီးမၿပိဳ မပ်က္ေအာင္ကာကြယ္ preservation တာရယ္၊ မူရင္းပံုစံမပ်က္ျပန္တည္ေဆာက္ restoration တာရယ္၊ ေရွးပုဂံအတြက္ ဒီသံုးခုကို ျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကဖို႕ပဲ ရိွပါတယ္။”
ညႊန္း။ ပုဂံလက္သစ္ႏွင့့္္ အျခားစာတမ္းမ်ား၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း
(မိုးမခ) ႏို၀င္ဘာ ၅၊ ၂၀၁၅
ပုဂံကို ေရာက္တိုင္း ေရာက္တိုင္း ေရွးေဟာင္းပုဂံေခတ္ထဲကို ျပန္ေရာက္သြားသလိုလို ေႏြးေထြး လြမ္းဆြတ္ရတဲ့ ခံစားရခ်က္မ်ိဳး ကို ပုဂံခ်စ္ျမတ္နိုးသူတိုင္း ခံစားဖူးၾကေပမယ္။
ဒီကေန႕ ပုဂံကိုဘုရားဖူးပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေလ့လာေရးပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေရာက္ၾကမယ္ဆိုရင္ ပထမဦးဆံုးသတိျပဳမိၾကမွာက ပုဂံဘုရားအမ်ားစုကို ျပဳျပင္ထားျပီးျပီ ဆိုတာပါပဲ။ အရင္တုန္းက ေရာက္ဖူးျပီးသားဆိုရင္ ပိုျပီး သတိထားမိၾကေပလိမ့္မယ္။
ပုဂံက ဂူဘုရားေတြ အားလံုးလိုလိုပဲ အထက္ဆံုးမွာ ပံုစံဆင္တူတဲ့ ေစတီ ေသးေသး ရွည္ရွည္ေတြ ျဖည့္တည္ထားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေစတီေတြကိုလဲ အထြတ္ေတြ ျဖည့္ထားတယ္။ အျမင္ဆန္းတဲ့ ပံုစံသစ္ေတြ ျဖစ္ေနလို႕ အရင္တုန္္းက စဲြမက္ခဲ့ရတဲ့ ေရွးေဟာင္းပုဂံရႈခင္းနဲ႕ ကြာျခားေနတယ္လို႕ ခံစားမိပါတယ္။ အရင္တုန္းက ရင္းႏွီးေနတဲ့ ဘုရားေစတီေတြကိုလဲ မမွတ္မိေတာ့ပါ။ ဒီတခါ လြမ္းရပံုက တစ္မိ်ဳးျဖစ္ေနတယ္။ ရင္ထဲကပုဂံကို တစ္ခါ ထပ္လြမ္းရျပန္တယ္။
 |
| (၁) နတ္ေလ်ာင္းေက်ာင္း (နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း) ယခင္ |
 |
| (၂) နတ္ေလ်ာင္းေက်ာင္း (နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း) ယခု |
 |
| (၃) ငကၽြဲနားေတာင္း၊ ယခင္ |
 |
| (၄) ငကၽြဲနားေတာင္း၊ ယခု |
မၾကာေသးခင္ကမွ တျပိဳင္နက္တည္းလိုပဲ အသစ္ ထပ္ထည့္တာေတြကေတာ့ ဆိုခဲ့တဲ့ ထိပ္ပိုင္းက ေစတီအငယ္ေတြပါပဲ။ အရင္တုန္းကတည္းက လုပ္နိုင္ရဲ့သားနဲ႕ မလုပ္ခဲ့တာကေတာ့၊ အစိတ္အပိုင္းေတြကို ေျပာင္းလဲျပင္ဆင္ (alteration) ၊ ျဖဳတ္ပစ္ (obliteration)/ ၊ပံုစံမတူတဲ့ အသစ္ေတြ ထပ္ျဖည့္ထည့္ (addition) တာေတြ မလုပ္ဘူးဆိုတဲ့၊ တခိ်န္က ေရွးေဟာင္းေက်ာက္စာဌာန၊ ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနကို ဦးစီးအုပ္ခု်ပ္သူေတြနဲ႕ သမိုင္းသုေတသီ ပညာရွင္ေတြရဲ့ အင္မတန္မွ ေလးစားစရာ ခံယူခ်က္နဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပမယ္။
ပုဂံဘုရားေတြရဲ့ ထိပ္ဆံုးမွာ မူလက ဘာရိွခဲ့သလဲ။ ထီးလား အထြတ္လား၊ ကြန္းေတာင္ရဲ့ အထက္ေစတီက ဘယ္လိုပံုစံမ်ား ရိွခဲ့မလဲလို႕ သိခ်င္တဲ့သူ ေတာ္ေတာ္ပဲ မ်ားလိမ့္မယ္။ သို႕ေပမယ့္ ဒီကေန႕ ပုဂံလက္သစ္ ဘုရားအထြတ္ေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ အေျဖမွန္ ရႏိုင္ဖို႕ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႕ ဆိုခ်င္ပါတယ္။
ပုဂံမွာ တစ္ခုထဲသာ ရိွတဲ့ ဟိႏၵဴနတ္ေက်ာင္း၊ နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း အထြတ္ကလဲ အခု အသစ္ ထပ္ျဖည့္ထားသလို မူလတုန္းက အဲဒီပံုမိ်ဳး ရိွခဲ့ပါမလားလို့ စဥ္းစားမိစရာပါပဲ။
ပုဂံေခတ္ဦးပိုင္း လက္ရာ ျမင္းကပါေစတီ၊ ဘူးဘုရား၊ ေလာကနႏၵာ တို႕နဲ႕ ေခတ္ၿပိဳင္ မဟုတ္ဘဲ၊ ေရွးပိုက်ႏိုင္တယ္လို႕ ယံုၾကည္ရျပီး သေရေခတၱရာက ပ်ဴေခတ္လက္ရာ ေဘာေဘာၾကီးဘုရား ပံုစံမိ်ဳးလိုပဲ၊ ပံုစံ ေတာ္ေတာ္ရိုးစင္းေသးတဲ့ ဘုရားတစ္ဆူကေတာ့ ငကဲြ်နားေတာင္းေစတီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကေန႕မွာေတာ့ ငကဲြ်နားေတာင္းေစတီကို အထြတ္ေစတီပါ အျပီး ထည့္လို႕ အသစ္ပမာ တည္လိုက္ပါျပီ။
ထူးျခားခ်က္အဂၤါရပ္ျဖစ္တဲ့၊ စဥ့္အစိမ္းေရာင္သုတ္ အုတ္ခ်ပ္ေတြ စီထားတာကို ေဖၚထားေသးတာက လဲြရင္ ငကဲြ်နားေတာင္းေစတီ က ေစတီအသစ္နဲ႕ မျခားပါ။ မူလ အထြတ္ေစတီ က အခုထပ္ထည့္ထားတဲ့ပံုစံမ်ိဳး ရိွခဲ့လိမ့္မယ္လို႕ အတပ္ေျပာစရာ အေထာက္အထား မရႏိုင္္ပါ။ ပုဂံတ၀ိုက္မွာ အရင္ကတည္းက အဲဒီပံုစံမ်ိဳး တစ္ဆူထဲသာရိွေတာ့ ေလ့လာခ်င္တဲ့သူေတြအတြက္ အျမင္ဆန္းတဲ့ ပံုစံအသစ္ကိုသာ ေတြ႕ျမင္ႏိုိုင္ၾကေတာ့တာပါပဲ။
ဘုရားေစတီေဟာင္းေတြကို ျပင္တိုင္း ေကာင္းတယ္လို႕ မဆိုခ်င္ပါ။ ျပင္လိုက္ေတာ့မွ ေရွးလက္ရာ ပ်က္သြားရင္ အစားထိုးလို႕ရတာမို်း မဟုတ္ေလေတာ့ အင္မတန္ နွေမ်ာစရာ ေကာင္းေပတယ္။ ပုဂံဘုရားေတြမွာ ေတြ႕ရေလ့ရိွတဲ့ ကိ်န္စာေတြမွာ မူလကုသိုလ္ရွင္ေတြက သူတို႕ရဲ့ ေကာင္းမႈေတြကို ျပဳျပင္သူေတြအတြက္ ဆိုရင္ ကုသိုလ္ ထပ္တူထပ္မွ် ရပါေစဆိုျပီး ဆုေတာင္းေပးထားေသးတာပဲလို႕ေတာ့ ေစာဒက တက္နိုင္ပါတယ္။ အမ်ား ယံုၾကည္ၾကတဲ့ ဘုရားေဟာင္းေတြကို ျပဳျပင္္ရင္ ရနိုင္တယ္ဆိုတဲ့ ကုသိုလ္အေၾကာင္းကို ဒီေနရာမွာ ထည့္သြင္းျပီး မေဆြးေႏြးပါ။
အမ်ားစုက အေဟာင္းကို ဖယ္ျပီး အသစ္နဲ႕ ့လဲတာဟာ ဘုရား ၾကည္ညိဳ သပၸာယ္စရာ ပိုျဖစ္တယ္လို့ ယံုၾကည္ျပီး၊ သာသနာ အဓြန္႕ရွည္ဖို႕ ျပဳလုပ္တဲ့ ကိစၥပဲလို႕ မွတ္ယူၾကေပမယ္။ ေရွးလက္ရာေတြ ဘယ္ေလာက္ ပ်က္သြားျပီလဲဆိုတာ သတိမထားေတာ့ဘဲ၊ ေခတ္အဆက္ဆက္ ျပဳျပင္္ေပါင္း မ်ားခဲ့လို့ ပ်က္ေပါင္း မ်ားခဲ့လွျပီ။ အျမင္ဆန္းတဲ့ ပံုစံသစ္ေတြျဖစ္ေနလို့ ပုဂံေခတ္လက္ရာေတြပါ ဆိုျပီး ဂုဏ္ယူနိုင္ပါ့မလား ေတြးမိတယ္။ ဒီကေန႕ ေခတ္စားလာတဲ့ World Heritage စာရင္း၀င္ဖို႕ အေၾကာင္းခ်င္းရာေတြကို တင္ျပရာမွာ ပုဂံလက္သစ္ လက္ရာေတြကို တင္ျပႏိုင္ပါ့မလားလို႕လည္း ေတြးမိပါေသးတယ္။
လူထုေဒၚအမာရဲ့ အႏွစ္ ဂ၀ ျပည့္ ေမြးေန႕ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ထုတ္ေ၀တဲ့ ‘ပုဂံလက္သစ္ ႏွင့္ အျခားစာတမ္းမ်ား’ စာအုပ္မွာ ဆရာၾကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္း က ဒီလို ေရးျပီး ေထာက္ျပထားပါတယ္။
“မေပ်ာက္ဆံုးေအာင္ထိန္း conservation တာရယ္၊ ဆက္ျပီးမၿပိဳ မပ်က္ေအာင္ကာကြယ္ preservation တာရယ္၊ မူရင္းပံုစံမပ်က္ျပန္တည္ေဆာက္ restoration တာရယ္၊ ေရွးပုဂံအတြက္ ဒီသံုးခုကို ျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကဖို႕ပဲ ရိွပါတယ္။”
ညႊန္း။ ပုဂံလက္သစ္ႏွင့့္္ အျခားစာတမ္းမ်ား၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း