ေမာင္ေဖသက္နီ - ဘာေၾကာင့္ လက္ရာေျမာက္ အႏုပညာပစၥည္းေတြ အႏၲရာယ္ရွိေနရတာလဲ

ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ့ အႏုပညာလက္ရာပစၥည္းေတြဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြအတြင္းမွာ အဓမၼဖယ္ရွားခံခဲ့ရတာေတြ၊ ဘူဒိုဇာ ေတြနဲ႔ ၿဖိဳဖ်က္ခံခဲ့ရတာေတြ၊ သတၲဳနဲ႔ဖန္တီးထားတဲ့ အႏုအလွပန္းပုပစၥည္းေတြဟာ မီးရိႈ ့အရည္ႀကိဳခ်က္တဲ့နည္းနဲ႔ အဖ်က္ ဆီးခံခဲ့ရသလို ခိုးယူေရာင္းခ်ျခင္းေတြကိုလည္း ခံခဲ့ၾကရပါတယ္။ အဲဒီလိုဖ်က္ဆီး၊ ေရာင္းခ်ခံခဲ့ရတဲ့ တန္ဖိုးရွိတဲ့ အႏုပညာ လက္ရာေတြကို ျပန္လည္ရရွိႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကသလို က်န္ရွိေနေသးတဲ့ အႏုပညာပစၥည္းေတြကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းၾကဖို႔ အစီအစဥ္တက်နဲ႔ ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။

အဂၤလန္ႏိုင္ငံ လန္ကက္စတာရိႈင္းယားေစ်းၿမိဳ႕ "မားကက္ ဟာေဘာရို Market Harborough"ရဲ့ ေက်းလက္စာသင္ေက်ာင္း ၀င္းထဲ ထုဆစ္ထားခဲ့တဲ့ ရွားပါးပန္းပုရုပ္တုတခု ၂၀၁၄ ခုႏွစ္မွာ ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့ပါတယ္။ ျပည္သူေတြက အဆိုပါပန္းပု ရုပ္တုဟာ တန္ဖိုးရွိတဲ့ ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့တာေတြ ထဲကတခုလို႔ လူႀကီးသူမစကားေတြအရ သိရွိရတာပါ။ ဒီေန႔ေခတ္လူငယ္ ေတြက အဆိုပါရုပ္တုကို "ပူေဆြးေသာကေရာက္ေနတဲ့ ဖန္ရုပ္တုႀကီးေတြ the broken glasses"  ေတြထဲကတခုလို႔ သတ္ မွတ္ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကပါတယ္။ ေက်ာင္းတာ၀န္ရွိသူေတြက စတာလင္ေပါင္ ၃၆၀ (အေမရိကန္ေဒၚလာ ၅၂၀) ေလာက္နဲ႔ ေလလံ တင္ေရာင္းခ်ပြဲတခုကေန ၀ယ္ယူခဲ့တာလုိ႔ေျပာဆိုခဲ့တဲ့စကားရွိပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူ ့ကိုးကားျဖည့္စြက္ခ်က္။    ။"မား ကက္ ဟာေဘာရို Market Harborough"  လုိ႔ေခၚတဲ့အရပ္ဟာ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ လန္ကက္စတာရိႈင္းယားခရိုင္ Leicestershire ထဲမွာရွိတဲ့ ေစ်းၿမိဳ႕ရပ္ကြက္တခုျဖစ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ ့ကို ခရိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနလုိ႔ေခၚဆိုၿပီး "ေနာ့့သမ္တန္ရိႈင္းယား Northamptonshire"နဲ႔ "လန္ကက္ စတာရိႈင္းယား"ဆံုေတြ႕တဲ့ေနရာမွာတည္ရွိပါတယ္။ https://en.wikipedia.org/wiki/Market_Harborough လင့္မွ ကိုးကားပါတယ္။)
  
ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုစတဲ့ အႏုပညာပစၥည္းေတြကို စုေဆာင္းေလ့ရွိသူတဦးက ေပ်ာက္သြားတဲ့ပစၥည္းေတြကို လိုက္လံေျခရာေကာက္ ႏိုင္ဖုိ႔စံုစမ္းရွာေဖြေရး ေကာ္မတီတရပ္ဖြဲ႕စည္းဖုိ႔ဖုန္းဆက္ၿပီး အႀကံျပဳေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ေက်ာ္ကာလေတြတုန္းက သူဟာ နာမည္ေက်ာ္ၿဗိတိသွ် ပန္းပုပညာရွင္ ဘရိုင္ယန္ ကေနယယ္လ္ Bryan Kneale ရဲ့ "အက္စတိုနီးယား Astonia"လို႔ အမည္ေပးထားတဲ့ ျပပြဲက်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ သတၱဳနဲ႔ဖန္တီးသြန္းထုထားတဲ့ပန္းခ်ီပန္းပုရုပ္တုေတြျပပြဲ က်င္းပတုန္းက ဘရိုင္ယန္ကေနယယ္လ္ရဲ့ လက္ရာအေတာ္မ်ားမ်ား ခန္႔မွန္းေခ်တန္ဖိုး စတာလင္ ေပါင္ ၃၀ ၀၀၀ (အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၄၃ ၂၀၀ ခန္႔) ပန္းခ်ီပန္းပုေတြ ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့တယ္လို႔ သူ႔အေျပာအရသိရွိခဲ့ပါတယ္။

ဘရိုင္ယဲန္ ကေနယယ္လ္ Bryan Kneale"  ရဲ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုရုပ္တုေတြ ေပ်ာက္ဆံုးသြားတာ သမရိုးက်ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ အနည္းငယ္ေလာက္တုန္းက ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ့ လူအမ်ားႏွစ္သက္တန္ဖိုးထားၾကတဲ့ အႏုပညာဆိုင္ရာ ပန္း ခ်ီ၊ ပန္းပုရုပ္တုေတြကို အစတုန္းဖ်က္ဆီးမႈ၊ ဘူဒိုဇာလုိ႔ေခၚတဲ့ ေျမတူးစက္ႀကီးေတြသံုးၿပီး ၿဖိဳခ်ဖ်က္ဆီးမႈေတြလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သတၲဳနဲ႔ပံုသြင္းေလာင္းထားတဲ့ ပန္းပုရုပ္တုေတြကို အပူေပးၿပီး အရည္ေဖ်ာ္ပစ္လိုက္တာေတြလည္းရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလိုပ်က္စီးေအာင္ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကတဲ့အတြက္ တသီးပုဂၢလေတြေရာ၊ စုေဆာင္းသူေတြေရာ အထူး၀မ္းနည္းယူက်ံဳးမရ ျဖစ္ခဲ့ရပါ တယ္။ ပ်က္စီးသြားခဲ့တာေတြထဲမွာ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္က်င္းပခဲ့တဲ့ ၿဗိတိန္ပြဲေတာ္ (1951 Festival of Britain) မွာ ျပသဖုိ႔အတြက္ မီတာ ၃၀၀ အျမင့္အလူမီနီယမ္နဲ႔ထုဆစ္ဖန္တီးထားခဲ့တဲ့ ရုပ္တုႀကီးတခုပါ၀င္သြားခဲ့တာ အထူးေၾကကြဲစရာတခု ျဖစ္ပါတယ္။

၁၉၅၁ ခုႏွစ္တုန္းမွာက်င္းပခဲ့တဲ့ ၿဗိတိန္ပြဲေတာ္မွာျပသဖုိ႔အတြက္ ရည္ရြယ္ထုဆစ္ထားခဲ့တဲ့ မီတာ ၃၀၀ အျမင့္ရွိတဲ့ အလူမီနီယမ္နဲ႔ထုဆစ္ဖန္တီးထားခဲ့တဲ့ စကိုင္းလန္ Skylon လို ေခၚတဲ့ 'ည အေမွာင္ထဲထြန္းတဲ့ဆလိုက္စင္ႀကီး'တခုပါ၀င္သြားခဲ့ပါတယ္ (Historic England မွ ကိုးကားပါတယ္)

 
"ဒါက သမိုင္းကို ညႊန္ျပေနတာပါ။ ဒီတပတ္ထဲမွာ တန္ဖိုးရွိအႏုပညာပစၥည္းတခု ေပ်ာက္သြားခဲ့တယ္ေလ"  လုိ႔ "လန္ဒန္ဆန္ မၼာ ဆက္ စံအိမ္ေတာ္ London's Somerset House"လုိ႔ေခၚတဲ့ ျပတိုက္သစ္ဖြင့္ပြဲေနမွာ ျပတိုက္မွဴး ဆာရာ ဂါဗဲန္တာ Sarah Gaventa  က ေျပာျပခဲ့တာပါ။ ဆာရာ ဂါဗဲန္တာ ဟာ ဘရိုင္ယဲန္ ကေနယယ္လ္ရဲ့ အႏုပညာလက္ရာေတြျပပြဲတာ၀န္ရွိသူတဦးျဖစ္ၿပီး သမိုင္း၀င္အဂၤလန္ရဲ့ ေရွးေဟာင္းအႏုပညာ ရပ္မ်ားဌာနရဲ့ အမႈထမ္းတဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

လန္ဒန္ၿမိဳ႕ရဲ့ ေအာက္စဖုိ႔လမ္းမႀကီးေပၚမွာ ဖြင့္လွစ္ထားတဲ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု ျပခန္းမွာ ပန္းပုဆရာမ ဘာဘရာ ဟက္ပ္၀ါ့သ္ Barbara Hepworth  ရဲ့  'အေတာင္ပံေတြရဲ့ ပန္းပု Winged Figure 'ဆိုတဲ့ ပန္းပုရုပ္တု (Historic England မွ ကိုးကားပါ တယ္)

ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုအႏုပညာပစၥည္းေတြအမ်ားစုကို ဒီေန႔အခ်ိန္မွာ အေဆာက္အဦးေတြထဲမဟုတ္ဘဲ ေလဟာနယ္ထဲ ျပတာကို ျပည္သူလူထုက ႏွစ္ၿခိဳက္သေဘာက်ၾကပါတယ္။ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္မွာ သြန္းထုခဲ့တဲ့ ပန္းပုဆရာမ ဘာဘရာ ဟက္ပ္၀ါ့သ္ Barbara Hepworth  ရဲ့  'အေတာင္ပံေတြရဲ့ သ႑ာန္ Winged Figure'ပန္းပုရုပ္တုဟာ လန္ဒန္ရဲ့ အစည္ကားဆံုးလမ္းမ ေအာက္စဖုိ႔လမ္းမႀကီးေပၚမွာတည္ရွိတဲ့ 'ဂြၽန္ လြစၥ John Lewis'စတိုးဆိုင္ႀကီးရဲ့ ေဘးနားမွာရွိေနတဲ့ ေလဟာနယ္ထဲမွာျပသ ထားပါတယ္။ ဟင္နရီမိုး Henry Moore ရဲ့  'ျပန္လည္ျပဳျပင္ ဖန္တီးထားတဲ့ အမွတ္ (၅) ဆိုတဲ့သ႑ာန္ရုပ္တု Two Piece Reclining Figure No. 5'ဟာလည္း ကဲင္၀ုဒ္ေဟာက္စ္ Kenwood House မွာ တည္ရွိပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူ ့ကိုးကားျဖည့္ စြက္ခ်က္။  ။ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ထဲမွာတည္ရွိတဲ့ ဟမၸစတက္ဒ္ ဟိသ္ Hampstead Heath  နားမွာရွိတဲ့ ကဲင္၀ုဒ္ေဟာက္စ္ Kenwood House ဟာ အက်ယ္ ၃၂၀ ဟကၠာ (၇၉၀ ဧက) ခန္႔ေလာက္ရွိၿပီး ျမက္ခင္းျပင္စိမ္းႀကီးရွိပါတယ္။ အျခားတဖက္မွာေတာင္ ကုန္းတခု ရွိေနၿပီး သူ႔ကိုေက်ာ္ၾကည့္လိုက္ရင္ သဲေသာင္ျပင္တခုနဲ႔ အင္မတန္လွပတဲ့ရႈခင္းကိုေတြ႕ရမွာပါ။ ပန္းၿခံထဲမွာေရကန္ ငယ္ေလးေတြ၊ ေရအိုင္ငယ္ ေလးေတြနဲ႔အလြန္အင္မတန္ လွပရႈေမာဖြယ္ေကာင္းပါတယ္။ https://en.wikipedia.org/wiki/Hampstead_Heath မွ ကိုးကားပါတယ္) အဲဒါကိုလြန္ရင္ေတာ့ ၿဗိတိသွ်ပါလီမန္ အေဆာက္အဦးပါဘဲ။ အနီးအနားမွာ ၀ီလီ ဆိုေကာ့ပ္ Willi Soukop ရဲ့ ‘ျမည္းရုပ္တု Donkey’ ရွိေနပါ တယ္။ (ဘာသာျပန္သူ႔ကိုးကားျဖည့္စြက္ခ်က္။     ။ ၀ီလ္ဟဲမ္ ဆိုေကာ့ပ္ Wilhelm Josef Soukop ဟာ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္တုန္းက သြန္းထုခဲ့တဲ့ ‘ျမည္းရုပ္တု Donkey’ နဲ႔ ၁၉၅၀ မွာ သြန္းထုခဲ့တဲ့ ‘ေရပန္းဗ်ိဳင္း  Swan Fountain’ ေတြေၾကာင့္နာမည္ႀကီးထင္ရွားပါတယ္။ ၀က္ဆိုဒ္လင့္ https://www.dartington.org/about/our-history/dartington-whos-who/willi-soukop/ မွ ကိုးကားပါတယ္)

၀ီလီ ဆိုေကာ့ပ္ Willi Soukop ရဲ့ ျမည္းရုပ္တု ‘Donkey’  ဟာ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္မွာ စတင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့ကတည္းက အင္မတန္ လူ ႀကိဳက္မ်ား သေဘာက်ႏွစ္ၿခိဳက္မႈကို ရရွိခဲ့တဲ့ ရုပ္တုတခုပဲျဖစ္ပါတယ္။ (Andy Lovell/Alamy မွ ကိုးကားပါတယ္)

ဒါေပမယ့္ အဲဒီ့ အႏုပညာလက္ရာဟာ အေဆာက္အဦးအတိုင္း ကံအေၾကာင္း မလွခဲ့ပါဘူး။

Historic England ျပခန္းမွာျပသခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုေတြထဲမွာျပသခဲ့တဲ့ရုပ္တုႏွစ္ခုက ဗိသုကာလက္ရာအရေရာ၊ အႏုပညာ အရေရာ အင္မတန္ လက္ရာေျမာက္ခဲ့ေပမယ့္ ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရတဲ့ထဲ ပါသြားခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္မွာ ထုဆစ္ခဲ့တဲ့ အဇၩတၴ၀ါဒီ ၿဗိတိသွ်အႏုပညာရွင္ ထေရဗာ တဲႏၷဲန္႔ Trevor Tennant ရဲ့ ပန္းပုရုပ္တုေတြကို လန္ဒန္ၿမိဳ႕အနီးမွာရွိတဲ့ ၀ဲလ္၀င္ ဂါဒဲန္း စီးတီး Welwyn Garden City က ေဆးရံုရဲ့ အ၀င္ခန္းမႀကီးထဲ မွာ ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထေရဗာ တဲႏၷဲန္႔ရဲ့ ပန္းပုရုပ္တုတခုဟာ အဲဒီ့အခ်ိန္က အဲဒီေဆးရံုမွာ အလုပ္လုပ္ေနခဲ့တဲ့ ဆရာ၀န္တဦးက သိမ္းဆည္းယူေဆာင္သြားခဲ့တဲ့အတြက္ အဖ်က္ဆီးမခံခဲ့ရ ပါ ဘူး။ ၿဗိတိသွ်အႏုပညာရွင္ ေပၚလ္ မြန္႔ Paul Mount  ၁၉၈၄ ခုႏွစ္က တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ အဂၤလန္ ေတာင္ဘက္အစြန္ဆံုးေဒသ ေကာ္န္ေ၀ါလ္ Cornwall အရပ္ေဒသရွိ ဆူပါမားကက္အေဆာက္အဦကို ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ထဲ ျပန္လည္ရွင္းလင္းစဥ္မွာ အဲဒီ့ ပန္းပုရုပ္တုကို ျပန္လည္ေတြ ့ရွိခဲ့ပါတယ္။ ေဒသခံေတြက အႏုပညာေတြရဲ့ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိတဲ့ရုပ္တုေတြကို သူတို ့အိမ္ေတြ၊ ၿခံေတြထဲေရႊ႕ေျပာင္းခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ ေပ်ာက္ပ်က္မသြားခဲ့ၾကပါဘူး။ ပန္းပုရုပ္တုနဲ႔အႏုပညာလက္ရာ အေတာ္မ်ားမ်ားက ေတာ့ ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့ပါတယ္။ ရုပ္တု ၁၆၀ ေက်ာ္ကေတာ့ ေျမၿပိဳတဲ့ထဲပါသြားခဲ့တဲ့အတြက္ လံုး၀ဆံုးရံႈးသြားခဲ့ရပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူ ့ကိုးကားျဖည့္စြက္ခ်က္။ ။ ၿဗိတိသွ်လူမ်ိဳး ပန္းပုပညာရွင္ ထေရဗာ တဲႏၷဲန္႔Trevor Tennant ကို လန္ဒန္ၿမိဳ႕မွာ ၁၉၀၀ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ (၂) ရက္ေန ့မွာ ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး "ဂိုးလ္စမစ္ ေတာ္၀င္ အႏုပညာေကာလိပ္ Goldsmith's College of Art and at the Royal Academy"မွာ တက္ေရာက္ပညာသင္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ "ႏိုင္ငံတကာအႏုပညာရွင္မ်ားအသင္း the Artists International Association"အဖြဲ႕ႀကီးရဲ့ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ဆုကို ႏွစ္ႀကိမ္တိတိ လက္ခံရရွိခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ၁၉၃၀ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၃၄ ခုႏွစ္အထိ ကမ္ဘာ၀ဲလ္ အႏုပညာသင္ေကာလိပ္ Camberwell School of Art  မွာ၊ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္ ကေန ၁၉၄၀ ခုႏွစ္အထိ ဒူးလ္၀စ္ခ်္ ေကာလိပ္ Dulwich College နဲ႔ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၅၃ ခုႏွစ္အထိ ဟမၼားစမစ္ အႏုပညာသင္ေကာလိပ္ Hammersmith School of Art နဲ႔ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၅၂ ခုႏွစ္အထိ ဂီလ္ေဖါ့ဒ္ အႏုပညာ သင္ေကာလိပ္ Guildford School of Art  တို႔မွာ အႏုပညာရပ္ေတြကို သင္ၾကားပို႔ခ်ေပးခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလနဲ႔ဒီဇင္ဘာလအတြင္းမွာ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ အေရွ႕ပိုင္း ေနာ္ေဖါ့က္ Norfolk ေဒသမွာ ကြယ္လြန္ အနိစၥေရာက္ သြားပါတယ္။ ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေျပာင္းေရႊ ့ေနထိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ သူ႕ကြယ္လြန္မႈ အေသးစိတ္ကို ဘယ္သူမွ အတိအ က် မေျပာႏိုင္ၾကပါဘူး။ http://sculpture.gla.ac.uk/view/person.php?id=ann_1288733819 မွ ကိုးကားပါတယ္)

သူနဲ႔ေခတ္ၿပိဳင္ အႏုပညာရွင္ေတြျဖစ္ၾကတဲ့ "ေဘာ့ (ဘ္) နဲ႔ရဘက္ကာ စမစ္ (သ္) Bob and Roberta Smith"ဇနီးေမာင္ႏွံတို႔ ဟာ အႏုပညာရွင္ "ဟင္နရီမိုး Henry Moore"ရဲ့ အထိမ္းအမွတ္ ၂၀၁၃ ကို ဖန္တီးခဲ့ၾကပါေသးတယ္။ (ဘာသာျပန္သူ႔ကိုးကားျဖည့္စြက္ခ်က္။  ။ၿဗိတိသွ်အႏုပညာရွင္ ဟင္နရီ စပင္ဆာ မိုး Henry Spencer Moore  ကို စိတၲဇပန္းပုပညာရွင္လုိ႔လူသိမ်ားၾကပါတယ္။ သူ႔အႏုပညာရုပ္တုေတြကို ကမာၻနဲ႔တ၀ွမ္းမွာ ေတြ ့ျမင္ေနၾကရပါတယ္။ သူရဲ့ အႏုပညာေတြဟာ လူသား ေတြရဲ့ပံုမွန္အတိုင္းမဟုတ္ဘဲ အေနအထားကိုျပဳျပင္ ထုလုပ္တတ္တဲ့အတြက္ စိတၱဇပန္းပု ပညာရွင္လုိ႔ လူသိမ်ားၾကတာျဖစ္ပါ တယ္။ သူဟာ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ေတြတုန္းက 'အေမနဲ႔ရင္ေသြး Mother-and-Child'နဲ႔ ေၾကးသြန္းပန္းပုရုပ္ေတြကို ထုဆစ္ခဲ့ပါတယ္။ သူ ့ေမြးဇာတိ 'ေယာက္ရိႈင္းယား Yorkshire'ရဲ့ ေတာင္ကုန္းေတြရဲ့ အလွအပေတြကိုလည္း စိတၲဇပန္းပုပညာရပ္နဲ႔ဖန္တီးခဲ့ပါ ေသးတယ္။ သူ ့ကို အဂၤလန္ႏိုင္ငံက ေမာ္ဒန္အႏုပညာရွင္တဦးလုိ႔သတ္မွတ္ခဲ့ၾကတာပါ။ အဂၤလန္ရဲ့ ျပည္သူလူထုအမ်ားစုက "ဟင္နရီမိုး ေဖာင္ေဒးရွင္း Henry Moore Foundation"ဆုိတဲ့ အဖြဲ႕ကိုထူေထာင္ၿပီး သူ ့ကိုဂုဏ္ျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။) ဟင္နရီမိုးရဲ့ 'အေႏြးထည္လႊမ္းထားတဲ့ ထိုင္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ ပန္းပုရုပ္တု Draped Seated Woman'ဟာ သူ ့နာမည္ႀကီးပန္း ပုရုပ္တုတခုျဖစ္ၿပီး အခုအခ်ိန္မွာ "လန္ဒန္ၿမိဳ႕ ဟမၼလက္ တာ၀ါ London’s Tower Hamlets"ဆိုတဲ့ အဖြဲ႕က ပိုင္ဆိုင္ထား ပါတယ္။ အခုေျပာတဲ့ ပန္းခ်ီ၊ပန္းပု အႏုပညာပစၥည္းေတြကို လူထုတရပ္လံုးက ျပည္သူျပည္သားေတြကဘဲ ပိုင္ဆိုင္ၾကတယ္ လုိ႔ အခုအခ်ိန္အထိ သတ္မွတ္ေနၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။

ဟင္နရီမိုးရဲ့ 'အေႏြးထည္လႊမ္းထားတဲ့ ထိုင္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ ပန္းပုရုပ္တု Draped Seated Woman'ကို ေရာင္းခ်မယ့္အစီအစဥ္ကို ဆန္႔က်င္တဲ့ ဆႏၵျပေတာင္းဆိုမႈဟာ ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီး အခုဆိုရင္ ေယာက္႐ႈိင္းယားရုပ္တုပန္းၿခံထဲမွာ တည္တည္တ့ံတ့ံ ရပ္တည္ေနပါၿပီ (Historic England မွ ကိုးကားပါတယ္)

"အေၾကာင္းအရာေတြကို လုပ္ဇာတ္ခင္းၿပီး  အဲဒီအႏုပညာေတြဟာ သိပ္ကိုတန္ဖိုးရွိပါတယ္"လုိ႔ စမစ္ (သ္) ဇနီး ေမာင္ႏွံတို႔က ေျပာဆို ခဲ့ပါတယ္။

"ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ့ လူထုျမင္ကြင္းအႏုပညာျဖစ္ထြန္းမႈ Evolution of Britain's public art"ဟာ စစ္ၿပီးကာလမွာပိုၿပီး စည္းကမ္း တင္းက်ပ္လာခဲ့တာပါ။ ပ်က္စီးသြားခဲ့တဲ့ၿမိဳ႕ေတြကိုျပန္လည္ျပဳျပင္ဖုိ႔အတြက္ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကိုအဓိကထားၿပီး ျပင္ဆင္ရမယ္ လုိ႔ ၿဗိတိန္အစိုးရက စည္းရံုးေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ အႏုပညာပစၥည္းေတြနဲ႔အလွဆင္ထားတဲ့ အပန္းေျဖပန္းၿခံေတြ၊ ေဆးရံုေတြနဲ႔ လူမႈေရးအိမ္ရာေတြဟာ အဆင့္ျမင့္တဲ့ လူသားေတြရဲ့ လူ ့ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔အညီလူ ့တန္ဖိုးေတြကို ျမႇင့္တင္ေပးဖုိ႔နဲ႔ လူ႔ယဥ္ေက်း မႈေတြကို လူအမ်ားခံစားႏိုင္ဖို႔အတြက္ ရည္ရြယ္ခဲ့ၾကတာပါ။ အဂၤလိပ္စကားေျပာႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕မွာ စာသင္ေက်ာင္းသစ္ စတင္ တည္ေထာင္ၿပီဆိုတာနဲ႔ အႏုပညာရပ္ကို လူမႈေရးဘာသာရပ္တခုအေနနဲ႔ ေက်ာင္းျပဌာန္းစာအုပ္ထဲ ထည့္သြင္းၿပီး ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားေတြကို သင္ၾကားျပသေပးေနၾကပါတယ္။

ေျမာက္ပိုင္းကမာၻရဲ့ နတ္မိမယ္လုိ႔ ကင္ပြန္းတပ္ထားတဲ့ အဲန္တိုနီ ေဂါမၼေလ Antony Gormley ရဲ့ ၅၄ မီတာရွည္တဲ့ သတၳဳနဲ႔ သြန္းထုထားတဲ့ ဂိတ္ (စ္) ဟက္ လုိ႔ေခၚတဲ့ ရုပ္တု

(ဘာသာျပန္သူ ့ျဖည့္စြက္ကိုးကားခ်က္။ ။ဂိတ္(စ္)ဟက္ Gateshead ဟာ အဂၤလန္ရဲ့ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းက 'တိုင္းန္နဲ႔ ၀ဲယား Tyne and Wear'ေဒသမွာတည္ရွိၿပီး ေဘာ္ရိုးဂိတ္ (စ္) ဟက္ ၿမိဳ႕ျပအေနနဲ႔တည္ရွိေနတဲ့ ၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး ေဘာ္ရိုး ဂိတ္ (စ္)ဟက္ Metropolitan Borough of Gateshead ကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔သူ ့ရဲ့ရုပ္တုကို ထုလုပ္ေဆာက္တည္ခဲ့တာပါ။ https://en.wikipedia.org/wiki/Tyne_and_Wear မွ ကိုးကားပါတယ္)

ကမာၻစစ္ႀကီးကာလအတြင္း ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံကိုထြက္ေျပးလာခဲ့ၾကတဲ့ ဥေရာပရဲ့ အႏုပညာရွင္အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သူတို႔ရဲ့ ဖန္ တီးမႈစြမ္းရည္ေဟာင္းကို ဖန္တီးမႈအသစ္ေတြနဲ႔ေျပာင္းလဲပစ္မယ့္ ၿဗိတိသွ်တို႔ရဲ့ ဉာဏ္သစ္ေလာင္းအစီအစဥ္ေတြကို လိုက္နာ က်င့္ႀကံၾကဖုိ႔ ဆႏၵမရွိၾကပါဘူး။ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံကေတာ့ ပန္းပုရုပ္တုေတြဖန္တီးထုလုပ္ၾကဖုိ႔အတြက္ ေနရာဌာနသစ္တခုအေနနဲ႔ ျဖစ္လာေနပါေတာ့တယ္။

"အဲဒါဟာ အတိုင္းအတာတခုအထိေလာက္ပဲ သည္းခံႏိုင္ၾကမွာပါ။ ေက်ာင္းသစ္ေတြ၊ ေဆးရံုေဆးခန္းသစ္ေတြ၊ စိတ္ကူးစိတ္ သန္းသစ္ေတြနဲ႔အစား ထိုးလိုက္မႈတိုင္းဟာ သာမန္ျပည္သူျပည္သားေတြအတြက္ကေတာ့ အလံုးစံုမေကာင္းႏိုင္ပါဘူး"လုိ႔ "လန္ဒန္ဆန္မၼာဆက္ စံအိမ္ေတာ္ London's Somerset House"ျပတိုက္မွဴး ဆာရာ ဂါဗဲန္တာ Sarah Gaventa က ေျပာ ခဲ့ပါတယ္။

● ျပည္သူလူထုရဲ့အကာအကြယ္ရယူျခင္း
ကမာၻစစ္ႀကီးၿပီးဆံုးသြားၿပီးေနာက္ပိုင္း အႏုပညာပစၥည္းေတြဟာ ျပည္သူလူထုေတြရဲ့ အကာအကြယ္နဲ႔ ဆက္လက္ရပ္ တည္ေနရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဇီဇာေၾကာင္တဲ့ လူတခ်ဳိ႕ရွိေနေသးတာေၾကာင့္ အႏုပညာပစၥည္းေတြဟာ ဆက္လက္ေပ်ာက္ကြယ္ဆံုးရံႈးေနရဆဲပါ။

၁၉၇၂ ခုႏွစ္တုန္းက ရုပ္တုေပါင္း ၁၆ ခုဟာ ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့ရပါတယ္။ တျခားၿမိဳ ့ေတြက ငွားယမ္းသြားခဲ့တာလုိ႔ေျပာဆို ေနၾကပါတယ္။ အဆိုပါၿမိဳ႕ေတြကလည္း သူတို႔၀ယ္ယူခဲ့တာပါလုိ႔ ေျပာဆိုေနၾကပါတယ္။ ဒါဆို "ေပ်ာက္ဆံုးမႈစီမံကိန္း"လုိ႔ သတ္မွတ္ရေတာ့မလိုမ်ိဳးပါ။ ႏိုင္ငံေတာ္သာသနာပိုင္ ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ဆရာေတာ္ႀကီးကေတာ့ "အညႇီွအေဟာက္အျဖစ္အပ်က္"ေတြဆိုၿပီး ျပစ္တင္ရႈတ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ပန္းပုရုပ္တုတခုကလြဲလုိ႔တျခားအႏုပညာေတြကို မ်က္ႏွာလႊဲခဲပစ္ေနထိုင္ခဲ့ပါတယ္။

၁၉၇၂ ခုႏွစ္မွာ က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕ျပယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈေပါင္းကူး အစီအစဥ္ထဲက က႑တခုျဖစ္တဲ့ ကင္း ဘရစ္မွာရွိေနတဲ့ ဘယ္ရီ ဖလယ္နာဂဲန္ရဲ့ ရုပ္တုျဖစ္ၿပီး အဆိုပါရုပ္တုဟာ အေတာ္မ်ားမ်ားပ်က္စီးသြားတဲ့အတြက္ ျပန္ လည္ျပဳျပင္ေန ပါတယ္။ (အာႏိုလ္ဖီနီျပခန္း Arnolfini Gallery မွ တဆင့္ကူးယူေဖၚျပပါတယ္)

ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုရုပ္တု အပ်က္အစီး သံတိုသံစေတြဟာ ေလဟာနယ္ထဲမွာျပသထားခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုအႏုပညာပစၥည္းေတြရဲ့ အႏၲရာယ္ရွိေနေၾကာင္း မၾကာေသးမွကာလတုန္းက ေကာက္ယူခဲ့တဲ့ စစ္တမ္းေတြအရ သိရွိရပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူ႔ ကိုးကားျဖည့္စြက္ခ်က္။ ။ေၾကးနဲ႔သြန္းထုထားတဲ့ ပံုသ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳး (စက္၀ိုင္းကို ႏွစ္ပိုင္းပိုင္းထားတဲ့ ပန္းပုရုပ္တု) ကို ဘာ ဘရာ ဟက္ပ္၀ါ့သ္ Barbara Hepworth က ၁၉၆၉ ခုႏွစ္မွာ သြန္းထုခဲ့တာပါ။ အဲဒီရုပ္တုကို အပိုင္းေျခာက္ပိုင္းခြဲၿပီး ေလ့ လာလုိ႔ရပါတယ္။ ပန္းပုသြန္းထုသူအလိုအရ ရႈေဒါင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးကေန အဓိပၸါယ္ အမ်ားႀကီးကို ခံစားႏိုင္ၾကမွာျဖစ္ပါတယ္။ ပန္းပုရုပ္တုရဲ့ ဒိုင္မင္းရွင္းက ၂၃၇၀ စင္တီမီတာ (၉၃၀ လက္မ)၊ ၂၃၄၀ စင္တီမီတာ (၉၂၀ လက္မ) နဲ႔ ၅၄ စင္တီမီတာ (၂၁ လက္မ) တို ့ျဖစ္ၾကပါတယ္။ https://en.wikipedia.org/wiki/Two_Forms_(Divided_Circle) မွ ကိုးကားျဖည့္စြက္ပါတယ္) အဲဒီ့ ပန္းပုရုပ္တုဟာ လန္ဒန္ၿမိဳ ့"ဒူလ္၀စ္ ဥယ်ာဥ္ Dulwich Park"  ထဲကေန ခိုးယူခံခဲ့ရပါတယ္။ ခိုးယူသူေတြက ရုပ္တုကို တစစီျဖဳတ္ၿပီး အရည္ႀကိဳခ်က္ ပစ္ခဲ့တယ္လုိ႔ရဲဌာနအဆိုအရ သိရွိရပါတယ္။ ပန္းပုရုပ္တုေပါင္း ၁၉၆၉ ဟာလည္း အလားတူ အခိုးခံခဲ့ရၿပီး အရည္ႀကိဳခ်က္တာေတြ ခံခဲ့ရတယ္လုိ႔ သိရွိရပါတယ္။ အလားတူ ဟင္နရီမိုး ရုပ္တုဟာလည္း ခိုးယူႀကိဳခ်က္တာခံခဲ့ရတယ္လုိ႔သိရွိရပါတယ္။

ဟင္နရီမိုးရဲ့ ေၾကးပန္းပုရုပ္ဟာလည္း ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တုန္းက ဟာ့တ္ေဖါ့ဒ္ရိႈင္းယား Hertfordshire မွာ ခိုးယူခံခဲ့ရပါတယ္။ အဆိုပါ ပန္းပုရုပ္ဟာလည္းဘဲ အရည္ႀကိဳၿပီး စတာလင္ေပါင္ ၁၅၀၀ (အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၂၁၆၀ ခန္႔နဲ႔ေရာင္းခ်ပစ္ခဲ့တာပါ။)

အဲဒီ ပန္းပုရုပ္တုဟာ သူ႔တန္ဖိုး ၿဗိတိသွ်စတာလင္ေပါင္ ၃ မီလီယံ (အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄.၃ သန္းခန္႔) တန္ဖိုးရွိေန တာျဖစ္ပါတယ္။

ဘာဘရာ ဟက္ပ္၀ါ့သ္ Barbara Hepworth ရဲ့ နာမည္ေက်ာ္ ပန္းပုရုပ္တုေတြျဖစ္တဲ့ ေၾကးနဲ႔သြန္းထု ထားတဲ့ ပံုသ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳး (စက္၀ိုင္းကို ႏွစ္ပိုင္းပိုင္းထားတဲ့ ပန္းပုရုပ္တု) ဟာ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ထဲမွ ခိုးယူႀကိဳခ်က္ခံခဲ့ရၿပီး တခ်ဳိ႕ဟာ တစစီ ဖ်က္ဆီးပစ္ တာေတြခံခဲ့ရပါတယ္။ (အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ဓါတ္ပံုေတြကို အသံုးျပဳခြင့္ေပးခဲ့တဲ့ ဖန္တီးမႈအႏုပညာဌာန ဒိုင္းမြန္း ဂီဇာ Diamond Geezer ဌာနကို အထူးေက်းဇူးတင္ပါတယ္။)

အဲဒီ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု အႏုပညာပစၥည္းေတြကို အေဆာက္အဦးေတြထဲ ေျပာင္းေရႊ႕သိမ္းဆည္းထားမယ္ဆိုရင္ အေပ်ာက္အရွ မရွိႏိုင္ဘဲ ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္မယ္ဆိုရင္ မရႏိုင္ေပဘူးေလာ။ အဲဒီလို သိမ္းဆည္းထားမယ္ဆိုရင္ ေန႔တဓူ၀ လက္ရာေျမာက္ အႏုပညာပစၥည္းေတြကို မေပ်ာက္မရွဘဲ ယံုယံုၾကည္ၾကည္ စိတ္ခ်မႈအျပည့္နဲ႔ရွိေနေစမွာပါလုိ႔ "လန္ဒန္ဆန္မၼာဆက္ စံအိမ္ ေတာ္ London's Somerset House"လုိ႔ေခၚတဲ့ ျပတိုက္ရဲ့ ျပတိုက္မွဴး ဆာရာ ဂါဗဲန္တာ Sarah Gaventa  က ယူဆေနပါတယ္။

"အဲဒီလိုသာ လုပ္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ျပတိုက္ရဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြနဲ႔ အႏုပညာပစၥည္းေတြလည္း လံုလံုျခံဳျခံဳနဲ႔ သိမ္းဆည္း သြားႏိုင္မွာပါ။ အဲဒါမ်ိဳးဟာ ေန႔စဥ္လုပ္ရမယ့္လုပ္ငန္းစဥ္ေတြလုိ႔ သေဘာထားရွိပါတယ္။ အဲဒီလို စိတ္ဓါတ္မ်ိဳးေတြကို ေမြးျမဴ ျမႇင့္တင္ေပးရမွာေပါ့"လုိ႔ ဆာရာ ဂါဗဲန္တာက ယူဆေနတာပါ။

လူအမ်ားျဖတ္သြားျဖတ္လာလုပ္ေလ့ရွိတဲ့ မာ့က္ ၀ါလင္ဂါ ရဲ့ 'လမ္းဆံုလမ္းခြ Labyrinth'လုိ႔အမည္ရတဲ့ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ လန္ဒန္ ေျမေအာက္ဘူတာရံုစႀကၤန္ ဓါတ္ပံု (တီအဲရီ ဘာလ္ Thierry Bal မွ အကူအညီေပးထားတဲ့ဓာတ္ပုံ)

"ေလဟာနယ္မွာ အႏုပညာပစၥည္းမ်ားျပသျခင္း"နဲ႔ပါတ္သက္ၿပီး Historic England ရဲ့ ဆႏၵျပအဖြဲ ့ေခါင္းေဆာင္ အယ္လင္ ဟာရီဆင္ Ellen Harrison က ေမ့ေပ်ာက္လုိ႔မရတဲ့ "အဖိုးတန္ပစၥည္းမ်ား forgotten national collection"  လုိ႔ေျပာဆို ေနပါတယ္။ အေရးႀကီးတာက အခန္းတခုခု၊ ဒါမွမဟုတ္ အေဆာက္အဦ တခုခုထဲမွာ ပိတ္ေလွာင္သိမ္းဆည္းမထားဖုိ႔နဲ႔လူထုကို ျပသထားဖုိ႔ဘဲလိုတာပါလုိ႔ သူက ဆက္ေျပာခဲ့ပါတယ္။

"ဘာပစၥည္းေတြ သူတို႔ပိုင္ဆိုင္ထားလဲဆိုတာသိရင္ ဘယ္လိုထိန္းသိမ္းရမလဲဆိုတာ သူတို႔သိမွာပါ"လုိ႔ သူက ဆက္ေျပာ ခဲ့ပါတယ္။

ေပ်ာက္ဆံုးသြားတဲ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု အႏုပညာလက္ရာေတြကို 'တြစ္တာ Twitter'လူမႈေရးကြန္ယက္က တဆင့္စံုစမ္းရွာေဖြသင့္ေၾကာင္းနဲ႔ အႏုပညာလက္ရာအားလံုးရဲ့ ပစၥည္းစာရင္းကို ကက္တေလာက္စာရင္းတခု ျပဳလုပ္သင့္တယ္လုိ႔ သူ႔သေဘာ ထားကို ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။

လန္ဒန္ေကာလိပ္၀င္းထဲက ဟင္နရီ စပင္ဆာ မိုး ရဲ့ ၁၉၆၂ ကေန ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ေတြအတြင္း ထုလုပ္ခဲ့တဲ့ 'ဓါးရဲ့ အစြန္းႏွစ္ဖက္ Knife Edge Two Pieces'ပန္းပုရုပ္တုဟာ ၀က္မင္စတား နန္းေတာ္ရဲ့ ေဘးနားမွာ တည္ရွိေနတဲ့ပံု (ဒီဓါတ္ပံုကို ဂ်ပ္စတင္ ေက့စ္ Justin Kase  က ကူညီေပးတဲ့ပံု။ အကိုးအကားနံပါတ္ Justin Kase z12z/Alamy ျဖစ္ပါတယ္)

ဒါေပမယ္လုိ႔ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့တဲ့ ပန္းပုရုပ္တုေတြနဲ႔ ပန္းခ်ီကားခ်ပ္ေတြရဲ့ စာရင္းကို ဒီေန႔အခ်ိန္အထိ အတိအက် မသိရွိရ ေသးပါဘူး။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဇန္န၀ါရီလထဲမွာ ၿဗိတိန္အစိုးရက ဘာဘရာ ဟက္ပ္၀ါ့သ္၊ ဟင္နရီမိုးနဲ႔ အဲန္ေထာ္နီ ေဂၚမ္ၼေလး Antony Gormley ရဲ့ ရုပ္တုေတြအပါအ၀င္ ကမာၻစစ္ႀကီးမတိုင္မီတုန္းက ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့တဲ့ ပန္းပုရုပ္တုေပါင္း ၄၁ ရုပ္တုကို ၿဗိတိသွ် အစိုးရက ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ပစၥည္းေတြလုိ႔သတ္မွတ္ၿပီး စနစ္တက်နဲ႔ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ထားပါတယ္။ အဲဒီ့ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ေတြရွိတဲ့ေနရာေတြကို အင္တာနက္ကေနတဆင့္ ရွာေဖြသြားေရာက္ေလ့လာလုိ႔ရေနပါတယ္။


ဆာရာ ဂါဗဲန္တာက ပန္းပုရုပ္တုပန္းခ်ီကားေတြအပါအ၀င္ စံနမူနာေတြကိုပါ သူအလုပ္လုပ္ေနတဲ့ "လန္ဒန္ဆန္မၼာဆက္ စံအိမ္ေတာ္ London's Somerset House"ျပတိုက္ ေလဟာနယ္ထဲမွာ ျပသထားတဲ့အေၾကာင္း ရွင္းျပခဲ့ပါတယ္။

"အေကာင္းတကာ့အေကာင္းဆံုးနဲ႔ထိပ္တန္းပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုေတြရဲ့ တကယ့္အစစ္ေတြကိုေတာ့ က်မတို႔လူထုတရပ္လံုးရဲ့ ေလ ဟာနယ္ျမင္ကြင္းမ်ိဳးမွာေတာ့ က်မတို႔မျပႏိုင္ေသးေပမယ့္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ စီစဥ္ထားတာပါ"လုိ႔ ဆာရာ ဂါဗဲန္တာက ရွင္းျပခဲ့ပါတယ္။

(အခုေဆာင္းပါးဟာ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ့ ဘီဘီစီဌာနရဲ့ မူပိုင္ခြင့္နဲ႔တင္ျပထားတာပါ။ အခု စီးရီးေတြကို ဆက္လက္ဖတ္ရႈခ်င္တယ္ ဆိုရင္ ဘီဘီစီရဲ့ ပင္မ၀က္ဆိုဒ္ကေန ဖတ္ရႈလုိ႔ရပါတယ္။ ေဖ့ဘြတ္ Facebook နဲ႔ တြစ္တာ Twitter တို႔ကေနလည္း ဖတ္ရႈ လုိ႔ရေနပါတယ္)

(ဒီေဆာင္းပါးကို ဆိုဖီ ဟာဒက္စ္ Sophie Hardach က ဘီဘီစီ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ၀က္ဆိုဒ္ထဲမွာ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၈) ရက္ေန႔မွာ ေရးသားခဲ့တဲ့ ေဆာင္းပါးကို ေမာင္ေဖသက္နီက ျမန္မာဘာသာျပန္ဆိုပါတယ္)