ဂါမဏိ ● ကုလသမဂၢ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း
၂၁ ရ ာ စု ပ င္ လံု စ ာ စ ဥ္ ( ၂ ၂ )
(မုိးမခ) ဇူလုိင္ ၂၅၊ ၂၀၁၆
၂၁ ရ ာ စု ပ င္ လံု စ ာ စ ဥ္ ( ၂ ၂ )
(မုိးမခ) ဇူလုိင္ ၂၅၊ ၂၀၁၆
ကုလသမဂၢအေထြေထြညီလာခံ
၁၂ စက္တင္ဘာ ၂ဝဝ၇
ေျခာက္ဆယ့္တႀကိမ္ေျမာက္အစည္းအေဝး
ေဆြးေႏြးပြဲေခါင္းစဥ္ အမွတ္ (၆၈)
လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီအစီရင္ခံစာ
အေထြေထြညီလာခံသည္၊
ကုလသမဂၢ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း စာသားကို အတည္ျပဳေပးခဲ့သည့္ လူ႔ အခြင့္အေရး ေကာင္စီ၏ ၂ဝဝ၆ ဇြန္ (၂၉) ရက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ (၁/၂) ပါ ေထာက္ခံအၾကံျပဳခ်က္ကို ထည့္သြင္း မွတ္သားလ်က္၊
မိမိ၏ ၂ဝဝ၆ ဒီဇင္ဘာ (၂ဝ) ရက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ (၆၁/၁၇၈) အရ ေနာက္ထပ္ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ဖို႔ အခ်ိန္ေပးႏိုင္ရန္ ေၾကညာစာတမ္းအား စဥ္းစားဆင္ျခင္ျခင္းႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ကို ေရႊ႕ဆိုင္းထားၿပီး ေျခာက္ဆယ့္တႀကိမ္ ေျမာက္ အ ေထြေထြညီလာခံ အစည္းအေဝးမၿပီးဆံုးမီ စဥ္းစားဆင္ျခင္မႈအဆံုးသတ္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့မႈအားလည္း ျပန္လည္သတိရလ်က္၊
လက္ရွိဆံုးျဖတ္ခ်က္၏ ေနာက္ဆက္တြဲတြင္ ပါရွိသည့္ ကုလသမဂၢဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအခြင့္အေရး ေၾကညာ စာတမ္းကို အတည္ျပဳခ်မွတ္လိုက္သည္။
● ေနာက္ဆက္တြဲ
ကုလသမဂၢ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း
အေထြေထြညီလာခံသည္၊
ကုလသမဂၢ ပဋိညာဥ္စာတမ္းႀကီး၏ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ အေျခခံမူမ်ားမွလည္းေကာင္း၊ ပဋိညာဥ္စာတမ္းႏွင့္အညီ ႏိုင္ငံ မ်ားထမ္းေဆာင္ရေသာ တာဝန္ဝတၱရားမ်ား ျပည့္ေျမာက္ျခင္းအေပၚ ေကာင္းစြာယံုၾကည္မႈမွလည္းေကာင္း လမ္းၫႊန္လ်က္၊ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ အျခားလူမ်ဳိးအားလံုးႏွင့္ တန္းတူျဖစ္သည္ႏွင့္ တခ်ိန္တည္းတြင္ လူမ်ဳိးအားလံုး၏ ကြဲျပားျခားနားႏိုင္ခြင့္၊ မိမိတို႔ကိုယ္မိမိတို႔ ကြဲျပားျခားနားစြာ ခံယူစဥ္းစားႏိုင္ခြင့္၊ ယင္းသို႔ ကြဲျပားျခားနားစြာ ျဖင့္ ေလးစားအသိအမွတ္ျပဳခံႏိုင္ခြင့္တို႔ကို အတည္ျပဳလ်က္၊
လူမ်ဳိးအားလံုးသည္ ယဥ္ေက်းမႈလူ႔အဖြဲ႔အစည္းႀကီးမ်ားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ား၏ ေထြျပားစံုလင္မႈႏွင့္ ႂကြယ္ဝမႈတို႔ကို အက်ဳိးျပဳၿပီး လူသားမ်ဳိးႏြယ္ႀကီး၏ ဘံုအေမြအႏွစ္ထဲ ပါဝင္ဖြဲ႔တည္ေနျခင္းကို လည္း အတည္ျပဳလ်က္၊
အမ်ဳိးသားမူလဗီဇ (ဝါ) လူမ်ဳိး race ကြဲျပားမႈ၊ ဘာသာေရးကြဲျပားမႈ၊ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု ethnic ကြဲျပားမႈ သုိ႔မဟုတ္ ယဥ္ေက်းမႈကြဲျပားမႈအေျခခံေပၚမွ လူမ်ဳိးမ်ား သို႔မဟုတ္ တဦးခ်င္းလူပုဂၢဳိလ္မ်ား၏ ႀကီးျမင့္မႈအေပၚ အေျခခံေသာ သို႔တည္းမဟုတ္ ႀကီးျမင့္မႈကိုလႈံ႔ေဆာ္အားေပးေသာ မူဝါဒအားလံုး၊ ေပၚလစီအားလံုး၊ လုပ္ရပ္အားလံုးသည္ လူမ်ဳိးခြဲျခား ေရး racist ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သိပၸံပညာအရမွားယြင္းေၾကာင္း၊ တရားဥပေဒအရ တရားမဝင္ေၾကာင္း၊ စာရိတၱပိုင္းအရ မလို လား အပ္ေၾကာင္းႏွင့္ လူမႈေရးအရ တရားမွ်တမႈမရွိေၾကာင္း ထပ္ေလာင္းအတည္ျပဳလ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔အခြင့္အေရးမ်ားကို က်င့္သံုးရာ၌ မည္သို႔ေသာခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ဳိး discrimination မဆိုမွ ကင္းရွင္းေစရန္ ထပ္မံ အတည္ျပဳလ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ အျခားအခ်က္အလက္မ်ားအျပင္ မိမိတို႔ေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ သယံ ဇာတမ်ား ကိုလိုနီကြၽန္ျပဳခံရမႈႏွင့္ လက္မဲ့ျဖစ္သြားမႈ တို႔၏ရလဒ္ေၾကာင့္ သမိုင္းႏွင့္ခ်ီ၍ မတရားမႈမ်ားခံစားခဲ့ရျခင္း၊ ဤသို႔ျဖင့္ မိမိတို႔၏ ကိုယ္ပုိင္လိုအပ္ခ်က္မ်ား ကိုယ္ပိုင္အက်ဳိးစီးပြားမ်ားႏွင့္အညီ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ခြင့္ က်င့္သံုးမႈမွ ဟန္႔တားခံရျခင္းကို စိုးရိမ္ေသာ ကျဖစ္လ်က္၊
မိမိတို႔၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရးအေဆာက္အအံုမ်ားမွလည္းေကာင္း၊ မိမိတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ား၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအစဥ္အလာမ်ား၊ သမိုင္းႏွင့္ ဒႆနအေတြးအေခၚမ်ားမွ ေပါက္ဖြားလာေသာ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိး ေမြးရာပါအခြင့္အေရးမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ မိမိတို႔ေျမယာ၊ နယ္ေျမႏွင့္ သယံဇာတမ်ားဆိုင္ရာ ရပိုင္ခြင့္မ်ားကို ေလးစားရန္ႏွင့္ အားေပးျမႇင့္တင္ရန္ အေရးတႀကီးလိုအပ္မႈကို အသိအမွတ္ျပဳလ်က္၊
ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားႏွင့္ စာခ်ဳပ္မ်ား၊ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားႏွင့္ အျခားအျပဳသေဘာစီစဥ္မႈမ်ား၌ အတည္ျပဳထားေသာ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအခြင့္အေရးမ်ားကို ေလးစားရန္ႏွင့္ အားေပးျမႇင့္တင္ရန္ အေရးတႀကီးလိုအပ္မႈကိုလည္း အသိအမွတ္ျပဳ လ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ တိုးတက္ျမင့္မားေရးအတြက္ လည္းေကာင္း၊ မည္သည့္ေနရာ၌မဆို ေပၚေပါက္သည့္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈႏွင့္ ဖိႏွိပ္မႈသ႑ာန္အားလံုးကို အဆံုးသတ္ႏိုင္ရန္ အတြက္လည္းေကာင္း မိမိတို႔ဖာသာမိမိတို႔ စည္း႐ံုးဖြဲ႔စည္းေနၾကျခင္း ဟူေသာအခ်က္ကို ႀကိဳဆိုလ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားတို႔က မိမိတို႔အေပၚႏွင့္ မိမိတို႔ေျမယာ၊ နယ္ေျမႏွင့္ သယံဇာတမ်ားအေပၚ ထိခိုက္မႈရွိသည့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးျဖစ္ ထြန္းမႈမ်ားကို ခ်ဳပ္ကိုင္ျခင္းက မိမိတို႔ဖြဲ႔စည္းပံုမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ားႏွင့္ ႐ိုးရာအစဥ္အလာမ်ားကို ထိန္းသိမ္း ၾကံ့ခိုင္ ေစႏိုင္ၿပီး မိမိတို႔ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ား လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္အညီ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္ေစမည္ဟု အခိုင္အမာယံုၾကည္လ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားတို႔၏ အသိပညာ၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ားႏွင့္ ႐ိုးရာစဥ္လာက်င့္ထံုးမ်ားကို ေလးစားျခင္းျဖင့္ အရွည္တည့္ တံ့၍ တန္းတူညီမွ်သည့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ကို မွန္ကန္သင့္ေလ်ာ္စြာစီမံခန္႔ခြဲေရးတို႔အတြက္ အက်ဳိးျပဳမႈကို အသိအ မွတ္ျပဳလ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားတို႔၏ ေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၌ စစ္မဲ့သြားေစျခင္းျဖင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈတိုး တက္ေရး၊ ဖြံ႔ ၿဖိဳးေရးတို႔အတြက္လည္းေကာင္း၊ ကမ႓ာ့ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ကမ႓ာ့ျပည္သူမ်ားအၾကား နားလည္မႈႏွင့္ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီး စြာဆက္ဆံမႈ မ်ားအတြက္လည္းေကာင္း၊ အက်ဳိးျပဳျခင္းကို အေလးထားလ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားမိသားစုမ်ားႏွင့္ ရပ္ရြာမ်ားက မိမိတို႔ကေလးသူငယ္မ်ား ကေလးအခြင့္အေရးႏွင့္ ကိုက္ညီစြာ ေမြးျမဴ ေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ ေလ့က်င့္ ပညာသင္ၾကားေပးေရး၊ က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ေရးတို႔အတြက္ ဘံုတာဝန္ယူမႈကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ခြင့္ အား အထူးတလည္အသိအမွတ္ျပဳလ်က္၊
ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားႏွင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားအၾကား စာခ်ဳပ္မ်ား၊ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားႏွင့္ အျခားအျပဳ သေဘာစီစဥ္ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္၊ အခ်ဳိ႕ေသာအေျခအေနမ်ားတြင္၊ ႏိုင္ငံတကာမွ အာ႐ံုက်ပူပန္စရာ၊ စိတ္ဝင္စားစရာ၊ တာဝန္ယူစရာကိစၥရပ္မ်ားျဖစ္ေနမႈႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာလကၡဏာေဆာင္မႈကို ဆင္ျခင္စဥ္းစားလ်က္၊
စာခ်ဳပ္မ်ား၊ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား၊ အျခားအျပဳသေဘာစီစဥ္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားႏွင့္ ယင္းတို႔ကကိုယ္စားျပဳေသာ ဆက္စပ္မႈ သည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားအၾကား ခိုင္မာေတာင့္တင္းေသာေပါင္းဖက္မႈ၏ အေျခခံ အုတ္ျမစ္ ျဖစ္မႈကို လည္း ဆင္ျခင္စဥ္းစားလ်က္၊
ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္အားျဖင့္ မိမိတို႔၏ ႏိုင္ငံေရးအဆင့္အတန္းကို လြတ္လပ္စြာသတ္မွတ္ျပ႒ာန္းႏိုင္ကာ မိမိတို႔၏ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔ကို လြတ္လပ္စြာလိုက္စားၾကံေဆာင္ႏိုင္သျဖင့္၊ ကုလသမဂၢ ပဋိညာဥ္စာတမ္း၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအခြင့္အေရးမ်ားဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာသေဘာတူခ်က္၊ ႏွင့္ အရပ္ဖက္ အခြင့္အေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာသေဘာတူခ်က္၊ ထို႔အျပင္ ဗီယင္နာေၾကညာခ်က္ႏွင့္ လုပ္ငန္း အစီအစဥ္တို႔က လူမ်ဳိးအားလံုးအတြက္ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္၏ အရင္းခံက်ေသာအေရးပါမႈကို အခိုင္အမာအတည္ျပဳ ထားျခင္းကို အသိအ မွတ္ျပဳလ်က္၊
မည္သည့္လူမ်ဳိးျဖစ္ေစ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒႏွင့္အညီ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္က်င့္သံုးျခင္းအား ျငင္းပယ္ရာ၌ ဤေၾက ညာ စာတမ္းကိုအသံုးမခ်ႏိုင္ေစရန္ ရည္သန္လ်က္၊
ဤေၾကညာစာတမ္းပါ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳျခင္းက ႏိုင္ငံအစိုးရႏွင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတို႔အၾကား တရားမွ်တမႈ၊ ဒီမိုကေရစီ၊ လူ႔အခြင့္အေရးေလးစားမႈ၊ မခြဲျခားဆက္ဆံမႈႏွင့္ စိတ္ေကာင္းေစတနာရွိမႈတို႔အေပၚအေျခခံသည့္၊ သဟဇာတက်လ်က္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈရွိေသာဆက္ဆံေရးမ်ား အားေကာင္းေစမည္ကို အခုိင္ အမာယံုၾကည္လ်က္၊
ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ဌာနမ်ား ေအာက္၌ သက္ဆိုင္ရာလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္ညိႇႏႈိင္းျခင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းအားျဖင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္ သည့္ တာဝန္ဝတၱရားမ်ားကို ျဖည့္ဆီးျခင္း၊ ထိေရာက္စြာအေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း ျပဳလုပ္ရန္ အားေပးလ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအခြင့္အေရးမ်ားကို ျမႇင့္တင္ရာႏွင့္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရာ၌ ကုလသမဂၢသည္ အေရးပါသည့္ အခန္းမွ ဆက္လက္ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေရးကို အေလးေပးလ်က္၊
ဤေၾကညာစာတမ္းသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတို႔၏ အခြင့္အေရးမ်ား လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳ ျမႇင့္တင္ ကာကြယ္ရာ၌လည္းေကာင္း၊ ဤနယ္ပယ္၌ သက္ဆုိင္ရာကုလသမဂၢစနစ္၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ား ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရာ၌ လည္း ေကာင္း ေနာက္ထပ္အေရးပါသည့္ ေရွ႕ေျခလွမ္းတခုျဖစ္ေၾကာင္း ယံုၾကည္လ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းသည္ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒမွ အသိအမွတ္ျပဳထားသည့္ လူ႔အခြင့္အေရးအားလံုးႏွင့္ ခြဲျခားမႈမရွိဘဲ အႀကံဳးဝင္ေၾကာင္းႏွင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ လူမ်ဳိးမ်ားအျဖစ္ မိမိတို႔၏ရပ္တည္ေရး၊ သာယာဝေျပာေရးႏွင့္ တစုတစည္းတည္းဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ မရွိမျဖစ္ေသာ စုေပါင္းအခြင့္အေရးမ်ား ပိုင္ဆိုင္ေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳကာ ထပ္ေလာင္းအတည္ျပဳလ်က္၊
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတို႔၏ အေျခအေနသည္ ေဒသတခုႏွင့္တခု တုိင္းျပည္တျပည္ႏွင့္တျပည္ ကြဲျပားေၾကာင္းႏွင့္ အမ်ဳိး သားေရး နယ္ေျမေဒသေရးထူးျခားခ်က္မ်ား၊ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ သမိုင္းေၾကာင္းေနာက္ခံႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ေနာက္ခံမ်ား၏ အေရး ပါ မႈကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း လည္း အသိအမွတ္ျပဳလ်က္၊
ေအာက္ေဖာ္ျပပါ ကုလသမဂၢ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းကို ေပါင္းသင္း ဆက္ဆံေရးႏွင့္ အျပန္အလွန္ေလးစားေရးစိတ္ဓာတ္ျဖင့္ က်င့္သံုးေဆာင္ရြက္၍ ထေျမာက္ေအာင္ျမင္ေစရမည့္စံႏႈန္းအျဖစ္ ေလးနက္တည္ ၾကည္စြာ ခ်မွတ္ေၾကညာလိုက္သည္။
ပုဒ္မ ၁
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား Indigenous peoples သည္ အစုအေပါင္းတခုအျဖစ္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တဦးခ်င္းအျဖစ္ ေသာ္လည္းေကာင္း ကုလသမဂၢပဋိညာဥ္စာတမ္း၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာလူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာလူ႔အခြင့္အေရးဥပေဒတို႔မွ အသိအမွတ္ျပဳထားသည့္ လူ႔အခြင့္အေရးအားလံုးႏွင့္ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္ အားလံုးကို အျပည့္အဝ ခံစားခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၂
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းတို႔သည္ လြတ္လပ္ၿပီး အျခားလူမ်ဳိးမ်ား၊ အျခား လူတဦးခ်င္းမ်ားႏွင့္ တန္းတူျဖစ္သည္။ မိမိတို႔၏အခြင့္အေရးမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းဇာတိ သို႔မဟုတ္ ကိုယ္ပိုင္ အမွတ္အသားလကၡဏာအေပၚ အေျခခံသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားက်င့္သံုးရာတြင္ မည္သည့္ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ဳိးမဆိုမွ ကင္းလြတ္ခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၃
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၌ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ရွိသည္။ ယင္းအခြင့္အေရးအရ ၎တို႔သည္ မိမိတို႔၏ ႏိုင္ငံ ေရးအေနအထားကို လြတ္လပ္စြာသတ္မွတ္ျပ႒ာန္းခြင့္ရွိၿပီး မိမိတို႔၏ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ ေရးကို လြတ္လပ္စြာလိုက္စားက်င့္သံုးခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၄
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ကို က်င့္သံုးရာ၌ မိမိတို႔၏ အတြင္းေရး၊ ေဒသႏၱရေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ အေၾကာင္းကိစၥမ်ား၌ ကိုယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ autonomy သို႔မဟုတ္ ကိုယ္ပိုင္အစိုးရ ထားရွိခြင့္ self-government ရွိသည့္အျပင္ မိမိတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့ရန္ နည္းလမ္းမ်ား နည္းနာမ်ားအသံုးျပဳခြင့္လည္းရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၅
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔မွေရြးခ်ယ္သည့္အတိုင္း ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဘဝတြင္ အျပည့္အဝပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခြင့္ကို ထိန္းသိမ္းထားလ်က္ မိမိတို႔၏သီးသန္႔ ႏိုင္ငံေရး၊ ဥပေဒေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေဆာက္အအံုမ်ားကို ထိန္းသိမ္း ႀကံ့ခိုင္ေအာင္လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၆
မည္သည့္ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းမဆို လူမ်ဳိးတမ်ဳိး nationality အျဖစ္ ခံယူခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၇
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းသည္ အသက္ရွင္ရပ္တည္ပိုင္ခြင့္၊ ႐ုပ္ပိုင္း စိတ္ပုိင္းျပည့္စံုခိုင္ျမဲပိုင္ခြင့္၊ လြတ္လပ္ ခြင့္ႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္အရလံုၿခံဳမႈရပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ သီးျခားလူမ်ဳိးမ်ားအျဖစ္ လြတ္လပ္ ၿငိမ္းခ်မ္း လံုၿခံဳစြာ စုေပါင္းေနထိုင္ခြင့္ ရွိၿပီး အုပ္စုတြင္းမွကေလးငယ္မ်ားကို အျခားအုပ္စုဆီသို႔ အတင္းအၾကပ္ေရႊ႔ေျပာင္းပစ္ျခင္း အပါအဝင္ မည္သို႔ေသာ လူမ်ဳိးတံုးသတ္ျဖတ္မႈ သို႔မဟုတ္ မည္သို႔ေသာအျခားအၾကမ္းဖက္မႈတို႔ကိုမွ မခံရေစရ။
▪ ပုဒ္မ ၈
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဌာေနတုိင္းရင္းသားတဦးခ်င္းတို႔သည္ မိမိတို႔ယဥ္ေက်းမႈကို အတင္းအၾကပ္ ဝါးမ်ဳိသိမ္းသြင္းျခင္း သို႔မဟုတ္ ဖ်က္ဆီးျခင္း မခံရေစရန္ အခြင့္အေရးရွိသည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ေအာက္ပါတို႔ကို ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ ေလ်ာ္ေၾကးရရွိေစရန္အတြက္ ထိေရာက္ေသာ ယႏၱရားမ်ား ေဆာင္က်ဥ္းေပးရမည္။
(က) သီးသန္႔လူမ်ဳိးမ်ားအျဖစ္ မိမိတို႔၏တည္တံ့ခိုင္ျမဲမႈကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိတို႔၏ယဥ္ေက်းမႈတန္ဖိုးမ်ားကို ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တုိင္းရင္းသားကိုယ္ပိုင္အမွတ္လကၡဏာမ်ား ethnic identities ကိုေသာ္လည္းေကာင္း ဆံုး႐ႈံးေစမည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ သို႔မဟုတ္ ရလဒ္ျဖစ္ေစသည့္ မည္သည့္လုပ္ရပ္မဆို
(ခ) မိမိတို႔၏ေျမယာမ်ား သို႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ား သို႔မဟုတ္ သယံဇာတမ်ား လက္မဲ့ျဖစ္ေစမည့္ရည္ရြယ္ခ်က္ သို႔မဟုတ္ ရလဒ္ျဖစ္ေစသည့္ မည္သည့္လုပ္ရပ္မဆို
(ဂ) မိမိတို႔၏အခြင့္အေရးတခုခုကို ေဖာက္ဖ်က္မည့္ သို႔မဟုတ္ ပ်က္ျပားေစမည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ သို႔မဟုတ္ ရလဒ္ျဖစ္ေစသည့္ မည္သည့္ အတင္းအၾကပ္ လူဦးေရေရႊ႔ေျပာင္းမႈသ႑ာန္မဆို
(ဃ) မည္သည့္ အတင္းအၾကပ္ ဝါးမ်ဳိသိမ္းသြင္းမႈ သို႔မဟုတ္ ေပါင္းစည္းမႈသ႑ာန္မဆို
(င) မိမိတို႔ကို ဆန္႔က်င္ေနသည့္ လူမ်ဳိး racial ခြဲျခားေရး သို႔မဟုတ္ တိုင္းရင္းသား ethnic ခြဲျခားေရးကို အားေပးအားေျမႇာက္ သို႔မဟုတ္ လႈံ႔ေဆာ္ႏႈိးဆြသည့္ မည္သည့္ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသ႑ာန္မဆို
▪ ပုဒ္မ ၉
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းတို႔သည္ သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ရြာအသိုင္းအဝိုင္း community သို႔မဟုတ္ အမ်ဳိးသား nation ၏ ႐ိုးရာအစဥ္အလာမ်ား ဓေလ့ထံုးစံမ်ားႏွင့္အညီ ဌာေနတိုင္းရင္းသား ရပ္ရြာအသိုင္းအဝိုင္း သို႔မဟုတ္ အမ်ဳိးသားတရပ္တြင္ ပါဝင္ခြင့္ရွိသည္။ ယင္းအခြင့္အေရးကို က်င့္သံုးရာ၌ မည္သို႔ေသာ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ဳိးမွ မရွိေစရ။
ပုဒ္မ ၁ဝ
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔ေျမယာမ်ား သို႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ားမွ အတင္းအၾကပ္ဖယ္ရွားခံရျခင္း မရွိေစရ။ သက္ဆိုင္ရာဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားမွ အခ်က္အလက္အျပည့္အစံုသိရွိၿပီးေနာက္ လြတ္လပ္စြာႀကိဳတင္ သေဘာတူမႈမရွိဘဲႏွင့္လည္းေကာင္း၊ တရားမွ်တ သင့္ေတာ္သည့္ အေလ်ာ္ေပးေရးသေဘာတူညီခ်က္ ရွိမထားဘဲႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ ျဖစ္ႏိုင္သည့္ေနရာတိုင္းတြင္ ျပန္လာေနထိုင္ခြင့္ေပးမထားဘဲႏွင့္လည္းေကာင္း ေနရာေရႊ႔ေျပာင္းမႈ မျဖစ္ေစ ရ။
▪ ပုဒ္မ ၁၁
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈ ထံုးတမ္းစဥ္လာမ်ားႏွင့္ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား က်င့္သံုး ခြင့္၊ ျပန္လည္ရွင္သန္ေစခြင့္ရွိသည္။ ဤအခြင့္အေရးထဲတြင္ ေရွးေဟာင္းႏွင့္ သမိုင္းဝင္ေနရာမ်ား၊ ပစၥည္းမ်ား၊ ဒီဇိုင္း လက္ရာမ်ား၊ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ား၊ နည္းပညာမ်ား၊ စကၡဳပသာဒအႏုပညာမ်ား၊ သ႐ုပ္ေဆာင္အႏုပညာမ်ားႏွင့္ စာေပအႏု ပညာ စသည့္ မိမိတို႔၏ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ ယဥ္ေက်းမႈေဖာ္ျပခ်က္မ်ားကို ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေစခြင့္ ပါဝင္သည္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ၊ အသိပညာဆိုင္ရာ၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာႏွင့္ နာမ္ပိုင္း ဆိုင္ရာပိုင္ဆိုင္မႈတို႔ကို ၎တို႔မွ အခ်က္အလက္အျပည့္အစံုသိရွိၿပီးေနာက္ လြတ္လပ္စြာႀကိဳတင္သေဘာတူခ်က္ မရွိဘဲ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၎တို႔၏ ဥပေဒမ်ား၊ ႐ိုးရာစဥ္လာမ်ားႏွင့္ ဓေလ့ထံုးစံမ်ားကို ေဖာက္ဖ်က္၍ေသာ္လည္းေကာင္း ယူငင္သြားခဲ့မႈႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ဌာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ တြဲဖက္ေဖာ္ထုတ္ထားသည့္ ျပန္လည္အပ္ႏွံျခင္း အပါအဝင္ ထိေရာက္ေသာယႏၱရားစနစ္မ်ားအားျဖင့္ ႏိုင္ငံအစိုးရတို႔က အေလ်ာ္ေပးရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၂
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ နာမ္ပုိင္းႏွင့္ ဘာသာေရးအစဥ္အလာမ်ား၊ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ား ႏွင့္ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ား ေဖာ္ထုတ္ခြင့္၊ က်င့္သံုးခြင့္၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးေစခြင့္ႏွင့္ သင္ၾကားပို႔ခ်ခြင့္ရွိသည္။ မိမိတို႔၏ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈေနရာဌာနမ်ားကို ထိန္းသိမ္းခြင့္၊ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ခြင့္ႏွင့္ တသီးတသန္႔လြတ္လပ္စြာသံုးစြဲခြင့္ရွိသည္။ မိမိတို႔၏ လူသား႐ုပ္ႂကြင္းမ်ားကို ဇာတိေျမျပန္ပို႔ခြင့္ရွိသည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ တြဲဖက္ေဖာ္ထုတ္ထားေသာ မွ်တ ပြင့္လင္း ထိေရာက္သည့္ ယႏၱရားစနစ္မ်ားအားျဖင့္ ႏိုင္ငံအစိုးရလက္ဝယ္ရွိ ဌာေနတိုင္းရင္းသား ပြဲလမ္းသဘင္ပစၥည္းမ်ား ႏွင့္ လူသား႐ုပ္ႂကြင္းမ်ား ကိုင္တြယ္သံုးစြဲႏိုင္ေရး ႏွင့္/သို႔မဟုတ္ ဇာတိေျမျပန္ပို႔ႏိုင္ေရးကို ျဖစ္ေျမာက္ႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းရ မည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၃
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏သမိုင္းမ်ား၊ ဘာသာစကားမ်ား၊ ပါးစပ္ရာဇဝင္ထံုးတမ္းစဥ္လာ မ်ား၊ ဒႆနမ်ား၊ စာေရးသားမႈစနစ္မ်ားႏွင့္ စာေပမ်ားအား ျပန္လည္ရွင္သန္ေစခြင့္၊ အသံုးျပဳခြင့္၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ခြင့္ႏွင့္ အနာဂတ္မ်ဳိးဆက္မ်ားသို႔ျဖန္႔ခ်ိခြင့္ ရွိသည္။ ရပ္ရြာမ်ား၊ ေနရာေဒသမ်ားႏွင့္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားအတြက္ မိမိတို႔၏ကိုယ္ပုိင္ အမည္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ခြင့္ ထိန္းသိမ္းခြင့္ရွိသည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဤအခြင့္အေရးအား အေသအခ်ာကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ထိေရာက္သည့္အစီ အမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည္။ ထို႔အျပင္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတို႔သည္ ႏိုင္ငံေရး၊ ဥပေဒေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေဆာင္ရြက္မႈ တို႔ကို နားလည္ႏိုင္ရန္ႏွင့္ နားလည္ခံႏိုင္ရန္အတြက္လည္း လိုအပ္သည့္ေနရာတိုင္း၌ ဘာသာျပန္မႈ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း သို႔မဟုတ္ အျခားသင့္ေတာ္သည့္နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ အာမခံရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၄
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ သင္ၾကားေရး သင္ယူေရးဆိုင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈနည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီလ်က္ မိမိတို႔ဘာသာစကားမ်ားျဖင့္ ပညာသင္ၾကားေပးေနသည့္ ပညာေရးစနစ္မ်ား အေဆာက္အအံုမ်ားကို ထူေထာင္ခြင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ခြင့္ရွိသည္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္း၊ အထူးသျဖင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားသည္ ခြဲျခားဆက္ဆံခံရမႈမရွိဘဲ ႏိုင္ငံ့ပညာေရး အဆင့္အားလံုး သ႑ာန္အားလံုးကို ခံယူခြင့္ရွိသည္။
၃။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ တြဲဖက္၍၊ မိမိရပ္ရြာအသိုင္းအဝိုင္းျပင္ပ၌ ေနထိုင္ ေနသူမ်ားအပါအဝင္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္း၊ အထူးသျဖင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားအတြက္ ျဖစ္ႏိုင္သည့္အခ်ိန္တိုင္းတြင္ မိမိကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈေအာက္မွ မိမိကိုယ္ပိုင္ဘာသာစကားျဖင့္သင္ၾကားသည့္ ပညာေရးကို ခံယူႏိုင္ရန္ ထိေရာက္သည့္ အစီအမံမ်ား လုပ္ေဆာင္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၅
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ား၊ ထံုးတမ္းစဥ္လာမ်ား၊ သမိုင္းမ်ားႏွင့္ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ားကို ဂုဏ္သိကၡာရွိစြာႏွင့္ ေထြျပားစံုလင္စြာ ခံယူခြင့္ရွိၿပီး ပညာေရးႏွင့္ လူထုသတင္းျပန္ၾကားေရးပိုင္းတြင္ သင့္ေလ်ာ္စြာထင္ဟပ္ေစရမည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာဌာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ညိႇႏႈိင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ကာ အာဃာတတရား တိုက္ဖ်က္ေရး၊ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈပေပ်ာက္ေရး၊ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ အျခားအစိတ္အပိုင္း အားလံုးအတြင္း သည္းခံခြင့္လႊတ္မႈ နားလည္မႈႏွင့္ ဆက္ဆံေရးေကာင္းမ်ား ျမႇင့္တင္ေရးအတြက္ ထိေရာက္သည့္အစီအမံမ်ား လုပ္ေဆာင္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၆
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္ဘာသာစကားမ်ားျဖင့္ မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္မီဒီယာ ထူေထာင္ ခြင့္၊ ဌာေနတိုင္းရင္းသားမဟုတ္ေသာမီဒီယာကို ခြဲျခားဆက္ဆံခံရမႈမရွိဘဲ အသံုးျပဳခြင့္ရွိသည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရပိုင္မီဒီယာမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈ၏ ေထြျပားစံုလင္မႈကို ထိုက္သင့္သည့္ အတိုင္း အေသအခ်ာထင္ဟပ္ေစဖို႔ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားက ထိေရာက္သည့္အစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည္။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ား သည္ လြတ္လပ္စြာေဖာ္ျပခြင့္ကို မထိခိုက္ေစဘဲ ပုဂၢလိကပိုင္မီဒီယာမ်ားအေနျဖင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈ၏ ေထြျပားစံုလင္မႈကို အလံုအေလာက္ထင္ဟပ္ေစရန္ အားေပးရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၇
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းမ်ားႏွင့္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ အက်ဳံးဝင္သည့္ ႏိုင္ငံတကာအလုပ္သမားဥပေဒႏွင့္ ျပည္တြင္းအလုပ္သမားဥပေဒတို႔ေအာက္၌ သတ္မွတ္ထားသည့္အခြင့္အေရးအားလံုး အျပည့္အဝခံစားခြင့္ရွိသည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ကေလးသူငယ္မ်ား၏ အထူးထိခိုက္လြယ္မႈႏွင့္ ၎တို႔စြမ္းအားျမႇင့္ႏိုင္မည့္ ပညာေရး၏အေရးပါမႈ တို႔ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားကာ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ညႇိႏႈိင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ ၍ ဌာေနတိုင္းရင္းသား ကေလးသူငယ္မ်ား စီးပြားေရးအရ ေခါင္းပံုျဖတ္ေသြးစုတ္ခံရျခင္းမွလည္းေကာင္း၊ အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္ သည့္ သို႔မဟုတ္ ကေလး ၏ပညာေရးကို အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ႏိုင္သည့္ သို႔မဟုတ္ ကေလး၏က်န္းမာေရး၊ ႐ုပ္ခႏၶာပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္း၊ နာမ္ပိုင္း၊ စာရိတၱပိုင္း၊ လူမႈေရးပိုင္း ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈကို ထိခိုက္ႏိုင္သည့္ မည္သည့္အလုပ္မဆို လုပ္ကိုင္ျခင္းမွ လည္းေကာင္း၊ ကာကြယ္ေစာင့္ ေရွာက္ႏိုင္ရန္ အထူးသီးသန္႔အစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည္။
၃။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းသည္ အလုပ္ခြင္အေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္းေကာင္း၊ အလုပ္အကိုင္ရရွိမႈ သို႔မဟုတ္ လုပ္ခလစာႏွင့္ပတ္သက္၍လည္းေကာင္း မည္သည့္ခြဲျခားဆက္ဆံမႈကိုမွ မခံရပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၈
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔အခြင့္အေရးမ်ား ထိခိုက္မည့္အေရးကိစၥမ်ား၌ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရာတြင္ မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားႏွင့္အညီ မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္ေရြးခ်ယ္ထားသည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွတဆင့္ ပါဝင္ခြင့္ရွိ သည္။ ထိုမွ်သာမက မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္ ဌာေနတိုင္းရင္းသား ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်အေဆာက္အအံုမ်ားကို ထားရွိထိန္းသိမ္းခြင့္ႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစခြင့္လည္းရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၁၉
ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သည့္ ဥပေဒျပဳပိုင္းအစီအမံမ်ား သို႔မဟုတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းအစီအမံမ်ား ခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းမျပဳမီ သက္ဆိုင္ရာတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ ကိုယ္စားျပဳအေဆာက္အအံုမ်ားမွတဆင့္ ‚င္းတို႔၏ သတင္းအခ်က္အလက္စံုသိရွိထားၿပီးေနာက္ လြတ္လပ္စြာႀကိဳတင္ သေဘာတူခ်က္ကို ရရွိႏိုင္ရန္ ယင္းဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္ညိႇႏႈိင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၂ဝ
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရးစနစ္မ်ား သို႔မဟုတ္ အေဆာက္အအံုမ်ားကို ထိန္းသိမ္းထားရွိခြင့္ႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစခြင့္ရွိသည္။ မိမိတို႔၏ အသက္ရွင္ရပ္တည္ေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ကုိယ္ပိုင္နည္းလမ္းမ်ားကို ခိုင္ခိုင္မာမာ ခံစားခြင့္ရွိသည္။ မိမိတို႔၏ ႐ိုးရာစဥ္လာလႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ အျခားစီးပြားေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား အားလံုးကို လြတ္လပ္စြာလုပ္ကိုင္ခြင့္ရွိသည္။
၂။ မိမိတို႔၏ အသက္ရွင္ရပ္တည္ေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာနည္းလမ္းမ်ားမွ ဖယ္ရွားခံရေသာ ဌာေန တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ားသည္ တရားမွ်တ သင့္ေတာ္သည့္ အေလ်ာ္ေပးမႈကို ရပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၁
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ပညာေရး၊ အလုပ္အကိုင္၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းသင္တန္းႏွင့္ မြမ္းမံ သင္တန္း၊ အိုးအိမ္၊ ပတ္ဝန္းက်င္သန္႔ရွင္းေရး၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈလံုျခံဳေရးအပါအဝင္ မိမိတို႔၏ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရး အေျခအေနမ်ား တိုးတက္ျမင့္မားေအာင္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမခံရေစဘဲ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရးအေျခအေနမ်ား အေသအခ်ာ အဆက္မျပတ္ တိုးတက္ ျမင့္မားေစႏိုင္ရန္ ထိေရာက္သည့္အစီအမံမ်ားႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ေနရာတို႔တြင္ အထူးအစီအမံမ်ား ခ်မွတ္ရမည္။ ဌာေန တိုင္းရင္သား သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ား၊ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ လူငယ္မ်ား၊ ကေလးသူငယ္မ်ားႏွင့္ မစြမ္းမသန္မ်ား၏ အခြင့္အေရး မ်ားႏွင့္ အထူးလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို အထူးအာ႐ံုစိုက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၂
၁။ ဤေၾကညာစာတမ္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္က်င့္သံုးရာ၌ ဌာေနတိုင္းရင္းသား သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ား၊ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ လူငယ္မ်ား၊ ကေလးသူငယ္မ်ားႏွင့္ မစြမ္းမသန္မ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ အထူးလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို အထူးအာ႐ံုစိုက္ရမည္။
၂။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္တြဲဖက္၍ ဌာေနတိုင္းရင္းသားအမ်ဳိးသမီးမ်ားႏွင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားအေနျဖင့္ အၾကမ္းဖက္မႈသ႑ာန္အားလံုးႏွင့္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈသ႑ာန္အားလံုးမွ အျပည့္အဝကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ခံႏိုင္ေရးႏွင့္ အာမခံေရးကို ေသခ်ာေအာင္ အစီအမံမ်ားခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၃
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ခြင့္အား က်င့္သံုးရန္အတြက္ ဦးစားေပးအစီအစဥ္ မ်ားႏွင့္ မဟာ ဗ်ဴဟာမ်ား သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းခြင့္ႏွင့္ ေဖာ္ထုတ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေစခြင့္ရွိသည္။ အထူးသျဖင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိး မ်ားသည္ မိမိတို႔ အေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိသည့္ က်န္းမာေရး၊ အိုးအိမ္ႏွင့္ အျခားစီးပြားေရး၊ လူမႈေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ေဖာ္ထုတ္ဖြံ႔ၿဖိဳး ေစရာ၌လည္းေကာင္း၊ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းရာ၌လည္းေကာင္း၊ ျဖစ္ႏိုင္ပါက မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္အေဆာက္အအံု ဌာနမ်ားမွတဆင့္ ယင္းလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရာ၌လည္းေကာင္း အင္တိုက္အားတိုက္ ပါဝင္ပတ္သက္ခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၄
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္သည့္ပရေဆးပင္မ်ား၊ တိရစၦာန္မ်ားႏွင့္ သတၱဳမ်ား ထိန္းသိမ္းေရးအပါအဝင္ မိမိတို႔၏ ႐ိုးရာစဥ္လာေဆးဝါးမ်ားသံုးစြဲခြင့္၊ မိမိတို႔၏က်န္းမာေရးလုပ္ထံုးလုပ္နည္း က်င့္စဥ္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းထားခြင့္ရွိသည္။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းအေနျဖင့္လည္း လူမႈေရးဝန္ေဆာင္မႈအားလံုး က်န္းမာေရးဝန္ ေဆာင္မႈအားလံုးကို ခြဲျခားဆက္ဆံခံရျခင္းမရွိဘဲ အသံုးျပဳခြင့္ရွိသည္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းသည္ ျဖစ္ႏိုင္သမွ်အျမင့္ဆံုး ႐ုပ္ပိုင္း စိတ္ပိုင္းက်န္းမာေရးကို တန္းတူရည္တူ ခံစားခြင့္ရွိသည္။ ဤအခြင့္အေရးကို အျပည့္အဝအသံုးခ်ႏိုင္ရန္အတြက္ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ တျဖည္းျဖည္းတိုးတက္ ျဖစ္ေျမာက္ေရးရည္မွန္းခ်က္ျဖင့္ လိုအပ္သည့္ေျခလွမ္းမ်ား လွမ္းရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၅
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ႐ိုးရာစဥ္လာအရ ပိုင္ဆိုင္ထားသည့္ သို႔မဟုတ္ တနည္းနည္းျဖင့္ ရယူ အသံုးျပဳထားသည့္ ေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္မ်ား၊ ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္းမ်ား၊ အျခားသယံ ဇာတမ်ားႏွင့္ ထူးျခားသည့္နာမ္ပိုင္းဆက္ဆံေရးကို ထိန္းသိမ္းထားရွိခြင့္ႏွင့္ ၾကံ့ခိုင္ေတာင့္တင္းေစခြင့္ရွိသည္။ ဤကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ အနာဂတ္မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားအတြက္ မိမိတို႔၏တာဝန္ရွိမႈကို ကိုင္စြဲထားခြင့္ရွိသည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၆
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔မွ ႐ိုးရာစဥ္လာအရ ပိုင္ဆိုင္ ရယူ သို႔မဟုတ္ တနည္းနည္းျဖင့္ အသံုးျပဳ ရရွိထားသည့္ ေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ သယံဇာတမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္သံုးစြဲခြင့္ရိွသည္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတို႔မွ ႐ိုးရာစဥ္လာပိုင္ဆိုင္မႈ သို႔မဟုတ္ အျခား႐ိုးရာစဥ္လာရယူမႈ အသံုးျပဳမႈအားျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အျခားတနည္းနည္းႏွင့္ ရရွိထားျခင္းအားျဖင့္လည္းေကာင္း ပိုင္ဆုိင္ထားသည့္ ေျမယာ မ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ သယံဇာတမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ခြင့္၊ သံုးစြဲခြင့္၊ ေဖာ္ထုတ္ဖြံ႔ၿဖိဳးခြင့္ႏွင့္ ခ်ဳပ္ကိုင္ခြင့္ရိွသည္။
၃။ ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဤေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ သယံဇာတမ်ားကို ဥပေဒအရ အသိအမွတ္ျပဳ ကာကြယ္ ေစာင့္ ေရွာက္ေပးရမည္။ ယင္းသို႔အသိအမွတ္ျပဳရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ ႐ိုးရာစဥ္လာမ်ားႏွင့္ ေျမပိုင္ဆိုင္မႈစနစ္မ်ားအား ထိုက္သင့္စြာေလးစားလ်က္ ေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၇
နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားနွင့္ တဲြဖက္၍၊ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔၏ ဥပေဒမ်ား၊ ႐ိုးရာစဥ္လာမ်ား၊ ဓေလ့ထံုးစံမ်ားနွင့္ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မႈစနစ္မ်ားကို ထိုက္သင့္စြာ အသိအမွတ္ျပဳလ်က္၊ အစဥ္ အလာအရ ပိုင္ဆိုင္ခဲ့သည့္ သုိ႔မဟုတ္ တနည္းနည္းျဖင့္ ရယူ သုိ႔မဟုတ္ အသံုးျပဳထားသည့္ ေျမယာ၊ နယ္ေျမ၊ သယံ ဇာတမ်ားအပါအ၀င္ ၎တုိ႔၏ ေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ သယံဇာတမ်ားနွင့္ပတ္သက္သည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိ အမွတ္ျပဳနိုင္ရန္နွင့္ အဆံုးအျဖတ္ေပးစီရင္ခ်က္ခ်နိုင္ရန္ တရားမွ်တ လြတ္လပ္၍ ဘက္မလိုက္ဘဲ ပြင့္လင္းျပီး ထင္သာ ျမင္သာသည့္ ျဖစ္စဥ္တရပ္ ထူေထာင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမည္။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ဤျဖစ္စဥ္၌ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ ခြင့္ရိွရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၈
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔မွ သတင္းအခ်က္အလက္ ျပည့္ျပည့္စံုစံုသိျပီးေနာက္ လြတ္လပ္ သည့္ ႀကိုတင္သေဘာတူညီခ်က္မရိွဘဲ သိမ္းပိုက္ ယူငင္ ရယူ အသံုးျပဳ ဖ်က္ဆီးခံရသည့္၊ မိမိတုိ႔ အစဥ္အလာအရ ပိုင္ဆိုင္ခဲ့ေသာ သုိ႔မဟုတ္ တနည္းနည္းျဖင့္ ရယူထား သုိ႔မဟုတ္ အသံုးျပဳေနေသာ ေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ သယံဇာတ မ်ားအတြက္ အေလ်ာ္အစားျပန္ရခြင့္ရိွသည္။ အေလ်ာ္အစားထဲတြင္ ျပန္လည္ေပးအပ္ျခင္း သုိ႔မဟုတ္ ဤသုိ႔မျဖစ္နိုင္ပါက သင့္ေလ်ာ္ တရားမွ်တသည့္ ေလ်ာ္ေၾကးေပးျခင္း ပါ၀င္သည္။
၂။ သက္ဆိုင္ရာလူမ်ဳိးမ်ားမွ အျခားနည္းတနည္းနည္းကို လြတ္လပ္စြာသေဘာတူထားမႈ မရိွပါက ေလ်ာ္ေၾကးေပးမႈသည္ အရည္အေသြး၊ အရြယ္အစားနွင့္ ဥပေဒအဆင့္အတန္းအရ တူညီေသာ ေျမယာမ်ား၊ နယ္ေျမမ်ား၊ သယံ ဇာတမ်ား ပံု သဏၭာန္ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေငြေၾကးအရ ေလ်ာ္ေၾကးေပးျခင္းပံုသဏၭာန္ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခား သင့္ေလ်ာ္ ရာ အေလ်ာ္အစားပံုသဏၭာန္ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၂၉
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္နွင့္ မိမိတုိ႔၏ေျမယာမ်ား သုိ႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ားနွင့္ သယံဇာတမ်ား၏ ထုတ္လုပ္ေရးစြမ္းရည္ကို ထိန္းသိမ္းခြင့္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ခြင့္ရိွသည္။ ယင္းသုိ႔ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္နိုင္ရန္ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအတြက္ အေထာက္အကူေပးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ခဲြျခားဆက္ဆံမႈမရိွဘဲ ထူေထာင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမည္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔မွ သတင္းအခ်က္အလက္ ျပည့္ျပည့္စံုစံုသိျပီးေနာက္ လြတ္လပ္သည့္ ႀကိုတင္ သေဘာတူညီ ခ်က္မရိွဘဲ ၎လူမ်ဳိးတုိ႔၏ ေျမယာမ်ား သုိ႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ားတြင္ ေဘးအနၱရာယ္ရိွပစၥည္းမ်ား သိုေလွာင္ ျခင္း သုိ႔မဟုတ္ စြန့္ပစ္ျခင္း မျပဳလုပ္ရန္ နိုင္ငံအစိုးရတုိ႔က ထိေရာက္သည့္ အစီအမံမ်ား အေသအခ်ာ ေဆာင္ရြက္ရမည္။
၃။ ယင္းသုိ႔ေသာ ဓာတ္ပစၥည္းမ်ား၏ ထိခိုက္မႈခံရသည့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔က်န္းမာေရးကို ေစာင့္ ၾကည့္စစ္ေဆး ေရး၊ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးနွင့္ ျပန္လည္ေကာင္းမြန္ေရးအတြက္ ၎လူမ်ဳိးတုိ႔ ေဖာ္ထုတ္ဖံြ႕ၿဖိဳးထားကာ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ေနသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ထိုက္သင့္စြာအေကာင္အထည္ေဖာ္မႈအား ေသခ်ာေစရန္ နိုင္ငံအစိုးရတုိ႔ က ထိေရာက္သည့္အစီအမံမ်ား လိုအပ္သလိုေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၀
၁။ သက္ဆိုင္သည့္ အမ်ားျပည္သူ႔အက်ဳိးစီးပြားအရ သင့္ေလ်ာ္ေၾကာင္း မျပနိုင္ပါက သုိ႔မဟုတ္ သက္ဆိုင္ရာ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔နွင့္ တနည္းနည္းျဖင့္ လြတ္လပ္စြာသေဘာတူထားျခင္း သုိ႔မဟုတ္ ေတာင္းခံျခင္းမရိွပါက ဌာေနတိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးတုိ႔၏ ေျမယာမ်ား သုိ႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ားတြင္ စစ္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား မလုပ္ေဆာင္ရ။
၂။ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတုိ႔၏ ေျမယာမ်ား သုိ႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ားကို စစ္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား အတြက္ အသံုးမျပဳမီ သက္ဆိုင္ရာဌာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားနွင့္ သင့္ေလ်ာ္သည့္လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအားျဖင့္၊ အထူး သျဖင့္ ၎တုိ႔၏ ကိုယ္စားျပဳအေဆာက္အအံုမ်ားမွတဆင့္ ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုင္ပင္ညိႇနိႈင္းျခင္း ျပဳရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၁
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔၏ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအနွစ္၊ ႐ိုးရာစဥ္လာအသိပညာနွင့္ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈေဖာ္ျပ ခ်က္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းခြင့္၊ ထိန္းခ်ဳပ္ခြင့္၊ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ခြင့္နွင့္ ေဖာ္ထုတ္ဖံြ႕ၿဖိဳးခြင့္ရိွသည္။ ထို့အျပင္ မိမိတုိ႔၏ လူသားရင္းျမစ္မ်ား၊ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇရင္းျမစ္မ်ား၊ မ်ဳိးေစ့မ်ား၊ ေဆးဝါးမ်ား၊ အပင္နွင့္တိရစာၦန္တုိ႔၏ ဂုဏ္သတၱိမ်ားဆိုင္ရာ အသိပညာ၊ ဒီဇိုင္းလက္ရာမ်ား၊ အားကစားနွင့္ ႐ိုးရာကစားနည္းမ်ား၊ စကၡဳပသာဒအနုပညာမ်ားနွင့္ သ႐ုပ္ေဆာင္ အနုပညာမ်ား အပါအ၀င္ သိပၸံပညာ၊ နည္းပညာနွင့္ ယဥ္ေက်းမႈေဖာ္ျပခ်က္မ်ားကိုလည္း ထိန္းသိမ္း ခ်ဳပ္ကိုင္ ေစာင့္ေရွာက္ ဖံြ႕ၿဖိဳးခြင့္ရိွသည္။ ယင္းသုိ႔ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအနွစ္၊ ႐ိုးရာအသိပညာနွင့္ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈေဖာ္ျပခ်က္မ်ား အတြက္ အသိဉာဏ္ ပညာပစၥည္းပိုင္ဆိုင္မႈကို ထိန္းသိမ္း ခ်ဳပ္ကိုင္ ေစာင့္ေရွာက္ ဖံြ႕ၿဖိဳးခြင့္လည္းရိွသည္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားက ဤအခြင့္အေရးမ်ားက်င့္သံုးမႈကို အသိအမွတ္ျပဳနိုင္ရန္နွင့္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္နိုင္ရန္ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားက ၎လူမ်ဳိးမ်ားနွင့္တဲြဖက္၍ ထိေရာက္ေသာအစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၂
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔ေျမယာမ်ား သုိ႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ားနွင့္ အျခားသယံဇာတမ်ား ဖံြ႕ၿဖိဳးေစေရး သုိ႔မဟုတ္ အသံုးခ်ေရးအတြက္ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ား မဟာဗ်ဴဟာမ်ား သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းနိုင္ရန္နွင့္ ေဖာ္ထုတ္ဖံြ႕ၿဖိဳးေစရန္ အခြင့္အေရးရိွသည္။
၂။ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔၏ ေျမယာမ်ား သုိ႔မဟုတ္ နယ္ေျမမ်ားနွင့္ အျခားသယံဇာတမ်ားအေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရိွသည့္ မည္သည့္စီမံကိန္းလုပ္ငန္းမဆို၊ အထူးသျဖင့္ သတၱဳ၊ ေရနွင့္ အျခားရင္းျမစ္မ်ား ေဖာ္ထုတ္ ဖံြ႕ၿဖိဳးေရး၊ အသံုးျပဳေရး၊ အသံုးခ်ေရးနွင့္ ပတ္သက္၍ အတည္မျပဳမီ သက္ဆိုင္ရာတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔က သတင္းအခ်က္ အလက္ ျပည့္ျပည့္စံုစံုသိျပီးေနာက္ လြတ္လပ္သည့္သေဘာတူညီခ်က္ ရယူနိုင္ရန္အတြက္ ၎တုိ႔ကိုယ္ပိုင္ ကိုယ္စားျပဳအေဆာက္အအံုမ်ားမွတဆင့္ ယင္းတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔နွင့္ စိတ္ရင္းေစတနာျဖင့္ တိုင္ပင္ညိႇနိႈင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရမည္။
၃။ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ယင္းသုိ႔ေသာလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားအားလံုးအတြက္ တရားမွ်တသည့္ အေလ်ာ္ေပးမႈမ်ား လုပ္နိုင္ရန္ ထိေရာက္သည့္ ယႏၱရားစနစ္မ်ား ထားရိွရမည္။ ဆိုးဝါးသည့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ႐ိုက္ခတ္မႈ၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈ သုိ႔မဟုတ္ နာမ္ပိုင္းဆိုင္ရာ႐ိုက္ခတ္မႈ ေလ်ာ့ပါးေစရန္ သင့္ေလ်ာ္သည့္အစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၃
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔ဓေလ့ထံုးစံမ်ား ႐ိုးရာစဥ္လာမ်ားနွင့္အညီ မိမိတုိ႔၏ ကိုယ္ပိုင္အမွတ္အသား လကၡဏာ identity သုိ႔မဟုတ္ လူမ်ဳိးျဖစ္မႈ membership ကို သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းခြင့္ရိွသည္။ ဤသုိ႔ ျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတဦးခ်င္းတုိ႔ မိမိတုိ႔ေနထိုင္ရာနိုင္ငံမ်ား၏ နိုင္ငံသား citizenship ျဖစ္ခြင့္ကို အဟန့္အတား မျဖစ္။
၂။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔အေဆာက္အအံုမ်ား၏ ဖဲြ႕စည္းမႈနွင့္ အဖဲြ႕ဝင္ျဖစ္မႈကို မိမိတုိ႔ ကိုယ္ပိုင္လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားနွင့္အညီ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းခြင့္ရိွသည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၄
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔အေဆာက္အအံုဖဲြ႕စည္းပံုမ်ား၊ မိမိတုိ႔၏ ထူးျခားသည့္ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ နာမ္ပိုင္း ယံုၾကည္မႈမ်ား၊ ႐ိုးရာအစဥ္အလာမ်ား၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား၊ က်င့္ထံုးမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ တရားစီရင္ေရးစနစ္ သုိ႔မဟုတ္ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား တည္ရိွေနသည့္ေနပါကလည္းေကာင္း ယင္းတုိ႔ကို နိုင္ငံတကာလူ႔အခြင့္အေရးစံနႈန္းမ်ားနွင့္အညီ ျမႇင့္တင္ ခြင့္၊ ဖံြ႕ၿဖိဳးခြင့္၊ ထိန္းသိမ္းခြင့္ ရိွသည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၅
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႔လူမႈအေဆာက္အအံုအေပၚ တဦးခ်င္းမွ တာဝန္ရိွမႈမ်ားကို သတ္မွတ္ျပ႒ာန္း ခြင့္ရိွသည္။
ပုဒ္မ ၃၆
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ နိုင္ငံတကာနယ္နိမိတ္မ်ားျဖင့္ ပိုင္းျခားခံထားရသည့္ လူမ်ဳိးမ်ား သည္ နယ္စပ္မ်ဥ္းတဖက္ရိွ မိမိတုိ႔လူမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္းနွင့္လည္းေကာင္း၊ အျခားလူမ်ဳိးမ်ားနွင့္လည္းေကာင္း နာမ္ပိုင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈပိုင္း၊ နိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးနွင့္ လူမႈေရးရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားအတြက္ လႈပ္ရွားမႈမ်ား အပါအ၀င္ အဆက္အသြယ္မ်ား၊ ဆက္စပ္မႈမ်ားနွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈတုိ႔ကို ထိန္းသိမ္းထားရိွခြင့္ ေဖာ္ထုတ္ဖံြ႕ၿဖိဳးခြင့္ရိွသည္။
၂။ ဤအခြင့္အေရးကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ က်င့္သံုးျခင္းနွင့္ အာမခံျခင္းကို အဆင္ေျပေခ်ာေမြ့ေစရန္ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားနွင့္ တိုင္ပင္ညိႇနိႈင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ကာ ထိေရာက္သည့္အစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ထား ရိွရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၇
၁။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ နိုင္ငံအစိုးရမ်ား၊ ဆက္ခံသူအစိုးရမ်ားနွင့္ ခ်ဳပ္ဆိုထားသည့္ စာခ်ဳပ္မ်ား၊ သေဘာတူ ညီခ်က္မ်ားနွင့္ အျခားအျပဳသေဘာစီစဥ္ေဆာင္ရြက္ထားခ်က္မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳခြင့္၊ ေစာင့္ထိန္းလိုက္နာခြင့္၊ ၾကပ္မတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ခြင့္ရိွျပီး နိုင္ငံအစိုးရမ်ားဘက္မွလည္း ယင္းသုိ႔ေသာ စာခ်ဳပ္မ်ား၊ သေဘာတူညီခ်က္ မ်ားနွင့္ အျခားအျပဳသေဘာစီစဥ္ေဆာင္ရြက္ထားခ်က္မ်ားကို ေလးစားလိုက္နာေစခြင့္ရိွသည္။
၂။ စာခ်ဳပ္မ်ား၊ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားနွင့္ အျခားအျပဳသေဘာစီစဥ္ေဆာင္ရြက္ထားခ်က္မ်ားတြင္ ပါရိွသည့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမို်းအခြင့္အေရးမ်ားကို ဤေၾကညာစာတမ္းေၾကာင့္ ေလ်ာ့ပါး ပယ္ဖ်က္ရာေရာက္ေအာင္ အဓိပၸာယ္မဖြင့္ေစရ။
▪ ပုဒ္မ ၃၈
နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဤေၾကညာစာတမ္း၏ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ထေျမာက္ေစနိုင္ရန္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားနွင့္ တိုင္ ပင္ညိႇနိႈင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္၍ ဥပေဒျပဳလုပ္ငန္းအစီအမံမ်ားအပါအဝင္ သင့္ေလ်ာ္သည့္အစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၃၉
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ဤေၾကညာစာတမ္းပါအခြင့္အေရးမ်ားကို ရရိွခံစားနိုင္ရန္ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားထံမွလည္းေကာင္း၊ နိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမွတဆင့္လည္းေကာင္း ဘ႑ာေရးနွင့္ နည္းပညာအေထာက္အပံ့ ရယူအသံုးျပဳခြင့္ ရိွ သည္။
▪ ပုဒ္မ ၄၀
ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမို်းမ်ားသည္ နိုင္ငံအစိုးရမ်ား သုိ႔မဟုတ္ အျခားအစုမ်ားနွင့္ ပဋိပကၡမ်ား အျငင္းပြားမႈမ်ား ေျဖရွင္းရန္ တရားမွ်တသည့္လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအားျဖင့္ အျမန္ဆံုး အဆံုးအျဖတ္ရယူပိုင္ခြင့္နွင့္ မိမိတုိ႔၏ တဦးခ်င္းနွင့္ စုေပါင္းအခြင့္ အေရးမ်ား ခ်ဳိးေဖာက္ခံရမႈအားလံုးအတြက္ ထိေရာက္သည့္ေျဖရွင္းခ်က္မ်ား ရယူပိုင္ခြင့္ရိွသည္။ ယင္းသုိ႔ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ တရပ္သည္ သက္ဆိုင္ရာဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ ႐ိုးရာစဥ္လာမ်ား၊ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားနွင့္ တရားေရးစနစ္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ နိုင္ငံတကာလူ႔အခြင့္အေရးမ်ားကိုလည္းေကာင္း ထိုက္သင့္စြာထည့္ သြင္းစဥ္းစားမႈျပဳ ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၄၁
ကုလသမဂၢစနစ္ႀကီး၏ အဖဲြ႕အစည္းမ်ားနွင့္ အထူးျပဳေအဂ်င္စီမ်ား၊ အျခားအစိုးရစံု အဖဲြ႕အစည္းမ်ားသည္ ဤ ေၾကညာစာ တမ္းပါျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား အျပည့္အဝျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ဘ႑ာေရးနွင့္ နည္းပညာကူညီပံ့ပိုးမႈအပါအဝင္ နည္းလမ္း မ်ား ျဖင့္ အားသြန္ခြန္စိုက္ေဆာင္ရြက္ရမည္။ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးတုိ႔အေပၚ သက္ေရာက္မႈရိွသည့္ အေရးကိစၥမ်ား တြင္ ၎လူမ်ဳိးတုိ႔ အေသအခ်ာပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေစမည့္ နည္းလမ္းမ်ား နည္းနာမ်ားကို ထူေထာင္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၄၂
ကုလသမဂၢ၊ ဌာေနတိုင္းရင္းသားေရးရာအျမဲတမ္းစုရပ္ Permanent Forum on Indigenous Issues အပါအ၀င္ ကုလသမဂၢ အဖဲြ႕မ်ား၊ နိုင္ငံအဆင့္ဌာနမ်ားအပါအ၀င္ အထူးျပဳေအဂ်င္စီမ်ားနွင့္ နိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ဤေၾကညာစာတမ္းပါ ျပ႒ာန္း ခ်က္မ်ားကို ေလးစားေရးနွင့္ အျပည့္အဝက်င့္သံုးေရးကို အားေပးျမႇင့္တင္ရမည္။ ဤေၾကညာစာတမ္း၏ ထိေရာက္မႈ အက်ဳိးဆက္ကို ဆက္လက္ေလ့လာ ေဆာင္ရြက္ရမည္။
▪ ပုဒ္မ ၄၃
ဤစာတမ္းတြင္ အသိအမွတ္ျပဳထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားသည္ ကမၻာေပၚမွ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမို်းတုိ႔၏ ရွင္သန္ရပ္ တည္မႈ၊ ဂုဏ္သိကၡာနွင့္ ဘဝသာယာေရးအတြက္ အနိမ့္ဆံုးစံနႈန္းမ်ားအျဖစ္ တည္ရိွသည္။
▪ ပုဒ္မ ၄၄
ဤစာတမ္းတြင္ အသိအမွတ္ျပဳထားေသာ အခြင့္အေရးမ်ားနွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားအားလံုးကို ဌာေနတိုင္းရင္း သားတဦးခ်င္း အမ်ဳိးသားနွင့္အမ်ဳိးသမီးတုိ႔အတြက္ တန္းတူညီမွ်မႈကိုအာမခံသည္။
▪ ပုဒ္မ ၄၅
ဤေၾကညာစာတမ္းသည္ ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား ယခုလက္ရိွရရိွထားသည့္အခြင့္အေရးမ်ား သုိ႔မဟုတ္ အနာဂတ္ တြင္ ရရိွလာနိုင္မည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေလ်ာ့နည္းသြားေစျခင္း သုိ႔မဟုတ္ ဖ်က္သိမ္းပစ္ျခင္းအျဖစ္ အဓိပၸာယ္ မသက္ ေရာက္ေစရ။
▪ ပုဒ္မ ၄၆
၁။ ဤေၾကညာစာတမ္းသည္ နိုင္ငံတခု၊ လူမ်ဳိးတရပ္၊ အုပ္စုတစု သုိ႔မဟုတ္ ပုဂၢိဳလ္တေယာက္က ကုလသမဂၢ ပဋိညာဥ္စာ တမ္းကို ဆန့္က်င္သည့္လႈပ္ရွားမႈတခုခု သုိ႔မဟုတ္ လုပ္ရပ္တခုခု ေဆာင္ရြက္ရန္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အခ်ဳပ္ အျခာအာ ဏာပိုင္ လြတ္လပ္သည့္နိုင္ငံမ်ား၏ နယ္ေျမျပည့္စံုခိုင္ျမဲမႈ သုိ႔မဟုတ္ နိုင္ငံေရးညီညြတ္မႈကို လံုးဝ သုိ႔မဟုတ္ တစိတ္တပိုင္း ျဖတ္ေတာက္စိတ္ပိုင္းေစမည့္ သုိ႔မဟုတ္ ထိခိုက္ေစမည့္ လုပ္ရပ္တခုခုကို ခြင့္ျပဳရာ သုိ႔မဟုတ္ အားေပးရာ အျဖစ္ေသာ္လည္း ေကာင္း အဓိပၸာယ္မေကာက္ယူရ။
၂။ လက္ရိွေၾကညာစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို က်င့္သံုးရာတြင္ အားလံုး၏လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားနွင့္ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ေလးစားရမည္။ ဤေၾကညာစာတမ္းတြင္ ခ်မွတ္ထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို က်င့္သံုးရာတြင္ ဥပေဒအရသတ္မွတ္ျပ႒ာန္းထားသည့္ အကန့္အသတ္မ်ားကိုသာ နိုင္ငံတကာလူ႔အခြင့္အေရးတာဝန္ ဝတၱရားမ်ားနွင့္အညီ လိုက္နာရမည္။ ယင္းအကန္႔အသတ္မ်ားသည္ ခဲြျခားဆက္ဆံမႈမရိွေစရဘဲ အျခားသူမ်ား၏အခြင့္ အေရးမ်ားနွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ထိုက္သင့္စြာအသိအမွတ္ျပဳျခင္းနွင့္ ေလးစားျခင္း အေသအခ်ာျဖစ္ေစဖို့ရည္ရြယ္ခ်က္ သက္သက္ အတြက္လည္းေကာင္း၊ ဒီမိုကေရစီလူ႔ေဘာင္တရပ္၏ အေရးအၾကီးဆံုးလိုအပ္ခ်က္မ်ားအတြက္လည္းေကာင္း အႂကြင္းမဲ့လို အပ္ခ်က္ ျဖစ္ေစရမည္။
၃။ ဤေၾကညာစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို တရားမွ်တမႈ၊ ဒီမိုကေရစီ၊ လူ့အခြင့္အေရး ေလးစားမႈ၊ တန္းတူညီမွ်မႈ၊ ခဲြျခားဆက္ဆံမခံရမႈ၊ ေတာ္တည့္မွန္ကန္ေသာအစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မႈနွင့္ စိတ္ေကာင္းေစတနာရိွမႈ ဟူေသာမူမ်ား နွင့္အညီ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရမည္။
ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္