တူေမာင္ညိဳ - ေဖၚဆယ္ - ကင္းဝန္ ႏွင့္ အေနာက္ကရင္နီနယ္ အင္ဒီပင္းဒင့္
(မိုးမခ) ၾသဂုတ္ ၁၆၊ ၂၀၁၆
ကုိလိုနီေခတ္မတိုင္မီ ျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဟာ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ပေဒသရာဇ္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းသာျဖစ္ပါတယ္။ အၾကမ္းဖ်င္း အားျဖင့္ ေအဒီ ၁၀၄၄ ကေန ၁၈၂၄ ခုႏွစ္ အၾကားလို႔ ေျပာရမယ္ထင္ပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၈၀၀ ေက်ာ္ခန္႔ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ထုိကာလ အတြင္းတြင္ က်ယ္ခဲ့ၾကတဲ့ ပေဒသရာဇ္မ်ားဟာ မြန္၊ ဗမာ၊ ရခုိင္၊ ရွမ္းလို႔ ေျပာရပါလိမ့္မယ္။ ဤသို႔ေျပာရျခင္းမွာလည္း က်န္ခဲ့သည့္ ၿမိဳ႕ရုိး၊ ဂူဘုရား၊ ေက်ာက္စာအေထာက္အထားႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံမ်ား၏ ေခတ္ၿပိဳင္အေထာက္အထားအခ်ိဳ႕ေပၚ တည္မွီၿပီး ေျပာၾကရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ထုိကာလအတြင္းက စစ္ပြဲမ်ားႏွင့္ ႏွစ္ျပည့္တျပည္ခ်စ္ၾကည္ေရးမ်ားဆုိသည္မွာလည္း ပေဒသရာဇ္ မြန္၊ ဗမာ၊ ရခုိင္၊ ရွမ္းတို႔ အၾကား ျဖစ္ပြားခဲ့ၾကျခင္းသာျဖစ္ပါတယ္။
အဓိကကုန္ထုတ္လုပ္ေရးမွာ ပေဒသရာဇ္လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးမွ်သာျဖစ္ၿပီး။ ထိုစီးပြားေရး လုပ္ငန္းအလံုးစံုကို ပေဒသရာဇ္ ဘုရင္က မူးမတ္၊ နယ္စား၊ ၿမိဳ႕စား၊ သူႀကီး စသျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ ကံေကၽြးခ်ၿပီး စုိးမုိးအုပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္လွယ္ေတာ္မူပါတယ္။
ထုိကာလသမုိင္းဆုိတာပေဒသရာဇ္ဘုရင္မ်ားရဲ႕စစ္ပြဲေအာင္ႏုိင္မႈ၊ေစတီဘုရားတည္ထားေကာင္းမႈမ်ားသာ အဓိကျဖစ္ပါတယ္။ သုိ႔အတြက္“ရာဇဝင္”ဟူ၍သာ တြင္ခဲ့၊ သံုးခဲ့ၾကသည္မဟုတ္ပါေလာ။
စစ္ပြဲတြင္ အႏုိင္ရေသာ ပေဒသရာဇ္မ်ားဟာ ရံႈးနိမ့္သြားေသာ ပေဒသရာဇ္မ်ားရဲ႕နန္းေတာ္၊ ဂူဘုရား၊ အစရွိတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ကိုးကြယ္ရာမ်ားကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကတာခ်ည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေမာင္းမမိႆံ အၿခံအရံမ်ားကိုလည္း သိမ္းပိုက္ယူငင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သုိ႔ျဖင့္ ယေန႔ ေခတ္တြင္ ပေဒသရာဇ္ဘုရင္မ်ားရဲ႕ႏိုင္သူကရံႈးသူအေပၚျပဳမူခဲ့ၾကတဲ့ ရုိင္းစုိင္းယုတ္မာမႈမ်ားႏွင့္ေအာင္ႏုိင္မႈမ်ားကို အက်ယ္ခ်ဲ႕ လက္ညွိဳး ထုိးျပၿပီး အမ်ိဳးဂုဏ္ဇာတိဂုဏ္ အျဖစ္ထိုးတင္ကာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္အျဖစ္လႈံ႕ေဆာ္ၿပီး ျပည္သူမ်ား အခ်င္းခ်င္းအၾကားေသြးခြဲရန္ တုိက္ေပးေန ၾကျပန္ပါတယ္။
ဘယ္ပေဒသရာဇ္ဘုရင္ရဲ႕ေအာင္ႏုိင္မႈနဲ႔ရႈံးနိမ့္မႈပဲမွာ ျဖစ္ျဖစ္ အရင္းစစ္လုိက္ရင္ ျပည္သူေတြရဲ႕အသက္ေတြ၊ ေသြးေတြ ျမစ္ေရ၊ ေခ်ာင္းေရလို စီးၾကရတာခ်ည္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ “ မိ်ဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ထက္သန္ျပန္႔ပြားေရး” ဆုိၿပီး ပေဒသရာဇ္အတိတ္ရဲ႕ေအာင္ ႏုိင္မႈနဲ႔ရံႈးနိမ့္မႈေတြကို ပြဲထုတ္ၿပီး အုပ္စိုးသူေတြက ျပည္သူေတြအၾကား ေသြးခြဲရန္တိုက္ေနတာေတြကို ဆႏၵစြဲကင္းကင္းနဲ႔ၾကည့္ျမင္ႏုိင္ၾက ဖုိ႔ သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။
၁၈၂၄ ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္း အတိအက်အားျဖင့္ အဂၤလိပ္ျမန္မာပထမစစ္ပြဲေနာက္ပုိင္း၊ ရႏၱပိုစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆုိၿပီးသြားတဲ့အခါ ရခုိင္၊ တနသၤာရီတုိ႔ အဂၤလိပ္ကုုိလိုနီလက္ေအာက္က်ေရာက္သြားပါတယ္။ ၁၈၅၃နဲ႔ ၁၈၈၅ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ျမန္မာတျပည္လံုးဟာ အဂၤလိပ္ ကိုလုိနီဘဝလံုးလုံးလ်ားလ်ား က်ေရာက္သြားရပါေတာ့တယ္။
ဒါကလည္း အျခားကမၻာ႔ပထဝီေဒသအပုိင္းအျခားမွာျဖစ္ခဲ့သည့္ သမုိင္းလမ္းေၾကာင္းအတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။ ပေဒသရာဇ္စနစ္ ဟာ အသစ္ျဖစ္ထြန္းလာတဲ့ အရင္းရွင္စနစ္ကို ေနရာေဒသတုိင္းမွာ အရံႈးေပးရျခင္းဆုိတဲ့ သမုိင္းလမ္းေၾကာင္းအတုိင္းျဖစ္ပါတယ္။
“လက္နက္အင္အားကြာျခားလို႔/ တပ္မေတာ္မရွိလုိ႔/ နန္းတြင္းစည္းလံုးညီညြတ္မႈမရွိ” လို႔ စသျဖင့္ သမုိင္းဆရာမ်ားက သန္ရာသန္ရာ ဆႏၵစြဲ ေကာက္ခ်က္ေတြဘယ္လိုပင္ခ်ၾကေစကာမူ။ တိုးတက္သစ္လြင္လာတဲ့ အရင္းရွင္စနစ္(ဝါ) နယ္ခ်ဲ႕စနစ္သုိ႔ အလွမ္း ႀကီးတက္လွမ္းလာေနတဲ့ အရင္းရွင္စနစ္ကို ေခတ္ေနာက္က်တဲ့ ပေဒသရာဇ္စနစ္ဟာ အဆံုးမွာလက္နက္ခ်အရံႈးေပးသြားရျခင္း မွ်သာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဥေရာပမွာလည္း သမုိင္းလမ္းေၾကာင္းဟာ ဒီအတုိင္းျဖစ္ခဲ့တာပါပဲ။ ဥေရာပေဒသရာဇ္စနစ္ အားလံုးနီးပါး ဥေရာပ အရင္းရွင္နစ္ကို အညံ့ခံခဲ့ၾကရတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ျပင္သစ္လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ အဂၤလိပ္လမ္းေၾကာင္းကြဲလြဲမႈ အနည္းငယ္ရွိႏုိင္ေသာလည္း အဆံုးသတ္ျဖစ္တဲ့ ပေဒသရာဇ္စနစ္အေပၚ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ေအာင္ပြဲခံမႈဆုိတဲ့အႏွစ္သာရကေတာ့ နည္းနည္းေလးမွ်ကြဲျပားျခားနားမႈ မရွိ ခဲ့ပါ။
အိႏၵိယတုိက္ငယ္က ပေဒသရာဇ္ေတြလည္း အဂၤလိပ္၊ ျပင္သစ္နယ္ခ်ဲ႕သမားမ်ားထံ အည့ံခဲ့ၾကရတယ္။
ဇဗားရွားဘုရင္ဟာ ရန္ကုန္ ကို “ပါေတာ္မူ” ရသလို၊ ျမန္မာဘုရင္ သီေပါလည္း ရတနာဂီရိသို႔ “ပါေတာ္မူ”ရပါတယ္။
ျမန္မာပေဒသရာဇ္စနစ္ကိုု ပလႅင္ေပၚကဆြဲခ်သူမွာ ျမန္မာဓနရွင္လူတန္းစားနဲ႔ျမန္မာ့ဓနရွင္ေတာ္လွန္ေရး မဟုတ္ပါ။ အဂၤလိပ္ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕သမားျဖစ္ပါတယ္။ သုိ႔ျဖင့္ ျမန္မာ့ပေဒသရာဇ္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအား ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕သမားက နန္းခ်ခဲ့ပါတယ္။
အညံ့ခံသြားရတဲ့ ပေဒသရာဇ္လူတန္းစားအခ်ိဳ႕ကို ကိုလုိနီနယ္ခ်ဲ႕သမားက သူတုိ႔အုပ္စိုးမႈအတြက္ အဖုိးႏႈန္းခ်ိဳသာစြာနဲ႔ ဝယ္ယူ ၿပီးသူတုိ႔ကုိယ္စား အုပ္ခ်ဳပ္ေစပါတယ္။ အခြန္ေကာက္ေစပါတယ္။ ျမန္မာပေဒသရာဇ္စနစ္ကို အၿပီးတုိင္ၿဖိဳပစ္ခဲ့တဲ့ ၿဗိတိသွ်တို႔ဟာ ေတာင္ေပၚေဒသမွာေတာ့ သူတုိ႔ကိုသစၥာခံတဲ့ ေစာ္ဘြားေစာဖ်ာမ်ား အသိအမွတ္ျပဳ “ဆနဒ္” ေပးၿပီး သူတို႔ကိုယ္စား အုပ္ခ်ဳပ္ေစပါတယ္။
ျမန္မာဘုရင္ထံ ပ႑ာဆက္သ ေနရာကေန အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္ထံ အခြန္ဆက္သၾကရျခင္းသာ ျခားနားပါတယ္။
“ဆနဒ္”ဆုိတာမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့အခ်က္မ်ားကို ဖတ္ၾကည့္ရံုနဲ႔ေစာ္ဘြားေစာ္ဖ်ာရဲ႕ အေနအထားနဲ႔အဆင့္ေနရာကိုခ်က္ခ်င္းသိႏုိင္ပါတယ္။
တခ်ိဳ႕ကလည္းကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕သမားနဲ႔ပေဒသရာဇ္ဘုရင္ခ်ဳပ္တဲ့စာခ်ဳပ္တစ္ခုကိုအေထာက္အထားျပဳၿပီး “လြတ္လပ္ေသာႏုိင္ငံ” လို႔ဆိုၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ဒါဟာ ေဟာင္းႏြမ္းေဆြးေျမ့ေနၿပီျဖစ္တဲ့ နယ္ခ်ဲ႕သမားရဲ႕ေသြးခြဲမႈကို ျပန္လည္တမ္းတ ပဲ့တင္ထပ္ျခင္းမွ် သာျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာဘုရင္ရဲ႕ ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးကင္းဝန္မင္းႀကီးနဲ႔ အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္ရဲ႕ကိုယ္စားလွယ္ (Douglas Forsyth) ေဖၚဆယ္တို႔ ခ်ဳပ္ဆုိတဲ့ စာခ်ဳပ္ကို ကိုးကားၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒီစာခ်ဳပ္ဟာ အဂၤလိပ္ျမန္မာ ဒုတိယစစ္ပြဲအၿပီး ေနာက္ပုိင္းခ်ဳပ္ဆုိခဲ့တဲ့ စာခ်ဳပ္ျဖစ္ ပါတယ္။ ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ၿပီးေတာ့ရႏၱပိုစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ္လည္း ဒုတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲၿပီးတဲ့အခါ မည္သည့္စာခ်ဳပ္မွ် မခ်ဳပ္ခဲ့။
တကယ္ေတာ့ စစ္ႏုိင္သူနဲ႔စစ္ရံႈးသူတုိ႔ခ်ဳပ္ဆုိတဲ့စာခ်ဳပ္မ်ားရဲ႕ထံုးစံအတုိင္း စစ္ႏုိင္သူလုိခ်င္သမွ် အခြင့္အေရးကို စစ္ရံႈးသူဘက္ ကေပးရတဲ့၊ လုိက္ေလ်ာရတဲ့ ကတိခံဝန္ခ်က္မွ်သာျဖစ္ပါတယ္။
“ေဖၚဆယ္နဲ႔ ကင္းဝန္မင္းႀကီး” တုိ႔ ခ်ဳပ္ဆုိေသာစာခ်ဳပ္မွာလည္း ထုိထံုးစံအတုိင္းပင္ျဖစ္ပါတယ္။
စာခ်ဳပ္အႏွစ္သာရအရဆိုလွ်င္ ကရင္နီနယ္တစ္ခုလံုးရဲ႕ “လြတ္လပ္ေရး” ဆိုတာကို အဂၤလိပ္ႏွင့္ျမန္မာဘုရင္က ၾကည္ျဖဴစြာ အသိအမွတ္ျပဳေပးအပ္ခဲ့ျခင္း မဟုတ္။ “အေနာက္ကရင္နီနယ္”အတြက္ “အင္ဒီပင္းဒင့္” သာျဖစ္ပါတယ္။
ထုိသုိ႔ “အင္ဒီပင့္ဒင့္ေပးျခင္း” ဆုိသည္မွာလည္း “အေနာက္ကရင္နီနယ္” မွ ကၽြန္းသစ္ႏွင့္ သတၱဳမ်ားကို အဂၤလိပ္ကုမၸဏီမ်ား က အေႏွာင့္အယွက္မရွိ ထင္သလို ထုတ္ယူရရွိေစရန္အတြက္ အေနာက္ကရင္နီနယ္ကို ၾကားခံနယ္ (Buffer State) ျပဳလုပ္ျခင္း မွ်သာ ျဖစ္ပါတယ္။
ထို႔အျပင္ အေရွ႕ကရင္နီနယ္စားႀကီးေစာလေဖာ္ ကို ၁၈၆၈ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုန္းမင္းက “မဟာေဇယ်ပဗၺတရာဇာ” ဟူေသာ ဘြဲ႔ ေပးၿပီး ကႏၱရာရဝတီ ၿမိဳ႕စားအျဖစ္ခန္႔အပ္ခဲ့ပါတယ္။ ေဖာ္ဆယ္နဲ႔ကင္းဝန္တို႔စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆုိၾကတာ ၁၈၇၅ ခုႏွစ္ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရွးကကႏၱာရဝတီလို႔ေခၚတဲ့ကရင္နီနယ္ကို အေရွ႕ကရင္နီနယ္နဲ႔ အေနာက္ကရင္နီနယ္ဆုိၿပီး ခြဲျခားထားပါတယ္။
အေရွ႕ကရင္နီနယ္မွာ ကႏၱာရဝတီနယ္ တနယ္တည္းသာပါဝင္ၿပီး စတုရန္းမုိင္ ႏွစ္ေထာင္ငါးရာခန္႔ရွိပါတယ္။
အေနာက္ကရင္နီနယ္ဆိုတာဟာ ၾကယ္ဖုိးႀကီး၊ ေဘာလခဲ၊ နမ့္မဲခံုနွင့္ေနာင္ပုုလဲ ၄ ပါဝင္ပါတယ္။ အက်ယ္အဝန္းစတုရန္းမုိင္ ၆၃၀ ခန္႔ရွိၿပီးပါတယ္။ အေရွ႕ကရင္နီနယ္လို႔ေခၚတဲ့ ကႏၱရဝတီဟာ ကရင္နီနယ္ႀကီးတစ္ခုလံုးရဲ႕ ငါးပံုေလးပံုက်ယ္ဝန္းပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေနာက္ကရင္နီနယ္ဟာ ငါးပံုတစ္ပံုမွ်သာရွိပါတယ္။ “အေနာက္ကရင္နီနယ္”ဆုိတာဟာ ကရင္နီနယ္ႀကီးရဲ႕အေနာက္ေတာင္ပုိင္းမွ ာရွိၿပီး၊ ေတာင္ငူ၊ ရမည္းသင္းခရုိင္မ်ားနဲ႔ ထိစပ္ ေနပါတယ္။
ဒီေတာ့အေနာက္ကရင္နီနယ္ရဲ႕“အင္ဒီပင္းဒင့္”ကို ကရင္နီနယ္ႀကီးတစ္ခုလံုးရဲ႕ လြတ္လပ္ေရးအျဖစ္ ေျပာဆိုေနမႈဟာ မသိနား မလည္လို႔ မဟုတ္ရင္ ဖံုးကြယ္ထားတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္တစ္ခုခုရွိေနလို႔ပဲ။
ကိုးကား
ပင္လံုစစ္တမ္း - ဦးအုန္းေဖ (ရွမ္းျပည္နယ္ဦးစီးအဖြဲ႔ဝင္းေဟာင္း) - ၊ ဒုတိယအႀကိမ္၊ ၂၀၁၃၊ ဒီဇင္ဘာ၊ စာအုပ္ေစ်း