ကုိသန္းလြင္ ● ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံ အၾကမ္းဖက္ဆႏၵျပမႈမ်ား
(မုိးမခ) ႏုိဝင္ဘာ ၂၈၊ ၂၀၁၆
(မုိးမခ) ႏုိဝင္ဘာ ၂၈၊ ၂၀၁၆
(၁)
ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံမွ ဆႏၵျပပြဲမ်ားသည္ တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားျဖင့္ အဆုံးသတ္သြားေလ့ရွိပါသည္။ ယခုႏွစ္ ႏွစ္ဦးပိုင္းက ျမဴနီစပါယ္ နယ္နိမိတ္ ျပင္ဆင္ေရးဆႊဲျခင္းကို မေက်နပ္၍ လူဆင္းရဲမ်ားအမ်ားစုေနထိုင္ရာ လင္ပိုပိုနယ္ (Lym popo Province) တြင္ စာသင္ေက်ာင္းေပါင္း ၃၆ ေက်ာင္းကို ဆႏၵျပသူမ်ားက ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကသည္။ စာသင္ေက်ာင္း အမ်ား စုမွာ မီးရႈိ႕ခံရျခင္းျဖစ္ျပီး အခ်ဳိ႕မွာ အေဆာက္အဦးကို သုံး၍မရေလာက္ေအာင္ ဖ်က္ဆီးသြားၾကျခင္းျဖစ္သည္။
Service Delivery ေခၚ အစိုးရ၏ ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ား လွ်ပ္စစ္ႏွင့္ ေရျဖန္႔ျဖဴးမႈ၊ ေရေျမာင္းပိတ္ဆို႔ေနျခင္း အမိႈက္သရိုက္ ေတြစုပံုေနျခင္းမ်ားမွာ ျမင္မေကာင္းေအာင္ ျဖစ္ေနၾကျပီ၊ လူေနမႈအဆင့္အတန္းကို မေက်နပ္ၾကသျဖင့္ ဆႏၵျပပြဲမ်ားကိုေန႔စဥ္ လိုလိုျမင္ေနၾကရသည္။ ကားဘီးတာယာကဲ့သို႔ေသာ ရရာပစၥည္းမ်ားကို လမ္းေပၚတြင္ မီးပုံရႈိ႕ၾကျခင္းေၾကာင့္ လမ္းမ်ား ပိတ္ဆို႔ကုန္သည္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ေက်ာင္းလခ စားရိတ္ ၾကီးမားျခင္းေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားမ်ားက ဆႏၵျပၾကရာ စာၾကည့္တိုက္မ်ား၊ ဓါတ္ခြဲခမ္းမ်ား၊ စာသင္ခန္းမ်ားမွာ မီးသင့္ေလာင္ျပီး ပ်က္စီးဆုံးရႈံးၾကရသည္။ သာမာန္အားျဖင့္ ျငိမ္းျငိမ္း ခ်မ္းခ်မ္းျဖင့္ ျပီးသြားၾကေသာ ဆႏၵျပမႈမ်ားမွာ အဘယ့္ေၾကာင့္ အၾကမ္းဖက္လာၾကရပါသနည္းဟု ေတြးေတာစရာျဖစ္လာ ပါသည္။
(၂)
ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း အစိုးရကေပးေသာ ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ား၏ အဆင့္အတန္းမွာ နိမ့္က်လွသည္။ လူမဲ လူငယ္ လူဦးေရ တ၀က္ေက်ာ္မွာ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ေနၾကသည္။ စီးပြားေရးတိုးတက္မႈ မရွိသည့္အျပင္ တဖက္ေစာင္းနင္းမညီမွ်မႈမ်ားမွာ ေနရာတကာတြင္ရွိေနၾကသည္။ လူမဲအမ်ားစုမွာဆင္းရဲတြင္းက မလြတ္ႏုိင္ၾကေသးပါ။
Universal Suffrage ေခၚ လူမဲမ်ား မဲေပးပိုင္ခြင့္ႏွင့္အတူ မိမိတို႔ ကိုယ္ပိုင္အစိုးရကို မဲေပးေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကသည္မွာ ၂၂ ႏွစ္ၾကာ ျပီဆိုသည့္တိုင္ ဆင္းရဲသားလူထုအဖို႔ အေျခအေနမွာ မေျပာင္းလဲခဲ့ေပ၊ ဂ်ဳိဟန္နက္ (စ) ဘတ္ တကၠသိုလ္က ခန္႔မွန္းရာတြင္ ဆႏၵျပမႈမ်ားမွာ တေန႔လ်င္ ပ်မ္းမွ် ၁၁ ႀကိမ္အထက္မွာရွိသည္။ အလုပ္အကိုင္ျပႆနာအပါအ၀င္ ျပႆနာေပါင္းစုံ လုံးခ်ာ လိုက္ေနသည္။
ယခင္ကမူ ဆႏၵျပပြဲမ်ားမွာ ျငိမ္းျငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း ျပီးစီးသြားခဲ့ၾကပါသည္ သို႔ပါေသာ္လည္း ျပည္သူျပည္သား အမ်ား စုမွာသူတို႔၏ ျပႆနာမ်ားကို တာ၀န္ရွိသူ အစိုးရမ်ားႏွင့္ မီဒီယာမ်ားက ဂရုမစိုက္ၾကဟု ခံစားမိၾကသည္။ (Burn to be heard) ေခၚ မီးရႈိ႕မွ လူသိမည္ဟူေသာ အယူအဆႏွင့္ မီးရႈိ႕ေနၾကျခင္း ျဖစ္ဟန္တူသည္။
ဆႏၵျပမႈမ်ားေၾကာင့္ ခိုးမႈ၊ ၀ွက္မႈမ်ားလည္း ထိမ္းသိမ္းမႏိုင္ျဖစ္လာၾကပါသည္ အစိုးရက ေသခ်ာအေရးမယူႏုိင္ေသာအခါ မီးရႈိ႕ရႈိ႕၊ ခိုးလိုခိုး ခဲျဖင့္ေပါက္လိုေပါက္ ဘာမွမျဖစ္ႏုိင္ဟု ျမင္လာၾကသည္။
အၾကမ္းဖက္မႈဆိုသည္မွာ ေလ်ာ့နည္းသြားတတ္ေသာ သေဘာမရွိ၊ တာ၀န္ရွိသူမ်ားက ခပ္ၾကမ္းၾကမ္း ႏွိပ္ကြပ္လွ်င္ ဆႏၵျပ သူမ်ားကလည္း ပိုမိုၾကမ္းတမ္းလာရန္သာရွိသည္။ အထူးသျဖင့္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းမ်ားသို႔ ေသခ်ာ ေလ့က်င့္ထားျခင္းမရွိ ေသာ ႏွိမ္နင္းေရး တပ္ဖြဲ႔ကို ေစလႊတ္လွ်င္ ေက်ာင္းသားမ်ားကလည္း ရရာလက္နက္ႏွင့္ ဉာဏ္ရွိသလို တုန္႔ျပန္လာ တတ္ၾက သည္။ မၾကာေသးမွီက အျဖစ္အပ်က္တခုတြင္ေက်ာင္းသားတစ္ဦးမွာရာဘာ က်ည္ဆံ ၁၃ ခ်က္မွ် အပစ္ခံရသည္ဟုဆိုသည္။
ပို၍စိုးရိမ္စရာေကာင္းသည္မွာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားေၾကာင့္ မူလအေျခခံျပသနာမွာ ေရွ႕တန္းေရာက္မလာေတာ့ ဘဲအာရုံလြဲ သြားတတ္ၾကပါသည္။ ပစၥည္းအခိုးခံရျခင္း၊ မီးရႈိ႕ခံရျခင္းေၾကာင့္ ဘ႑ာေငြဆံုးရႈံးမႈမ်ား ျဖစ္ၾကရပါသည္။
ေတာင္အာဖရိကနိုင္ငံမွာ ေသြးစြန္းေသာ ကိုလိုနီေခတ္ရွိခဲ့ဘူးပါသည္။ အသားေရာင္ခြဲျခားသည့္ (Apertheid) အစိုးရေခတ္ ကလည္း အာဖရိကယူနီယံ (ANC ) ၏ဆႏၵျပမႈမ်ားကို လူျဖဴအစိုးရက ေသနတ္က်ည္ဆံမ်ားျဖင့္သာ ႏွိပ္ကြပ္ေျဖရွင္းေလ့ရွိခဲ့ၾကပါသည္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားက ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ေတာ့မည္လားဟု စိုးရိမ္ခဲ့ရေသာ နိုင္ငံ တြင္ ယခုအခါ ရာဇ၀တ္မႈခင္းၾကီးမ်ား ျဖစ္ပြားေနျခင္းမွာ အဆန္းမဟုတ္ေတာ့ပါ။
(၃)
ေခါင္းေဆာင္ၾကီး နယ္လဆင္မန္ဒဲလားက ကမာၻ႔အဆိုးဆံုးျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူမ်ားကို အျပစ္ေပးႏိုင္ရန္ ICC ေခၚအျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာတရားရုံး ကိုထူေထာင္ရန္ ေဆာ္ၾသခဲ့ပါသည္။ လူသားအခ်င္းခ်င္း လူမဆန္စြာ မညွာ မတာ ႏွိပ္စက္ျငွင္းပမ္းမႈမ်ားေၾကာင့္ သူတို႔အာဖရိက တိုက္သားမ်ားမွာ မ်ားစြာ ဆင္းရဲဒုကၡ ၾကံဳခဲ့ၾကရသည္ဟု ေျပာခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္က တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ အိုင္စီစီ တရားရုံး၏ဥပေဒမ်ားကို မိမိတို႔ႏိုင္ငံ၏ ဥပေဒမ်ား အျဖစ္လည္း ျပဌာန္းေပးခဲ့ပါသည္။
လက္ရွိသမၼတ ဂ်က္ေကာ့ဇူးမား ၏လက္ထက္တြင္မူ ဤတရားရုံးႏွင့္ သေဘာတူလက္မွတ္ထိုးထားမႈမ်ားကို ရုတ္သိမ္းခါ တရားရုံးမွ ထြက္ေတာ့မည္ဟု ေအာက္တိုဘာ ၂ရ ရက္ေန႔က ေက်ျငာခဲ့ပါသည္။ ဤတရားရုံးသည္ အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ားကို တဖက္ေစာင္းနင္း ႏွိပ္ကြက္ေနသည္ဟု စြတ္စြဲခဲ့ပါသည္။ မန္ဒဲလားက လက္ႏွင့္ေရးခဲ့ သည္ကို သူ၏အရိုက္အရာဆက္ခံသူက ေျချဖင့္ ဖ်က္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ တရားရုံးက ၀ရမ္းထုတ္ထားေသာ ဆူဒန္သမၼတ မစၥတာဘာရွီရား ကို ေတာင္အာဖရိကားသို႔ လာရန္ ဖိတ္ေခၚခဲ့ဘူးသည္။ စာခ်ဳပ္သတ္မွတ္ခ်က္ မ်ားအရဆိုလ်င္ ဆူဒန္သမၼတကို ေတာင္အာဖရိက အေရာက္တြင္ ဖမ္းေပးရမည္ျဖစ္၏၊ သို႔ပါေသာ္လည္း သမၼတဇူးမားက ဆူဒန္သမၼတကို တိုင္းျပည္မွ အျမန္ဆံုးထြက္ခြာသြားရန္သာ စီစဥ္ ေပးခဲ့သည္။
ယခုႏွစ္ေစာေစာပိုင္းက သူေနထုိင္ရာအိမ္ေတာ္ကို မတန္တဆေစ်းၾကီးေပးျပီး ျပင္ဆင္ခဲ့သည္ဟု စြပ္စြဲခံရသည္။ လက္နက္ ၀ယ္ယူရာတြင္ သမၼတကို လာဘ္ထိုးခဲ့ရသည္ဟု စြတ္စြဲေနၾကသည္။ သူ႔ကို ဆန္႔က်င္သူ ယခင္ ဘ႑ာေရး၀န္ၾကီးေဟာင္း ကိုလည္း လုပ္ၾကံစြပ္စြဲခ်က္မ်ားျဖင့္ တရားရံုးတြင္ စြဲခ်က္တင္ရန္ ျပင္ဆင္ေနၾကသည္။ ပါတီတြင္းမညီညြတ္မႈမ်ားေၾကာင့္ စြပ္ စြဲတိုက္ခိုက္မႈအသံမ်ားျဖင့္ ပြက္ေလာရိုက္ေနျပီး ယခုအခါ အိုင္စီစီမွထြက္ရန္ေၾကျငာလိုက္ျခင္းကို ဖြဲ႔စည္းပံုဥပေဒႏွင့္ ညီညြတ္မႈမရွိဟု ဆိုေနၾကသည္။
(၃)
ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတာ္တို႔တြင္ ျပည္သူအမ်ား၌ တရားမွ်တမႈမရွိဘူးဟု ယူဆေသာအခ်က္မ်ားကို တင္ျပပိုင္ခြင့္ ရွိၾကပါသည္။ တရား၀င္ျဖစ္ေစ၊ တရားမ၀င္ေသာနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ျဖစ္ေစ ဆႏၵထုတ္ေဖၚသူတို႔ကို အေရးမယူၾကပါ၊ ဆႏၵထုတ္ေဖၚသူမ်ား ကလည္း အၾကမ္းဖက္မႈကိုလံႈ႔ေဆာ္ေသာအျပဳအမူမ်ားကို ေရွာင္ရွားၾကရပါသည္။
နစ္နာခ်က္မွာ မွန္ကန္သည္ဆိုပါက တာ၀န္ရွိသူမ်ားက ထိုနစ္နာခ်က္မ်ားကိုေျဖရွင္းေပးရပါမည္၊ အစိုးရက ေျဖရွင္းေပးရန္ပ်က္ကြက္လ်င္ျပည္သူ႔အသံကို အုပ္ခ်ဳပ္သူတို႔က မၾကားဖူးဟု ျပည္သူကယူဆတတ္ၾကပါသည္။ ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ သူတို႔၏ ဆႏၵျပပြဲမ်ားသည္အၾကမ္းဖက္သူမ်ားႏွင့္သာအဆံုးသတ္သြားေလ့ရွိၾကပါသည္။
မၾကာမီကက်င္းပခဲ့ေသာ မဲေရြးခ်ယ္ပြဲမ်ားတြင္ ျပည္သူလူထုက အတိုက္အခံ Democratic Alliance ပါတီကို တခဲနက္မဲ ေပးခဲ့ၾကပါသည္။ ေမ်ွာ္လင့္ခ်က္မွာ အစိုးရကိုမိမိတို႔လူေနမႈ အဆင့္အတန္းျမင့္မားလာေစေရး ျပဳျပင္ေရးလုပ္ငန္း မ်ားလုပ္ ေဆာင္လာေစရန္ ျဖစ္ပါသည္။
ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတို႔တြင္ ေကာင္းျမတ္ေသာ အစဥ္အလာ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားစြာရွိၾကပါသည္။ ထိုဒီမိုကေရစီ၏ အသီးအပြင့္ မ်ားကို ခံစားႏိုင္ေစရန္မွာမူ အုပ္ခ်ဳပ္သူအစိုးရမ်ားႏွင့္ ျပည္သူတို႔မွာ ဆက္သြယ္မႈ၊ အခ်င္းခ်င္း နားလည္မႈတို႔ လိုအပ္သည္ ဟုသာဆိုရန္ရွိပါေတာ့သည္။
ကိုသန္းလြင္
Ref: Economist Journal, October 29, 2016