ေအာင္သူၿငိမ္း ● ဝီကီေနာ္မစ္၊ ဝီကီအစိုးရ
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၁၄၊ ၂၀၁၆
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၁၄၊ ၂၀၁၆
၁။
မေန႔က ဘားအံမွာ ေတာင္ပိုင္းဂ်ာနယ္လစ္ကြန္ရက္က က်င္းပတဲ့ ဖိုရမ္ေဆြးေႏြးပြဲမွာ က်ေနာ့္ကို စကားေျပာေပးဖို႔ ဖိတ္တယ္။ သူတို႔က ေျပာေစခ်င္တာ ကြန္ရက္ခ်ိတ္ဆက္မႈအေၾကာင္း၊ ကြန္ရက္ဖြဲ႔ျခင္းရဲ႔ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ ေတြကို ေျပာေစခ်င္တာ။ က်ေနာ္လည္း ဘာေျပာရမလဲ စဥ္းစားၾကည့္မိတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ထူးထူးျခားျခားလည္း ျဖစ္ ေအာင္ဆိုၿပီး က်ေနာ္ဖတ္ဖူးတဲ့ စာအုပ္ ၂-အုပ္အေၾကာင္း ေျပာျပေတာ့မယ္ဆိုၿပီး စဥ္းစားလိုက္တယ္။ ေခါင္းစဥ္ကိုေတာ့ "ေခတ္သစ္ကြန္ရက္၊ ေခတ္သစ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ၊ နည္းပညာႏွင့္ ဝီကီအျမင္"လို႔ ေပးလိုက္တယ္။
အရင္ကလည္း ဝီကီေနာမစ္ (wikinomics) စာအုပ္အေၾကာင္း က်ေနာ္သေဘာက်လို႔ "ဝီကီလႊတ္ေတာ္၊ ဝီကီအစိုးရ"ဆိုၿပီး ေဆာင္းပါး တပုဒ္ ေရးခဲ့ဖူးေသးတယ္။
အခု ေဟာေျပာမႈမွာ က်ေနာ္အေျခခံတာက ဝီကီေနာမစ္- Wikinomics: How Mass Collaboration Changes Everything ဆိုတဲ့ စာအုပ္ပါ။ Don Tapscott နဲ႔ Anthony D. Williams တို႔က ေရးသားၾကၿပီး Penguin Group က ၂၀၀၆၊ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ေတြမွာ ထုတ္ေဝထားတဲ့ စာအုပ္နဲ႔ Beth Simone Noveck ေရးတဲ့ Brookings Publication ထုတ္ Wiki government: How technology can make government better, democracy stronger and citizens more powerful (ဝီကီ အစိုးရ - နည္းပညာျဖင့္ အစိုးရကို ပို၍ ေကာင္းမြန္ေအာင္၊ ဒီမိုကေရစီကို ပို၍ ရွင္သန္ အားေကာင္း ေစရန္၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားကို ပို၍ ခြန္အား အာဏာရွိေအာင္ မည္သို႔ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည္နည္း) ဆိုတဲ့ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ထုတ္ စာအုပ္ပါ။
ဘာျဖစ္လို႔ နည္းပညာအေလးကဲတဲ့ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကိစၥကို က်ေနာ္က ေျပာရတာပါလဲ။ ေျပာရရင္ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မွာ နည္းပညာအသံုးခ်မႈက နိမ့္ေနပါေသးတယ္။ E-government Index အီး-အစိုးရ ညႊန္းကိန္း အဆင့္မွာ ေအာက္က်ေနာက္က် ရွိေနဆဲပါ။ အေရွ႔ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံေတြထဲက ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအနည္းဆံုး CLMV ႏိုင္ငံေတြထဲမွာေတာင္ ဗီယက္နမ္ (၈၉)၊ လာအို (၁၄၈)၊ ကေမၻာဒီးယား (၁၅၈)၊ ျမန္မာ (၁၆၉) ျဖစ္ေနပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာ နည္းပညာ (IT) ထိုးေဖာက္မႈႏႈန္းက တဟုန္ထိုး ျမင့္မားေနပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ မိုဘိုင္းဖုန္း အေျခခံ အင္တာနက္၊ ေဖ့ဘုတ္ ဆက္သြယ္မႈေတြမွာပါ။ ၂၀၁၆၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၇ ရက္ ေၾကးမံုသတင္းစာ အယ္ဒီတာအာေဘာ္အရ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆင္းမ္ကဒ္ေရာင္းခ်ထားတာ ၄၄ သန္း ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အသက္ ၁၅-၆၅ အၾကား မိုဘိုင္းသံုးစြဲသူ လူဦးေရရဲ႔ ၄၀% ရွိပါတယ္။ လူတဦး တေန႔ အင္တာနက္ပ်မ္းမွ်သံုးစြဲမႈ ၁ နာရီ၊ လူတဦးတလ ဖုန္းစားရိတ္သံုးေငြ ၅၀၀၀-၁၀၀၀၀ က်ပ္ အၾကား ရွိပါတယ္။ သမၼတဦးသိန္းစိန္ လက္ထက္ ေကာင္းက်ဳိးျပဳမႈတခုလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ခုလို ဖုန္းေတြဟာ လူထုအၾကား ဆက္သြယ္ေရးကို ျမန္ဆန္ေစသလို၊ ခုေရာက္လာတဲ့ ဒီမိုကေရစီခရီးကို ျပန္ဆုတ္ဖို႔ အေတာ္ ခက္ခဲသြားေစပါၿပီ။ အကယ္၍ တခ်ိန္ ႏိုင္ငံေရးအရ ေနာက္ျပန္ဆုတ္ရတဲ့ အေျခအေနေတြ ျဖစ္လာရင္ေတာင္ ခုလို ဆက္ သြယ္မႈ၊ ခုလို ေဖ့ဘုတ္ပြင့္လင္းမႈေတြကို ျပန္ရုပ္သိမ္းဖို႔ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့သေလာက္ပါပဲ။ ဒီလို နည္းပညာ တဟုန္ထိုး ထိုးေဖာက္လာခ်ိန္မွာ ဝီကီအိုင္ဒီယာလို ကိစၥမ်ဳိး ေဆြးေႏြးျပသင့္တယ္ထင္လို႔ပါ။
ဝီကီအစိုးရ (wiki government) စာအုပ္အေၾကာင္း စေျပာရေအာင္ပါ။ အေမရိကန္ သမၼတ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ေတာ့ လူအမ်ား မထင္မွတ္ထားတဲ့ လူညိဳသမၼတ ဘားရက္အိုဘားမား တက္လာခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ လူငယ္ထုေထာက္ခံမႈ အမ်ားအျပား ရသလို ေရြးေကာက္ပြဲကာလအတြင္းက စည္းရံုးေရးနည္းနာေတြကလည္း ထူးျခားလွပါတယ္။ သူက ေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆြယ္စည္းရံုးမႈကာလမွာ နည္းပညာကို ေကာင္းေကာင္းအသံုးခ်ခဲ့ပါတယ္။ သူက my.barackobama.com ဆိုတဲ့ ဝက္ဘ္ စာမ်က္ႏွာကို ေထာင္လိုက္ပါတယ္။ အကယ္၍ သူ႔ကိမ္ပိန္းမွာ ကူညီခ်င္တယ္ဆိုရင္ sign-up အဖြဲ႔ဝင္ရပါတယ္။ အီးေမးလ္၊ ဆက္သြယ္ဖို႔ လိပ္စာေပးလိုက္ရပါတယ္။ ကိုယ္ေနထိုင္ရာ ေဒသရဲ႔ စာတိုက္ေသတၱာအမွတ္ (zip code) ကိုလည္း ေပးရပါတယ္။ အဲသလို အဖြဲ႔ဝင္လိုက္တာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို zip ကုဒ္တူ ဝန္းက်င္က ပါတီလႈပ္ရွားမႈ၊ စည္းရံုးမႈ၊ ေတြ႔ဆံုပြဲ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြက ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို အီး-ေမးလ္ထဲ ေရာက္ရွိလာပါတယ္။ မသြားႏိုင္မွ အဆံုးပါ။ အလားတူပဲ ေရြးေကာက္ပြဲရန္ပံုေငြ ရွာေဖြမႈေတြမွာလည္း သူေဌး၊ လုပ္ငန္းရွင္ႀကီးေတြထက္စာရင္ လူငယ္ေတြ ရဲ႔ ၅-က်ပ္၊ တဆယ္ ထည့္ဝင္မႈေတြကို အားျပဳသြားတာပါ။ လူငယ္ေတြဖက္ကလည္း တက္တက္ႂကြႂကြ တတ္အားသမွ် ထည့္ဝင္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အဲသည္ေတာ့ အစိုးရျဖစ္လာေတာ့ သူက လူအမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ (mass colloraboration) အတြက္ တာဝန္ရွိ လာခဲ့ပါတယ္။ အဲသည္ေတာ့ သမၼတ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပြဲမတိုင္ခင္ ျပင္ဆင္ဖို႔ အခ်ိန္ ၇၇ ရက္ ရပါတယ္။ သမၼတသစ္ရဲ႔ ရက္ ၁၀၀ ကနဦး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို ျပင္ဆင္ၾကဖို႔အတြက္ မူဝါဒေရးရာ အဖြဲ႔ ၇-ခု ဖြဲ႔ပါတယ္။ စြမ္းအင္၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရး၊ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒ၊ စီးပြားေရးတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ နည္းပညာ၊ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈနဲ႔ အစိုးရျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ (Techonology, Innovation and Government Reform) အဖြဲ႔ကိုလည္း ဖြဲ႔စည္းခဲ့ပါတယ္။ သူတို႔က အဖြဲ႔ကို TIGA လို႔ အတိုေကာက္ေခၚၾကပါတယ္။ 'တီဂါ' Winnie the Pooh ကာတြန္းရုပ္ရွင္ ထဲက က်ားေပါက္စကေလး နာမည္ပါ။ စာေရးသူက TIGA အဖြဲ႔ကို ဦးေဆာင္ခဲ့ရသူ တေယာက္ပါ။
အဲသည္ေတာ့ သမၼတသစ္ အိုဘားမားရဲ႔ ရက္-၁၀၀ အစီအစဥ္ကို လူအမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ၊ လူအမ်ားဆီက သတင္းနဲ႔ ဝီကီ အယူအဆမ်ဳိး အားလံုးျဖည့္ဆည္း ေရးဆြဲေစခဲ့တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ကို သူက ျပန္ေျပာျပပါတယ္။ သမၼတ အိုဘားမား အစိုးရ တက္တက္ခ်င္းမွာပဲ ဝန္ႀကီးဌာန အႀကီးအကဲအားလံုး၊ ဌာနအႀကီးအကဲ အားလံုးကို ညႊန္ၾကားခ်က္ထုတ္ပါတယ္။ အဲဒါ ကေတာ့ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ ပါဝင္ႏိုင္မႈ၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြနဲ႔ ပြင့္လင္းျမင္သာေသာအစိုးရ ျဖစ္ေစဖို႔ ညႊန္ၾကား ခ်က္ပါ။ (Open Government Directive) သမၼတ အိုဘားမား ျမန္မာႏိုင္ငံကို ပထမအႀကိမ္ လာခဲ့တုန္းကလည္း သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ကို ပြင့္လင္းျမင္သာေသာ အစိုးရမ်ား မဟာမိတ္အဖြဲ႔ (Open Government Partnership) ဝင္ဖို႔ တိုက္တြန္းခဲ့ပါ ေသးတယ္။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ကလည္း ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ အဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္ေစေရး ကတိျပဳခဲ့ပါေသးတယ္။ အခုဆိုရင္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ကုန္ဖို႔ ရက္ပိုင္းပဲ လိုပါေတာ့တယ္။
သူ႔ရဲ႔ရည္ရြယ္ခ်က္က အသစ္ေသာနည္းပညာနဲ႔ အစိုးရက သူရဲ႔ျပႆနာေတြကို ျပည္သူေတြထံ ဆက္သြယ္ရွင္းျပႏိုင္မယ္။ အေျဖကိုလည္း အဖက္ဖက္ေသာအစိုးရ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အက်ဳိးအျမတ္မယူတဲ့ အဖြဲ႔ေတြ၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြ၊ တသီးပုဂၢလ လူပုဂၢိဳလ္ေတြဆီက ပူးေပါင္းရွာေဖြ ကူညီေပးႏိုင္ၾကဖို႔ ရည္ရြယ္ရင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ က်န္တဲ့အပိုင္းမွာ ေတာ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ မူပိုင္ခြင့္ (Patent) ျပဳတဲ့ကိစၥကို ျပင္ပ ေစတနာ့ဝန္ထမ္းပညာရွင္ေတြကပါ ပူးေပါင္းႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပံုကို အေသးစိတ္ ေရးထားပါတယ္။
ျပႆနာက အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ မူပိုင္ခြင့္၊ တီထြင္ဖန္တီးမႈ မွတ္ပံုတင္မႈ ေတြက ေတာင္လိုပံုေနေသာ္လည္း၊ အစိုးရရဲ႔ စစ္ေဆးတဲ့ယႏၱယားစနစ္က အေမရိကန္တည္ေထာင္ခါစ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၂၀၀ ေသာမတ္ ဂ်က္ဖာဆင္ေခတ္ကလိုသာ ရွိေနပါေသးတယ္။ ဝန္ထမ္းအင္အားနည္း၊ ေလ့လာစိစစ္မႈအားနည္း၊ ၾကာျမင့္မႈရွိ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါကို Peer to Patent (မိတ္ေဆြအခ်င္းခ်င္း စိစစ္သံုးသပ္မႈမွ မူပိုင္ခြင့္ မွတ္ပံုတင္သို႔) ဆိုတဲ့ ပံုစံနဲ႔ ေျဖရွင္း ခဲ့ၾကပံု အေၾကာင္းပါ။
ေနာက္တအုပ္ကေတာ့ ဝီကီေနာမစ္ဆိုၿပီး၊ ဝီကီ ေခၚ လူအမ်ားက ေစတနာ့ဝန္ထမ္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈနဲ႔ တိုးတက္ ျဖစ္ထြန္းလာတဲ့ ဝီကီပီးဒီယ လို က်မ္းစာအုပ္ေတြ၊ Linux ေခၚ အခမဲ့ ကြန္ျပဴတာ ေဆာ့ဝဲယားေရးတဲ့ လုပ္ငန္းေတြ… လူအမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ေၾကာင့္ ျဖစ္ထြန္းလာတဲ့ လုပ္ငန္းေတြအေၾကာင္း ေဖာ္ျပတာပါ။
ဆက္ေရးပါဦးမယ္။
ေအာင္သူၿငိမ္း
ဒီဇင္ဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၆