ျငိမ္းခ်မ္းသူ - သူ႕အမွာ သူ႕စာ သူ႕ကဗ်ာ သူ႕႐ုပ္ပုံလႊာ
(မိုးမခ) ေဖေဖာ္၀ါရီ ၁၈၊ ၂၀၁၇
(အရုဏ္ဦး စာေပက စီစဥ္တဲ့ ဆရာေမာင္စြမ္းရည္ ၈၀ျပည့္ စာစုကဗ်ာစုကေန ကူးယူေဖာ္ျပပါတယ္)
၁။ ကဗ်ာနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္
“ျငင္းခုံရန္ႏွင့္ ျငင္းပယ္ရန္ စာဖတ္ျခင္း မျပဳပါႏွင့္၊ ယုံၾကည္ရန္ႏွင့္ သူမ်ားေျပာသမၽွကို လက္ခံရန္လည္း စာဖတ္ျခင္း မျပဳပါႏွင့္၊ စကားႀကီး စကားက်ယ္ႏွင့္ ေဆြးေႏြးရန္လည္း စာဖတ္ျခင္း မျပဳပါႏွင့္၊ ႏႈိင္းခ်ိန္ရန္ႏွင့္ ေတြးေတာရန္အတြက္ စာဖတ္ျခင္း ျပဳပါေလ။”
ႏိုင္ငံတကာ ရသစာတမ္းမွာ Francis Bacon (UK) က အခုလို ေရးသားခဲ့ဖူးပါတယ္။ အဲဒီလို သေဘာထား စိတ္ဓာတ္မ်ိဳးနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္ စာဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ကဗ်ာစပ္ခဲ့ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကဗ်ာနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ ကၽြန္ေတာ္ ရင္မခုန္တဲ့အရာကို သူမ်ားေတြလည္း ရင္ခုန္လာေအာင္ မလုပ္ခ်င္ပါ။ မႀကိဳးစားခ်င္ပါ။ လိပ္ျပာ မသန္႔ရင္ ကဗ်ာရနံ႔ မထုံျပန္႔ႏိုင္ဘူးလို႔ ယုံၾကည္ထားသူမို႔ပါ။
“ခံစားမႈ မပါ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ မျဖစ္ပါ ဒါမွမဟုတ္ရင္၊ ရင္ခုန္ထိရွမႈ မရွိလဲ ကဗ်ာကို ေရးစပ္လို႔ရတယ္လို႔ ေျပာဆိုေနသူဟာ ေမထုံမဲ့ သားစပ္ျခင္းကို အဆိုတင္သြင္းသူသာ ျဖစ္လိမ့္မယ္၊ ကဗ်ာဆရာေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး”လို႔ တ႐ုတ္ကဗ်ာဆရာႀကီး အိုက္ခ်င္းက ေျပာဆိုခဲ့ ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ အဆိုကို ကၽြန္ေတာ္ ႏွစ္ခ်ိဳက္သေဘာက်ေနမိလို႔ပါ။
ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ ကဗ်ာဆရာဟာ မွန္ေသာစကားကို ေျပာရပါမယ္၊ ေျပာရဲရပါမယ္။ အတတ္ပညာ နည္းနာတို႔ထက္ အရင္းခံသ ေဘာထား ႏွလုံးသားက ပို အေရးႀကီးပါတယ္။ ကဗ်ာဆရာရဲ႕ ကဗ်ာဟာ ႏွလုံးေသြးသားထဲက ကဗ်ာျဖစ္ရပါမယ္။ ဘ၀ထဲက ျပည္သူလူထုထဲ က တိုက္ပြဲလက္ေတြ႕ထဲက၊ သဘာ၀ ေလာကႀကီးရဲ႕ အလွထဲက ငုံအာ ဖူးပြင့္လာရပါမယ္။ ဟိုအတြက္ ဒီအတြက္၊ မိမိအတြက္ အတၱငါရည္ မွန္းခ်က္အတြက္ ဒါမွမဟုတ္ မသာနဲ႔ မသာလက္ဖက္အတြက္ ေရးဖြဲ႕တဲ့ ကဗ်ာဟာ ကဗ်ာရဲ႕အား၊ ကဗ်ာရဲ႕အလွ၊ ကဗ်ာရဲ႕ အရည္အေသြးနဲ႔ ဂုဏ္ကို ထိခိုက္ေလ်ာ့ပါး ပြန္းပဲ့ေစပါတယ္။
လစ္ဘႏြံ ဒႆနကဗ်ာဆရာႀကီး ခါလစ္ဂ်ီးဗေရာင္းကလည္း “ကဗ်ာဟာ အထင္နဲ႔အျမင္ကို ရွင္းလင္းျပေနတဲ့ ဖြင့္ဟမႈတခု မဟုတ္။ ကဗ်ာဟာ အနာဒဏ္ရာနဲ႔ အၿပဳံးႏႈတ္ခမ္း ေ႐ႊၾကာတို႔မွ ယိုစီးဖူးပြင့္လာတဲ့ ပန္းအလွ ေတးအလကၤာတမ်ိဳးျဖစ္တယ္”လို႔ ဆိုပါတယ္။
အမွန္ပါပဲ။ ျဖဴေဖြးလွပတဲ့ ပုလဲတလုံးဆိုတာ ဘ၀ရယ္၊ အခ်ိန္ရယ္၊ ထိရွနာက်င္ ရင္ခုန္မႈေတြနဲ႔ ဝိုင္းရံၿပီး ေဆာက္တည္ထားတဲ့ သဲတပြင့္ရဲ႕ စၾကာ၀ဠာျဖစ္ပါတယ္။
၂။ သူ႕အမွာ သူ႕စာ
ဆရာေမာင္စြမ္းရည္ရဲ႕ အမွာဆိုတာ ကၽြန္ေတာ့္ကဗ်ာ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္အတြက္ ေရးေပးတဲ့ အမွာ ႏွစ္ပုဒ္ပါ။ ေတာတြင္းနဲ႔ နယ္စပ္မ်ဥ္း တေလၽွာက္လႈပ္ရွား ျဖတ္သန္းေနရတဲ့ ကာလေတြမွာ ကၽြန္ေတာ္ေရးခဲ့တဲ့ ကဗ်ာေတြကို စုစည္းထားတဲ့ “တိမ္နဒီ႐ိုးမ”ကဗ်ာစာအုပ္နဲ႔ “မဟာ တံတိုင္းေပၚ လမ္းေလၽွာက္ျခင္း”ဆိုတဲ့ ဘာသာျပန္ ကဗ်ာစာအုပ္အတြက္ ေရးတဲ့အမွာျဖစ္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ့္ ႏွလုံးေသြးစက္ ပ်ားရည္စက္ေတြျဖစ္တဲ့ ဒီကဗ်ာေတြကို တေန႔ေန႔တခ်ိန္ခ်ိန္ စာအုပ္အျဖစ္ ထုတ္ေဝႏိုင္တဲ့အခါ ကၽြန္ေတာ္ ခ်စ္ခင္ေလးစားတဲ့ ကဗ်ာဆရာ တဦးဦးရဲ႕ အမွာနဲ႔ ထုတ္မယ္လို႔ စိတ္ကူးစိတ္သန္း ရွိခဲ့ပါတယ္။ ကဗ်ာဆရာတေယာက္ရဲ႕ တကယ့္ ႏွလုံးသားကို ကဗ်ာဆရာျဖစ္သူ၊ ကဗ်ာခ်စ္သူတို႔သာ ပိုမိုသိရွိ ခံစားနားလည္ႏိုင္မယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ မွတ္ယူထားလို႔ပါ။
ဒီလိုျပင္းျပတဲ့ ဆႏၵေလးတခုဟာ ေတာတြင္းဘ၀ရဲ႕ ေန႔ရက္ေတြထဲမွာ၊ မိုးထဲေရထဲ မုန္တိုင္းထဲမွာ၊ ယမ္းခိုးဗုံးက်ည္ၾကားမွာ၊ ကၽြန္ေတာ္ ခ်စ္တဲ့လူေတြနဲ႔ အေမကို လြမ္းတဲ့အလြမ္းၾကားမွာ ကိန္းေအာင္း ရွင္သန္လာခဲ့တာပါ။ အဲဒီဆႏၵအလို စိတ္ကူးအိပ္မက္ကို ဆရာ ေမာင္စြမ္း ရည္ရဲ႕ ညီ (ကိုေက်ာ္ေဆြ)နဲ႔ ကိုခ်ိဳ (ေမာင္လွဝင္း-ျမင္းၿခံ) တို႔ရဲ႕ ဝိုင္းဝန္းမႈေတြေၾကာင့္ ျပည့္၀ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ေခ်ာေခ်ာေမာေမာ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအတြက္ သူတို႔ႏွစ္ဦးကို ကၽြန္ေတာ္ ေက်းဇူးတင္ေနမိပါတယ္။ တအားေဝး၊ တအားလွမ္းတဲ့ေနရာမွ ရရွိလာတဲ့ ‘ဆရာ တင္မိုးရဲ႕အမွာ’အပါ ဒီအမွာေတြကို ကၽြန္ေတာ္ ဒီကေန႔အထိ ျမတ္ႏိုးတန္ဖိုးထားေနတုန္းပါပဲ။
ဒီအမွာေတြထဲမွာ ဆရာေမာင္စြမ္းရည္ရဲ႕ ကဗ်ာအျမင္ ကဗ်ာအယူအဆတခ်ိဳ႕ ပါရွိေနပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔နဲ႔ ပတ္သက္ေနတဲ့ ကဗ်ာနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအျမင္၊ ႏိုင္ငံေရးသမားနဲ႔ ကဗ်ာအေရးအသား(ႏႈတ္၊ နား၊ ႏွလုံးသား) ျပႆနာေတြကို ေဆြးေႏြးေျပာဆိုထားတဲ့ စာတေစာင္မို႔၊ ဆရာ့ လက္ရာ၊ ဆရာ့ေမတၱာ၊ ဆရာ့ေစတနာတခုမို႔ ကၽြန္ေတာ္ ျပန္လည္ ေဖာ္ျပခ်င္တာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ လူခ်င္း၊ နယ္ေျမေဒသခ်င္း ေဝးေနၾက ရေပမယ့္ ကဗ်ာဆရာရဲ႕ စိတ္ခ်င္းက နီးေနၾကတယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပခ်င္တာပါ။ အခုေတာ့ ဆရာတင္မိုးလည္း မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဆရာေမာင္ စြမ္းရည္လည္း အသက္ ၈၀ ရွိေနပါၿပီ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ လုပ္သင့္ လုပ္ထိုက္ လုပ္ႏိုင္တာကို လုပ္ခဲ့ၾကပါၿပီ။ ဆရာ့အမွာက ဒီလိုပါ ... ...
ဗမာျပည္မွာ ကဗ်ာခံတြင္းပ်က္ေနတာ ၾကာပါၿပီ။ (၁) စာေပစိစစ္ေရးရဲ႕ ရန္က ေရွာင္တိမ္းဖို႔ (၂) ပို႔စ္ေမာ္ဒန္ ဂုဏ္ေျမာက္ ကာရန္ ေဖ်ာက္ ကဗ်ာျဖစ္ဖို႔ဆိုတဲ့၊ စတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ေတြနဲ႔ ကဗ်ာေတြ ေရးေနၾကတယ္။ ဆရာမင္းသုဝဏ္လို ကဗ်ာဝိဇၨာဓိုရ္လည္းျဖစ္၊ သေျပၫို ေမာ္ဒန္ကဗ်ာ အလုပ္စခန္း ဖြင့္ခဲ့သူလည္းျဖစ္တဲ့ ပညာရွိကဝိစာဆိုႀကီးက “ႀကိဳးစားေတာ့ ဖတ္တာပဲ၊ နားမလည္ဘူးကြာ”လို႔ ညည္းရတဲ့ အေျခ ေရာက္သြားတယ္။ ဒီအခါမွာ “ဆရာႀကီးက လူငယ္ေတြကို အားမေပးဘူး” လို႔ လူငယ္ကဗ်ာသမားတခ်ိဳ႕က ျပန္ေျပာသံေတြကို ၾကား လိုက္မိေတာ့ စိတ္မေကာင္းျဖစ္ရတယ္။ သူတို႔အားလုံးဟာ ဒီမိုကေရစီသမားေတြဆိုတာေတာ့ လုံး၀အာမခံပါတယ္။ သူေရာကိုယ္ေရာ ပန္းတိုင္မွာ ဆုံၾကရမွာပါ။
ေမာ္ဒန္ျဖစ္တာ (ေခတ္မီတာ) မေကာင္းဘူးလား။ ေကာင္းတာေပါ့။ ေကာင္းတယ္ဆိုရင္ ေမာ္ဒန္ဆိုတာ ဘာလဲ။ အေနာက္မွာ “ဒန္” ေနၾကတာ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ ေလာက္ ရွိၿပီ။ က်ဳပ္တို႔ေမြးစေလာက္ကပဲ ဆိုထင္ရဲ႕။ က်ဳပ္တို႔နားလည္တဲ့ “ေမာ္ဒန္” ကေတာ့ ဒီလိုပါ။
ေခတ္ကဗ်ာဟာ ေခတ္အေတြ႕အႀကဳံ၊ ေခတ္အေတြးအျမင္၊ ေခတ္ခံစားမႈ၊ ေခတ္ရင္ခုန္သံကို ေခတ္စကား၊ ေခတ္အသံ၊ ေခတ္ကာရန္နဲ႔ ေဖာ္က်ဴးရတာလို႔ ျမင္ပါတယ္။ ျပည္တြင္းကဗ်ာ အေတာ္မ်ားမ်ားက အေတာ္ပဲ “လၽွိဳ႕ဝွက္ဆန္းက်ယ္” ေနတယ္။ အေတာ္ပဲ “ပေဟဠိဆန္” ေန ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ တပုဒ္ေကာင္း ႏွစ္ပုဒ္ေကာင္း ေတြ႕ရၿပီး တခ်ိဳ႕က တပိုဒ္ေကာင္း ႏွစ္ပိုဒ္ေကာင္းပဲ ေတြ႕ေနရတယ္။ ႐ိုးရာ ကာရန္စနစ္ေတြ ပစ္ပယ္ရက္ၾကေပမယ့္ ႐ိုးရာကာရန္စနစ္ေတြက ေပးခဲ့တဲ့ ကဗ်ာဂုဏ္ရည္ေတြကို အစားမထိုးႏိုင္ဘူး။ ကာရန္ဂုဏ္ရည္တခုျဖစ္တဲ့ အသံ(ရစ္သမ္) ဖန္တီးမႈကိုလည္း အမ်ားစုက ဖန္တီးမျပႏိုင္ၾကပါဘူး။ အဓိက က “ဘာသာစကား မႏိုင္နင္းမႈ”ပါပဲ။ (ပါရမီ၊ ဗီဇဆိုတာေတြ ဖယ္ထားလိုက္ဦး။)
ကဗ်ာဆိုတာ “ဘာသာစကားရဲ႕ အလုပ္”ပါ။ ဘာသာစကားကို ဘာသာေဗဒပညာရွင္၊ သဒၵေဗဒပညာရွင္ေတြလို ႏိုင္နင္းတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ“ႏႈတ္”နဲ႔ “နား”နဲ႔ “ႏွလုံးသား”နဲ႔ ႏိုင္နင္းဖို႔ကို ဆိုလိုပါတယ္။ ပိုရွင္းေအာင္ ေျပာရရင္ ဦးပုညမိန္႔မွာခဲ့သလို “ေတးကိုသာ ရေအာင္က်က္ပါေတာ့ ခက္ပါဘု မ်ိဳးသိဂၤါ”လို႔ ပဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။
ကဗ်ာဆရာမ ၾကည္ေအးက ငယ္ငယ္ကတည္းက ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ တအုပ္လုံးကို အလြတ္ရတယ္။ ေမာင္သာႏိုးကလည္း နတ္ရွင္ေနာင္ တအုပ္လုံးေလာက္ ရသတဲ့။ ၾကည္ေအာင္၊ ကိုေလးတို႔ဆိုရင္ သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္းကဗ်ာေတြ အမ်ားႀကီး အာဂုံေဆာင္ထားၾကတယ္။ ကဗ်ာ ေတြ အလြတ္က်က္တိုင္း အသံနားလည္ၿပီး ကဗ်ာဆရာ ျဖစ္ႏိုင္မယ္လို႔လည္း မဆိုလိုပါဘူး။ အမွန္ေတာ့ “ႏွစ္သက္စြဲလန္းမႈ”ပါပဲ။ ႏွစ္သက္ စြဲလန္းၿပီး အထပ္ထပ္ ဖတ္မိေနရင္ ကဗ်ာေတြဟာ ႏႈတ္ထက္႐ြ႐ြ၊ အာစ႐ႊင္႐ႊင္နဲ႔ နားထဲဝင္ ပဲ့တင္ေနပါလိမ့္မယ္။ ဒါဆို အသံသေဘာ နားလည္သလို ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ ပါရမီခံနဲ႔ မဆိုင္၊ ပါရမီ ျဖည့္မႈအပိုင္းကို ေျပာတာပါ။
ျပည္ပေရာက္လာေတာ့လည္း ကဗ်ာေတြ အားရပါးရ ေရးေနၾကတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဝမ္းသာအားရ ျဖစ္မိတယ္။ လူငယ္ေတြဟာ သူတို႔ ခံစားမႈ“မီဒီယာ”အျဖစ္ ကဗ်ာကို ေ႐ြးထားၾကတယ္။ ျပည္ပေရာက္လာသူေတြထဲမွာ ႏိုင္ငံေရးသမားက မ်ားေတာ့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ႏိုင္ငံေရး ေႂကြးေၾကာ္သံဆန္ဆန္ ေရးၾကပါတယ္။ ဒါလည္း ႀကိဳဆိုတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒိထက္ပိုၿပီး ေကာင္းေစခ်င္တယ္။ အႏုပညာေျမာက္ေစခ်င္ တယ္။ ဒါမွ ရည္မွန္းခ်က္ ပိုၿပီးထိေရာက္မယ္။ အေတြး အေရး ဘက္စုံ လွေစခ်င္တာပါပဲ။ တေယာက္ ႏွစ္ေယာက္မွာ “ကဗ်ာဇ” ရွိတာ ေတြ႕မိ ပါတယ္။
တေန႔ေတာ့ “မီးတုတ္”ဆိုတဲ့ ကဗ်ာရွည္တပုဒ္ကို ဖတ္မိလိုက္တယ္။ ရွည္လို႔ ဖတ္ရမွာ ပ်င္းေပမယ့္ စမ္းဖတ္ၾကည့္ေတာ့ အစအဆုံး ရင္ခုန္ေအာင္ ဆြဲေဆာင္ႏိုင္တာ ေတြ႕လိုက္ရပါတယ္။ ႐ိုးရာ ကာရန္စနစ္လည္း မဟုတ္ဘူး။ ကာရန္မဲ့လည္း မဟုတ္ဘူး။ မဲ့သလား မမဲ့ဘူးလား၊ ဂ႐ုလည္း မထားလိုက္ႏ္ိုင္ဘူး။ “အသံ”က သူ႕ဟာနဲ႔သူ႕သေဘာနဲ႔သူ ေဆာင္တယ္။ ဘာအေၾကာင္းအရာပဲ ေရးေရး ကဗ်ာတပုဒ္ ဟာ မ်က္ရည္မသမ္း၊ ၾကက္သီးမျဖန္းရင္ “ကဗ်ာေကာင္း မဟုတ္ဘူး”လို႔ ေအာက္ေမ့မိပါတယ္။ မီးတုတ္ကဗ်ာကို ျဖည္းျဖည္းဖတ္ရင္း ႏႈတ္ကပါ အသံထြက္လာမိတယ္။ ၾကက္သီးျဖန္းၿပီး မ်က္ရည္တစမ္းစမ္း ျဖစ္လာတယ္။ ၿပီးေတာ့ သက္ျပင္းခ်မိတယ္။ ေရးတာ ဘယ္သူလဲဟည “ၿငိမ္းခ်မ္းသူ”ဆိုပါလား။ ငါမသိ။ သူက ၁၉၆၅ ေလာက္က ေရးလာတာ၊ မိုးေဝမွာ ပါဖူးသတဲ့။ ေတာင္းပန္ပါတယ္။ ဒို႔က လူနာမည္ မွတ္တာ အားနည္းပါတယ္။
ခုကဗ်ာစာအုပ္ထုတ္တယ္။ “မီးတုတ္”ကဗ်ာကိုလည္း ျပန္ထည့္ထားတယ္။ သူ႕ရဲ႕ ကဗ်ာအသံစနစ္ကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ျပခ်င္ပါတယ္။ သူ႕စာအုပ္ထြက္လာၿပီးမွ ေဝဖန္စာအျဖစ္ ေရးဖို႔ စိတ္ကူးထားပါတယ္။ စာမ်က္ႏွာ ၂၃၆ မ်က္ႏွာပါတယ္။ ႏိုင္ဝင္းေဆြ၊ ေမာင္လွဝင္း(ျမင္းၿခံ)၊ ဖဒိုမန္းရွာတို႔ အသံတစြန္းတစ ပါေလရဲ႕။ သူတို႔အားလုံးကို လြမ္းပါတယ္။ ရွမ္း၊ ၀၊ ကရင္တို႔အသံ တစြန္းတစပါေလရဲ႕ ႏြမ္းမိပါတယ္။
“လြမ္းတမ်က္ႏွာ” ကဗ်ာရွည္ကို အထူးသက္မိတယ္။ ဒို႔မ်ားရဲ႕ “အေမ့ေခၚသံ” ကဗ်ာနဲ႔ ယွဥ္ၿပီး လြမ္းမိရတယ္။ မိဘဘိုးဘြားေမတၱာဆို တာ အတူတူပါပဲလားဆိုၿပီး ေအာက္ပါကဗ်ာတိုေလးကို သူ႕ကဗ်ာေအာက္က ေရးလိုက္မိတယ္။ ေခါင္းစဥ္က ေရးၿပီးမွ ေပးလိုက္ရတာပါ။
ေခတ္ကဗ်ာ ႏွစ္မ်ိဳး
ငါက “ၿမိဳ႕ခို”ၿပီး
ၿမိဳ႕ျပလူမႈဘ၀တိုက္ပြဲကို
“ခၽြဲ”ျပတယ္။
ငါ့ညီေတြက “ေတာခို”ၿပီး
ေတာေနဘ၀
ေတာ္လွန္တိုက္ပြဲကို
“ရဲ”ျပတယ္။
“ခၽြဲ”မလား၊ “ရဲ”မလား
႐ိုးသားတဲ့ ခံစားမႈသာ
ကဗ်ာျပဳလို႔ရတာကလားလို႔
ခံစားလိုက္ရပါေတာ့တယ္။
ဆက္ၿပီး ႐ိုးသား ႀကိဳးစားႏိုင္ပါေစ။
ေမာင္စြမ္းရည္
၂၀၀၆၊ ႏိုဝင္ဘာ၊ ၈။
၃။ သူ႕ကဗ်ာနဲ႔ သူ႕႐ုပ္ပုံလႊာ
“ဘာအေၾကာင္းအရာပဲ ေရးေရး၊ ကဗ်ာတပုဒ္ဟာ မ်က္ရည္မသမ္း၊ ၾကက္သီးမျဖန္းရင္ ကဗ်ာေကာင္း မဟုတ္ဘူး”လို႔ ဆရာ ေမာင္စြမ္းရည္က ဆိုထားပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ “အေမ့ေခၚသံ”ကဗ်ာဟာ ဒီလို ခံစားမႈမ်ိဳးကို ေပးခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကဗ်ာထဲက အနႏၲေမတၱာ အေမရဲ႕ ႐ုပ္ပုံလႊာကို æ အဲဒီကဗ်ာထဲက အသံ၊ စကားလုံး၊ နိမိတ္ပုံ၊ တင္ျပပုံေတြကို ကၽြန္ေတာ္ ကေန႔အထိ စြဲမက္ႏွစ္သက္ေနတုန္းပါပဲ။
“႐ုပ္ပုံလႊာဆိုတာ ဓာတ္ပုံလို မူရင္းလူပုံကို အားလုံးထင္ဟပ္တာ မဟုတ္။ ေမြးေသာျဖစ္စဥ္ မွတ္တမ္းတင္မဟုတ္။ ႐ုပ္ပုံလႊာဆိုတာ မိမိနဲ႔ ထိေတြ႕မိတဲ့အခါ အၿမဲလတ္ဆတ္ သတိရေစေလာက္ေအာင္ ထူးျခားထိခိုက္တဲ့ ကိုယ္ႏႈတ္ႏွလုံး အမူအရာေလးေတြကိုသာ ေဖာ္က်ဴးျခင္း ျဖစ္တယ္။ ရသေျမာက္ အေရးအဖြဲ႕ျဖစ္တယ္” လို႔ ေမာင္စြမ္းရည္က ဆိုပါတယ္။ သူေျပာသလို ေရးျပထားႏိုင္တယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ခံစားမိပါ တယ္။
“တခုေသာည
ညဥ့္နက္လွၿပီ
ရွိသမၽွ ေျမးသား
လသာသာ ကြင္းက်ယ္က်ယ္
ေမ်ာက္အုပ္လယ္ ယုန္ေရာက္သလို
ခုန္ခုန္ေပါက္ေပါက္နဲ႔
မီးေတာက္ေအာင္ကစားလို႔
ေမာမွသာနား အိပ္သြားၾကၿပီ၊
ႏြားႏွစ္ေကာင္ စၿမဳံ႕ျပန္လို႔
ျခဴသံႀကိဳးၾကား
အၿမီးဖ်ားတဖ်ပ္ဖ်ပ္
ျခင္ယပ္တာလည္း ၾကားရၿပီ။ ”
ရွိေသးတယ္။
“အေမရယ္ သားရယ္
ေရေႏြးကရားရယ္
ႏြားလွည္းအိုထက္၊ ၾကယ္ၿပိဳးျပက္မွာ
ထန္းလ်က္တကိုက္၊ ေရေႏြးတက်ိဳက္
ေလ်ာင္းလိုက္ ထိုင္လိုက္
တိုးလိုက္ က်ယ္လိုက္နဲ႔
မငိုက္စတမ္း၊ မသမ္းမေဝ
စကားအေထြေထြကို
သားနဲ႔ အေမ၊ မနားမေန ေျပာခဲ့ၾက ... ”
ရွိေသးတယ္။
“ေငြဓားတစ္ေခ်ာင္း၊ ေၾကးေမာင္းတလုံး
ႏွစ္လုံးပူးေသနတ္နဲ႔၊ လက္မွတ္ရ႐ြာသူႀကီး
ႏွစ္ဖက္ေသာ ဘိုးႀကီးေတြ
ဘယ္ေျမ ဘယ္ကမ္း ဘယ္ထန္း ဘယ္ထင္း
ဘယ္ကြင္း ဘယ္႐ိုး ဘယ္ကိုလက္ၫႈိးထိုးမလဲ”
ရွိေသးတယ္။
“ဂ်ပန္ေခတ္က
ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ ေတာ္လွန္သူမ်ား
ေမာင္မ်ား မတ္မ်ား တူသားမ်ားဟာ
ယခုအခါ ရပ္႐ြာ အေရွ႕ထိပ္
ေညာင္ၫိုရိပ္မွာ
ကာကီအက်ႌကိုင္းမွာခ်ိတ္
ေျပာင္းဖူးဖက္ေဆးလိပ္နဲ႔
ပုတီးစိပ္သူက စိပ္ ...”
ထန္းေရအိုးကိုဖက္ ထန္း႐ြက္ကိုခင္း
ထန္းပင္ရင္းမွာ အိပ္သူအိပ္
တခ်ိဳ႕က ထြန္စက္ေမာင္း
ေျပာင္း႐ိုးစင္းစက္ ခုတ္သူခုတ္
တခ်ိဳ႕ပိန္ တခ်ိဳ႕၀
တခ်ိဳ႕က သမ တခ်ိဳ႕က ဝိသမ
တခ်ိဳ႕က အရညဝါသီ
တခ်ိဳ႕က ဂါမဝါသီ
နီသူနီ ျပာသူျပာ။”
ရွိေသးတယ္။
“အေဖရယ္ ကၽြန္ေတာ္ရယ္
လယ္ျပင္ေပၚ ေျပာင္းခင္းၾကား
ေျပာင္းဖူးဖုတ္စားရင္း
ေသနတ္နဲ႔ဓား တလွည့္စီကစား
သားတျပန္ ဘတျပန္
အအုပ္နဲ႔ အခံ
ကာရန္ ကစားခဲ့ၾကတဲ့ အေၾကာင္း ”
ရွိေသးတယ္။
“ဝါခင္းအစပ္
မားမတ္တဲ့ ပင္လက္ပံ
ဇရက္ေတြ ခ်ိဳးေတြ ၫိုးၫိုးညံေတာ့
႐ြာအျပန္ ခရီးတေထာက္
လက္ပံပြင့္ေႂကြ ေလထီးေတြကို
သမီးေတြႏွစ္ေယာက္ သားတေယာက္
လုယက္လို႔ေကာက္ၾက
သုံးေယာက္ရဲ႕အသံ ေတာလုံးညံ
ကိုးေယာက္လို ညံတဲ့အေၾကာင္း ”
ဟိုအေၾကာင္း ဒီအေၾကာင္း၊ အေၾကာင္းမ်ိဳးစုံျဖစ္မ်ိဳးစုံ၊ ေျပာမကုန္ မ႐ိုးႏိုင္၊ သန္းေခါင္တိုင္လြဲပင္ ေက်ာ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့-
“သားျဖစ္သူအပါးက
သြားေခ်နားေခ်၊ အိပ္ပါေခ်ဆိုေပမယ့္လည္း
အေမမသြား၊ အေမမနား
သားသက္လ်ာကို၊ ႀကဳံလာတုန္းမွာ
ၿပဳံးကာရယ္ကာ၊ ပုတ္ခတ္ကာနဲ႔
ၾကည့္ကာမ၀၊ သန္းေခါင္ေက်ာ္သန္းလြဲက်မွ
ခဏဖယ္ခြာ
အေမေမွး႐ုံ ေမွးရွာတယ္။”
“အ႐ုဏ္အတက္
ကုလားတက္သံအၾကား
ႏြားစာအေကၽြး၊ ဆန္အေဆး
ေျမးတေယာက္ကို ႏႈိး
တီးတိုးတီးတိုးနဲ႔၊ ႐ြာ႐ိုးကို ေလၽွာက္ခဲ့
သားေျမးေတြ ေသာက္စရာ
ႏြားႏို႔ရွာ ဆိတ္ႏို႔ရွာ
သကာလုပ္ မုန္႔ဖုတ္
အေမအလုပ္ ႐ႈပ္ခဲ့ၿပီ။ ”
“ေခါင္းေပၚမွာ တဘက္တင္
အိမ္စဥ္အႏွံ႔သြား
ယုန္သားဝယ္ ဂ်ဳံသၾကားဝယ္
ရက္ကန္းယွယ္သလို
႐ြာလယ္႐ြာ႐ိုး၊ လြန္းထိုးလာသြား
ငွားလိုက္ေခ်းလိုက္၊ ေကၽြးလိုက္တိုက္လိုက္
ခ်က္ျပဳတ္လိုက္နဲ႔၊ ေခၽြးတၿပိဳက္ၿပိဳက္ ယို
အေမအို
သြားကိုေကၽြးလို႔ ေမာတယ္မရွိ။”
အေမရဲ႕ ေနာက္ဆုံးအပိုဒ္က အေမနဲ႔ေဝးခဲ့ရတဲ့ ကၽြန္ေတာ့္ကို ပုံက်သြားေစေတာ့တယ္။ ရင္ကို စူးဝင္သြားပါတယ္။
“ဪ ... အေမ့႐ြာ သားမေရာက္
သုံးႏွစ္ေလာက္ၾကာ၊ သုံးဝါေ႐ႊ႕ဆိုင္း။
“မလာျဖစ္ႏိုင္ဘု
ဝါေခတ္တစ္ခါ ကုန္ေတာ့ရယ္”လို႔
ေတးအႀကဳံ ေရွးပုံနဲ႔ လြမ္းလိုက္ကဲ့
ဆန္ဗန္းတျပာျပာ၊ အိမ္ၾကမ္းတခါခါနဲ႔
ႏြားျပာတသသ၊ ဝါးဖ်ာတမမ
စားစရာ တခ်ခ်
အမ်ားတကာကို သားစာ ျပပါလို႔
အိမ္၀မွ အေမႀကိဳေရာ့ ေနၫိုခ်ိန္တိုင္း ...”
အမွန္ပါပဲ။ ဆရာ့ကဗ်ာက အေမ့ကိုလြမ္းတဲ့ ကၽြန္ေတာ့္အလြမ္းေတြကို သက္သာေစခဲ့သလို ကၽြန္ေတာ္ရဲ႕ အေမ့ကို လြမ္းတဲ့ အလြမ္းစိတ္ကိုလည္း ပိုၿပီး သဲသန္ေစခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေနၫိုခ်ိန္တိုင္းမွာ အိမ္၀ၿခံ၀ကေန အေမကၽြန္ေတာ့္ကို မေစာင့္ႏိုင္ ရွာေတာ့လို႔ပါ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ စစ္အစိုးရ မသိေအာင္ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းတဲ့ ေတာလမ္းလၽွိဳေျမာင္ကို ျဖတ္ၿပီး နယ္စပ္မ်ဥ္းႏႈတ္ခမ္း၀က သားတေယာက္ရွိရာကို တိတ္တိတ္လာေရာက္ ခိုးေတြ႕ေပြ႕ဖက္တဲ့ ကၽြန္ေတာ့္အေမရဲ႕ ေနာက္ဆုံးပုံရိပ္ ကားခ်ပ္ေတြေၾကာင့္ပါ။
“ဒီေနရာေလးအထိပဲ
အေမ့ကို ကၽြန္ေတာ္ ေနာက္ဆုံးပို႔ခြင့္ရခဲ့တယ္။
ဒီနယ္ျခား ေက်ာက္တိုင္ေလးမွာပဲ
အေမရဲ႕ အလြမ္းမ်က္ႏွာ
အေမရဲ႕ ဒဏ္ရာ
အေမရဲ႕ ေနာက္ဆုံးအမွာ
အေမရဲ႕ ေနာက္ဆုံးရဲ႕ ေနာက္ဆုံးမ်ားစြာ ...။
အခုေတာ့
ရန္ကုန္ျမစ္နဲ႔ မလွမ္းမေဝး
ေျမပုံအုတ္ဂူေလးတခုထဲမွာ
သားရဲ႕အျပန္ကို ေစာင့္ေနရွာ။ ”
(တိမ္နဒီ႐ိုးမ၊ နယ္ျခားေက်ာက္တိုင္ကဗ်ာမွ-)
ၿငိမ္းခ်မ္းသူ။
ဒီဇင္ဘာ ၃၁၊ ၂၀၁၆။