အိခ်ယ္ရီေအာင္၊ (MYANMAR-NOW) - ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးမႈႏွင့္ေႏြးေထြးမႈကိုလိုအပ္ေနသည့္အိပ္ခ်္အိုင္ဗီေဝဒနာရွင္မ်ား
(Myanmar Now) မိုုးမခ၊ ႏိုု၀င္ဘာ ၃၀၊ ၂၀၁၅
ရန္ကုန္ (Myanmar Now) –ဒုတိယအိမ္ေထာင္မွခင္ပြန္းသည္တစ္ေယာက္၎၏မိဘမ်ားအိမ္တြင္၂၀၁၃ခုႏွစ္အတြင္းကြယ္လြန္ၿပီးႏွစ္ပတ္အၾကာတြင္ခင္ပြန္းသည္၏မိဘသားခ်င္းမ်ားကခင္ပြန္းသည္သည္ HIV/AIDS ျဖင့္ဆုံးျခင္းျဖစ္ေၾကာင္းေဒၚခ်ဳိအားဖုန္းဆက္အေၾကာင္းၾကားလာသည္။သူ႔ကိုလည္းေသြးစစ္ၾကည့္ရန္ေျပာသြားေသးသည္။
ေနပူက်ဲတဲေအာက္မွာပင္ေဒၚခ်ဳိတစ္ေယာက္ေသြးစစ္ခံရန္ေဆးခန္းတစ္ခုသို႔အေျပးသြားေရာက္ခဲ့ပုံကိုယခုထိေကာင္းေကာင္းမွတ္မိေနဆဲ။ေရာဂါပိုးမရွိဟုအေျဖထြက္လာေတာ့မွေဒၚခ်ဳိတစ္ေယာက္သက္ျပင္းခ်ႏိုင္ခဲ့ေတာ့သည္။
သို႔ေသာ္ေနာက္ပိုင္းကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့က်လာသလိုမၾကာခဏလည္းပိုၿပီးေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္လာေတာ့ေဒၚခ်ဳိလည္းၿပီးခဲ့သည့္စက္တင္ဘာလအတြင္းေနာက္တစ္ႀကိမ္ေသြးစစ္ၾကည့္သည္။သည္တစ္ခါေတာ့အေျဖကပိုးရွိသည္ဟုထြက္လာသည္။
“ေရာဂါျဖစ္မွန္းသိသိခ်င္းမွာစိတ္မေကာင္းျဖစ္သလို၀မ္းလည္းနည္းမိတယ္” ဟုရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီးလိႈင္သာယာျမိဳ႔နယ္ေနအသက္၄၃ႏွစ္အရြယ္ေဒၚခ်ိဳကပါးျပင္ေပၚသို့လိမ့္ဆင္းလာသည့္မ်က္ရည္စမ်ားကိုလက္ဖမိုးျဖင့္သုတ္ရင္းေျပာသည္။ယခင္ကေဒၚခ်ဳိသည္အိမ္အနီးအနားမွာပင္အထည္ဆိုင္ဖြင့္ခဲ့သူျဖစ္သည္။
ေရာဂါျဖစ္သည္ဟုသိသိခ်င္းႏွစ္ရက္ေျမာက္သည့္ေန့၌အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦးဖြင့္လွစ္ထားသည့္ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီးေတာင္ဒဂုံၿမိဳ႕နယ္ရွိ NAC & NLD AIDS Center ခုခံအားက်ဆင္းမႈ့ကူးစက္ေရာဂါကာကြယ္ေရးႏွင့္ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေရးေဂဟာသို႔ေရာက္ရိွခဲ့ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၎ကေျပာသည္။
ေဒၚခ်ိဳ၏မိသားစုကလိုအပ္သည့္အသံုးစရိတ္မ်ားကိုေထာက္ပံ့ေပးေသာ္လည္းအိမ္တြင္ ညီမျဖစ္သူ၏ကေလးငယ္ရိွျခင္းေၾကာင့္ေဒၚခ်ဳိ႕မိသားစုဝင္မ်ားကကေလးငယ္အားေရာဂါကူးစက္မည္ကိုစိုးရိမ္ျခင္းေၾကာင့္ေဒၚခ်ဳိအားအိမ္ျပန္မေခၚခဲ့ေပ။
ေဒၚခ်ဳိ႕တြင္ပထမအိမ္ေထာင္ျဖင့္ရသည့္အသက္၂၁ႏွစ္အရြယ္သမီးေလးတစ္ေယာက္ရိွၿပီးေဂဟာေရာက္ရိွခိ်န္မွစတင္၍ယေန့အခ်ိန္အထိလာေရာက္ေတြ့ဆံုျခင္းမရိွေၾကာင္းေျပာၾကားသည္။
“သမီးကတစ္ေခါက္မွလာမေတြ့ဘူး။ဒါေပမဲ့ဖုန္းနဲ့ေတာ့စကားေျပာတဲ့အတြက္ေတာ္ေသးတာေပါ့” ဟု၎ကေျပာသည္။
ထိုေဂဟာတြင္ေဒၚခ်ဳိ႕လိုပင္မိသားစုကလက္မခံသည့္ HIV/AIDS ေရာဂါေဝဒနာရွင္ေပါင္း၃၀၀ရွိေနေသးသည္။ေရာဂါကုသမႈခံယူရမည့္လူအားလုံး၏သုံးပုံတစ္ပုံသာေဆးဝါးကုသမႈရရွိခဲ့သည့္လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္မ်ားကႏွင့္စာလွ်င္ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ HIV/AIDS ေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ား၏ဂ႐ုစိုက္ခံရမႈအေျခအေနမွာအထူးတိုးတက္ေကာင္းမြန္လာခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္၂၀၁၁ခုႏွစ္က HIV/AIDS ေဝဒနာရွင္ေပါင္း၂၁၀,၀၀၀ခန္႔ရိွေၾကာင္း၊ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) ၏လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ားႏွင့္အညီ ART ေဆးေသာက္သံုးရန္လိုအပ္ေနသူ HIV ပိုးရွိသူအေရအတြက္၁၆၀,၀၀၀၀န္းက်င္ခန့္ရိွေၾကာင္း MSF ေခၚနယ္စည္းမထားဆရာ၀န္မ်ားအဖြဲ့(Medecins Sans Frontieres) ၏ထုတ္ျပန္ခ်က္အရသိရသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ART ေဆးဝါးလိုအပ္ခ်က္မ်ားကိုႏွစ္ရွည္လမ်ားေထာက္ပံ့လာခဲ့သည့္ MSF ကေဆးဝါးေထာက္ပံ့ေနသူေပါင္းရန္ကုန္ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕စာအတြက္ယခုႏွစ္အတြင္း၁၇,၀၀၀၀န္းက်င္ရိွၿပီး ART ေဆးမေသာက္သံုးရေသးသည့္လူနာေပါင္း၅၀၀ေက်ာ္ခန့္ရိွေၾကာင္းသိရသည္။
ယခုတိုင္းနဲ့ျပည္နဲ့တိုင္းရိွအစိုးရေဆးရံုအမ်ားစုတြင္ ART/ARV ေဆးထုတ္ယူႏိုင္ၿပီျဖစ္ေၾကာင္း MSF မွဆရာဝန္တစ္ဦးျဖစ္သူေဒါက္တာစိုးရတနာကေျပာသည္။
ဒီဇင္ဘာလ၁ရက္ေန႔ေရာက္တိုင္းကမၻာတစ္ဝန္းတြင္ကမၻာ့ခုခံအားက်ဆင္းမႈကူးစက္ေရာဂါေန႔ကိုက်င္းပၾကေသာ္လည္း၊ထိုေရာဂါႏွင့္ပတ္သက္၍အဖြဲ့အစည္းမ်ားအေနျဖင့္ပညာေပးအစီအစဥ္မ်ားျပဳလုပ္ေနေသာ္လည္းယေန့အခ်ိန္ထိလူ႔ပတ္၀န္းက်င္တြင္ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ားရိွေနဆဲျဖစ္သည္။ HIV ပိုးရွိသူသည္အလိုလိုလူရာမဝင္ဆန္႔ျဖစ္ေနဆဲျဖစ္သည္။
ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာေအာင္ပင္စီမံခန္႔ခြဲမႈအလြဲမ်ားေၾကာင့္ဆိုးရြားခဲ့ရသည့္က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္တစ္ရပ္လုံးကိုသာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမဟုတ္ဘဲအသိမွားယြင္းျခင္းႏွင့္ေရွး႐ိုးစြဲအယူအဆမ်ားက်န္ရွိေသးျခင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္လာသည့္ေရာဂါသည္မ်ားအေပၚခြဲျခားဆက္ဆံလိုသည့္စိတ္မ်ားကိုပါတိုက္ဖ်က္ရမည့္တာဝန္ႀကီးတစ္ရပ္ကအစိုးရအတြက္မည္မွ်ႀကီးမားလွသည့္စိန္ေခၚမႈႀကီးတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။
ဧရာ၀တီတိုင္းေဒသႀကီးတြင္ေနထိုင္သည့္အသက္၄၈ႏွစ္အရြယ္ေဒၚစိန္ျမင့္တို့သားအမိႏွစ္ဦးလည္း HIV ေရာဂါျဖစ္ပြားေနသည္ကိုသိရိွခ်ိန္မွစတင္၍ပတ္၀န္းက်င္၏ပစ္ပယ္ျခင္းဒဏ္ကိုခံခဲ့ရသည္။
“ဒီေရာဂါျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ကစၿပီးရြာထဲကဘယ္အိမ္ကမွေန့စားလုပ္ဖို့မေခၚေတာ့ဘူး” ဟုေဒၚစိန္ျမင့္ကေျပာသည္။
ေရာဂါျဖစ္ပြားေနသည္မွာသံုးႏွစ္၀န္းက်င္ခန့္ရိွၿပီးသားအမိႏွစ္ဦးအေနျဖင့္မိမိျခံထဲတြင္သာသီးႏွံပင္မ်ားကိုစိုက္ပိ်ဳးစားေသာက္ေနရေၾကာင္းရွင္းျပသည္။
“အလုပ္မရိွေတာ့ပိုက္ဆံမရိွဘူးေလ။တစ္ခါတေလစားေရးေသာက္ေရးအရမ္းအခက္အခဲျဖစ္တာပဲ” ဟု၎ကေျပာသည္။
၎၏အသက္ငါးႏွစ္အရြယ္သားျဖစ္သူေမာင္လင္းသူမွာလည္းေရာဂါပိုးကူးစက္ခံထားရၿပီးပတ္ဝန္းက်င္တြင္ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ားႏွင့္ရင္ဆိုင္ေနရသူျဖစ္သည္။
ေဒၚခ်ဳိကဲ့သို႔ပင္ေဒၚစိန္ျမင့္သည္လည္းအမ်ိဳးသားေသဆံုးၿပီးေနာက္ပိုင္းမွေရာဂါပိုးကူးစက္ခံထားရမွန္းသိရွိခဲ့သည္။သားအမိႏွစ္ေယာက္စလံုးကိုယ္ခံအားက်ဆင္းသည့္လကၡဏာမ်ားဆက္တိုက္ေတြ႕လာၿပီးက်န္းမာေရးခ်ဴျခာလာျခင္းေၾကာင့္မိတ္ေဆြတစ္ဦးက HIV/AIDS ကူးစက္မႈကာကြယ္တားဆီးေရးလုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ေနသည့္ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုသို႔ေခၚေဆာင္ေပးသြားျခင္းေၾကာင့္ယင္းေရာဂါျဖစ္ပြားသည္ကုိသိရိွခဲ့ရျခင္းျဖစ္သည္။
သားျဖစ္သူမွာေရာဂါျဖစ္ပြားေနျခင္းေၾကာင့္ေဆးေသာက္ရေၾကာင္းကိုသာသိရိွကာယင္းေရာဂါ၏အဓိပၸါယ္ကိုတိတိက်က်မသိရိွေသးဟုေဒၚစိန္ျမင့္ကေျပာသည္။
“ကၽြန္မဘယ္သြားသြားသားကိုေခၚသြားရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့သားကကိုယ့္ဘာသာသတိထားၿပီးေဆးကိုမေသာက္တတ္ေသးဘူးေလ။အခ်ိန္ေတြမွားေသာက္မိရင္ေရာဂါတိုးမွာကိုစိတ္ပူတယ္။ဒါေၾကာင့္ကိုယ့္က်န္းမာေရးေရာကေလးက်န္းမာေရးကိုပါေစာင့္ေရွာက္ေနရပါတယ္” ဟု၎ကေျပာသည္။
“ေရာဂါမျပင္းထန္ဖို့အေရးႀကီးတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တစ္ခုခုျဖစ္ရင္ကၽြန္မတို့သားအမိႏွစ္ေယာက္ကိုေစာင့္ေရွာက္မယ့္သူမရိွဘူး” ဟု၎ကျဖည့္စြက္ေျပာသည္။
“သူငယ္ခ်င္းေတြကသူတို့ကစားရင္သားကိုမပါခိုင္းဘူး။သားပါမယ္ဆိုရင္ဆက္မကစားၾကေတာ့ဘူး” ဟုယခုသူငယ္တန္းတက္ေရာက္ေနၿပီျဖစ္သည့္ေမာင္လင္းသူကလက္ထဲတြင္ကိုင္ထားသည့္ေပါင္မုန့္အလြတ္ကိုစားရင္းေျပာသည္။
ရြာတြင္အလွဴပြဲမ်ားျပဳလုပ္ပါကလည္းအျခားသူမ်ားမွာမိမိတို့သားအမိႏွင့္တစ္၀ိုင္းတည္းထိုင္ကာမစားေသာက္ေၾကာင္း၊၎တို႔့သားအမိလာပါကထထြက္သြားၾကေၾကာင္းေဒၚစိန္ျမင့္ကေျပာျပသည္။
HIV/AIDS ပိုးရွိသူေရာဂါရွင္မ်ားအေပၚခြဲျခားဆက္ဆံၾကျခင္းမွာမိသားစု၀င္မ်ားကေငြေၾကးမျပည့္စံုျခင္း၊အိမ္တြင္လူနာကိုေစာင့္ေရွာက္မည့္လူပိုမရိွျခင္း၊ HIV/AIDS ေရာဂါႏွင့္ပတ္သက္၍ဗဟုသုတမၾကြယ္၀ျခင္းစသည့္အခ်က္မ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ေၾကာင္း MSF မွေဒါက္တာစိုးရတနာကေျပာသည္။
“လူနာကပံုမွန္ေနေကာင္းေနရင္ျပႆနာမရိွဘူး။ေနမေကာင္းျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွလူနာကိုေစာင့္ေရွာက္တဲ့သူကဆံုးပါးသြားတယ္ဆိုရင္အျခားလူေတြကမေစာင့္ေရွာက္ခ်င္ေတာ့တာေတြ့ရတာမ်ားတယ္” ဟုေျပာျပသည္။
ART ေဆးဝါးရရွိမႈအပိုင္းတြင္ယခင္ကထက္ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္လာၿပီျဖစ္ေသာ္လည္းေရာဂါကုသမႈေပးရာတြင္ဝန္ထမ္းအင္အား၊အထူးသျဖင့္ ဆရာဝန္အင္အားမလုံေလာက္မႈေၾကာင့္အခက္ႀကံဳေနရဆဲျဖစ္သည္ဟု၎ကေျပာသည္။
“၀န္ထမ္းအင္အားနဲ့လူနာနဲ့မမွ်တဲ့အခါက်ေတာ့ေဆးခန္းျပတဲ့ရက္ဆိုအခ်ိန္တစ္ေနကုန္ေပးရတာမ်ိဳးေတြျဖစ္တတ္တယ္။ဆရာ၀န္အင္အားနည္းတဲ့အခါက်ေတာ့လူနာေတြကသူတို့ေရာဂါအေျခအေနကိုအေသးစိတ္ေျပာျပလို့မရဘူး။ဆရာ၀န္ကလည္းလူနာေတြကအရမ္းမ်ားေတာ့တစ္ေယာက္ခ်င္းကိုေသေသခ်ာခ်ာဂရုမစုိက္ႏိုင္ဘူး။
“HIV လူနာကအျမဲလိုလိုအားငယ္ေနတတ္တယ္။ဒါေၾကာင့္သူတို႔ကိုအားေပးႏွစ္သိမ့္ေပးမယ့္ဆရာ၀န္အင္အားနဲ့သူနာျပဳအင္အားကအလံုအေလာက္ရိွဖို့လိုတယ္။ဒီလိုရိွမွလည္းလူနာတစ္ဦးခ်င္းဆီရဲ့လိုအပ္ခ်က္ေတြကိုအားေပးႏွစ္သိမ့္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္” ဟု၎ကေျပာသည္။
ေရာဂါျဖစ္ပြားသည့္အခ်ိန္မွစ၍ေဒၚခ်ိဳသည္က်န္းမာေရးကိုယခင္ထက္ပိုမိုဂရုစိုက္ၿပီးအစားအေသာက္အေနအထိုင္တို့ကိုဂရုစိုက္ကာ ART ေဆးကိုလည္းပံုမွန္ေသာက္သံုးလ်က္ရွိသည္။
သို႔ေသာ္လည္း ေရာဂါရွိလ်က္ႏွင့္၎ကို၎၏သမီးႏွင့္ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမမ်ားကတဖန္ျပန္လက္ခံပါမလားဟူ၍ေမွ်ာ္လင့္ခ်င္သည့္အရိပ္အေယာင္ကိုမေတြ႕ရပါ။
“ကၽြန္မဒီေရာဂါျဖစ္ေနေတာ့သမီးကသူအိမ္ေထာင္ျပဳရင္ခင္ပြန္းသည္ကအျပစ္တခုအေနနဲ့ေျပာဆိုမွာကိုေၾကာက္ေနတယ္။ဒါေၾကာင့္ကၽြန္မဘ၀ရဲ ့က်န္ရိွေနတဲ့အခ်ိန္ေတြကိုဒီေဂဟာမွာပဲကုန္ဆံုးေတာ့မယ္” ဟုေဒၚခ်ဳိကေျပာသည္။
(ယခုေဆာင္းပါးအတြက္ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းထားသူေရာဂါပိုးရွိမ်ား၏ဂုဏ္သိကၡာကိုငဲ့ကြက္ေသာအားျဖင့္၎တို႔အားလုံး၏အမည္ရင္းအစားတျခားနာမည္မ်ားျဖင့္လႊဲေျပာင္းေဖာ္ျပထားပါသည္။)