ကိုုသန္းလြင္ = ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ခိုင္ခန္႔ေသာလူ႔အဖြဲ႔အစည္း

(၁)

ဒီႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁ရ ရက္ေန႔က က်ဴနီးရွားတြင္ အလုပ္လက္မဲ့တေယာက္ အစိုးရအလုပ္အတြက္ ေလွ်ာက္ထားရာ တြင္ ျငင္းပယ္ခံရ ေသာၾကာင့္ ဟုဆိုခါ ဆႏၵထုတ္ေဖၚသည့္ အေနျဖင့္ မိမိဖာသာသတ္ေသသြားခဲ့ပါသည္၊ က်ဴနီးရွား၌ပင္ လြန္ခဲ့ေသာ ၅ ႏွစ္၂၀၁၁ ခုႏွစ္က သစ္သီးေရာင္းသူ တဦး စီးပြားေရးဒဏ္ဖိစီးျပီး ဆႏၵျပသည့္ အေနျဖင့္ မိမိဖာသာ သတ္ေသခဲ့ရာမွ အာရပ္ေႏြဦး (Arab Spring) ဟုေခၚေသာ လူထုလႈပ္ရွားမႈ တရပ္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ပါသည္၊ ထိုလႈပ္ရွားမႈသည္ အီဂ်စ္၊ ယီမင္၊ လစ္ဗ်ား၊ ႏွင့္ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံ တို႔သို႔ လ်င္ျမန္စြာျပန္႔ႏွန္႔ သြားခဲ့ပါသည္၊

ယခု ၂၀၁၆ခုႏွစ္၊ ဆႏၵျပမႈမွာ ယခင္အျဖစ္အပ်က္မ်ားႏွင့္ ဆင္ဆင္တူေသာ္လည္း အဓိပၸါယ္ကြဲျပားပါသည္၊ က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံ၌ ဒီမိုကေရစီနည္းအရ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္ထားေသာ အစိုးရရွိေနပါျပီ၊ လံုျခံဳေရးအရ ကာဖ်ဴး အမိန္႔ကို ထုတ္ျပန္ေက်ျငာခဲ့ရေသာ္လည္း မ်ားမၾကာမွီ ပံုမွန္ျပန္ျဖစ္သြားခဲ့ပါသည္၊ ဤအျဖစ္အပ်က္ မ်ိဳးမွာ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္ ျဖစ္ေလ့ရွိပါသည္၊ ျပည္သူျပည္သားတို႔မွာ အာဏာရွင္ျပဳတ္က်ေရး၊ သို႔မဟုတ္ အစိုးရေျပာင္း လဲေရးကို ဆႏၵျပျခင္းမဟုတ္၊ မိမိတို႔၏ စီးပြားေရးအေျခအေနကို မေက်မနပ္ ျဖစ္ျပီး ဆႏၵျပ ၾကျခင္းသာျဖစ္ပါသည္။

(၂)

အာရပ္ေႏြဦး လႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္ တုိင္းျပည္ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားတြင္အာဏာရွင္ၾကီးမ်ား ျပဳတ္က်သြားခဲ့ေသာ္လည္း လူအမ်ားေမွ်ာ္လင့္ၾကသလို ဒီမိုကေရစီ လူေဘာင္သစ္ကို ႏိုင္ငံအမ်ားအျပား၌ မထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါ၊ အီဂ်စ္ တြင္ အေရးအခင္းအျပီး တက္လာေသာ ဒီမိုကေရစီအစိုးရမွာ စစ္တပ္၏ အာဏာသိမ္းျခင္း ကိုခံခဲ့ရပါသည္၊ ယီမင္ တြင္ျပည္တြင္းစစ္မီးေတာက္ေလာင္လ်က္ရွိေနသည္၊ လစ္ဗ်ား တြင္ အာဏာရွင္ ကဒါဖီး ျပဳတ္က်ျပီး ေနာက္ ဆိုးရြားေသာ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိသည္၊ ဆီးရီးယားသမၼတအာဆတ္မွာ အာဏာလက္ရွိျဖစ္ ေနေသး ေသာ္လည္း ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ အသက္အိုးအိမ္ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးၾကျပီး ျပည္သူအမ်ားအျပားေန႔စဥ္ ေသဆံုး ေနၾကရသည္၊ IS IS ေခၚ အစၥလမ္ႏိုင္ငံထူေထာင္လိုသူတို႔ေၾကာင့္ အေျခအေနမွာ ပိုမိုရႈတ္ေထြးလ်က္ ရွိျပီး ရုရွားႏိုင္ငံကသမၼတအာဆတ္ ဘက္မွ၀င္ျပီး ဗံုးက်ဲတိုက္ခိုက္ေပးေနသည္၊

ဤကဲ့သို႔ အာဏာရွင္ ျပဳတ္က်ျပီး ဒီမိုကေရစီ စနစ္ခ်က္ျခင္းျဖစ္ေပၚ မလာျခင္းမွာ အာဏာရွင္မ်ားလက္ထက္က အတိုက္အခံအဖြဲ႕အစည္းအမ်ားအေပၚရက္ရက္စက္စက္ႏွိပ္ကြပ္ခဲ့ျခင္း၊ ၀န္ထမ္းအဖြဲ႕အစည္းဟူ၍ အခိုင္အမာ မက်န္ရစ္ေတာ့ေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတြင္း လုပ္ငန္းမ်ား အတြက္ ဗ်ဴရိုကေရစီ ယႏၱယား မလည္ပါတ္ႏိုင္ ေတာ့ျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္ရသည္ဟုသံုးသပ္ၾကပါသည္။

ဤေနရာတြင္ သက္ေသျပခ်က္အျဖစ္ က်ဴးနီးရွားႏိုင္ငံ၏ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေထာက္ျပၾကပါသည္။

၂၀၁၁ ခုဇန္န၀ါရီလတြင္ အာဏာရွင္ ဘင္အလီျပဳတ္က်ခဲ့ပါသည္၊ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္၌ ေရြးေကာက္ခံ အစိုးရ အေနျဖင့္ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ႏွစ္ဦးလုပ္ၾကံခံရျခင္း အပါအ၀င္ အခက္အခဲျပႆနာ မ်ားစြာၾကံဳေတြ႔ ခဲ့ေသာ္လည္း ဒီမိုကေရစီ လမ္းေၾကာင္းေပၚ တြင္ေလွ်ာက္လ်က္ ရွိပါသည္။

၂၀၁၁ ၾသဂုတ္လတြင္ မိန္းကေလးမ်ားသည္ ေယာက်္ားမ်ား၏ အျဖည့္ခံ (Complimentary) ဘ၀ေနရာတြင္ ရွိသည္ဟူေသာ အေျခခံ ဥပေဒကို ျပဌာန္းရန္ၾကိဳးစားေသာ အခါ တတိုင္းျပည္လံုးက ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္၊ အစိုးရ အဆက္ဆက္ အၾကပ္အတည္းမ်ားရင္ဆိုင္ခဲ့ရေသာ္လည္းက်ဴနီးရွားႏိုင္ငံတြင္ ျပည္သူမ်ားဘက္က အစဥ္ရပ္တည္ခဲ့ေသာ အဖြဲ႕အစည္း တခုရွိခဲ့ပါသည္၊ ႏိုင္ငံတြင္အၾကီးဆံုးအလုပ္သမား သမဂၢ Trade Union က ဦးေဆာင္၍ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား၊ လူ႕အခြင့္အေရးတက္ၾကြလႈပ္ရွားသူမ်ား စုေပါင္း၍ National dialogue Quartet ေခၚ အဖြဲ႕အစည္းကို ထူေထာင္ခဲ့ၾကပါသည္၊ သူတို႔သည္ မတူညီေသာ ပါတီမ်ားအၾကား ၾကား၀င္ေစ့စပ္ေပးခဲ့ၾကသည္၊ သူတုိ႔၏ အမ်ားညီညြတ္မႈရေအာင္ ေစ့စပ္ေပးႏိုင္မႈ မ်ားေၾကာင့္ ပါတီမ်ား အခ်င္းခ်င္း ပဋိပကၡမ်ားကို သက္သာေစခဲ့သည္၊ ၂၀၁၄ခုႏွစ္တြင္ေအာင္ျမင္ေသာဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒသစ္ကို ျပဌာန္းႏိုင္ခဲ့ၾကသည္၊ ထို႔ေနာက္ေရြးေကာက္ပြဲကိုက်င္းပႏိုင္ခဲ့ၾကျပီး တည္ျငိမ္ေသာ အစိုးရသစ္ ေပၚထြန္းေစခဲ့သည္။

ထိုအဖြဲ႕၏ေအာင္ျမင္မႈမ်ားကို အသိမွတ္ျပဳသည့္အေနျဖင့္ယမန္ႏွစ္တြင္ႏိုဗယ္ေကာ္မတီက ႏိုဗယ္ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုခ်ီးျမင့္ခဲ့ပါသည္၊ က်ဴးနီးရွားတြင္ ရဲရင့္ေသာဆႏၵျပသူမ်ားႏွင့္ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ထက္သန္ေသာ ႏိုင္ငံေရးသမား ၾကီးမ်ားရွိခဲ့ၾကပါသည္၊ ထို႔ျပင္ အလြန္ အင္အားေကာင္းေသာ စည္းကမ္းရွိေသာ လူမႈအဖြဲ႕အစည္းမ်ားလည္းရွိ ခဲ့ၾကပါသည္၊

(၃)

ဒီမိုကေရစီ စနစ္သည္ ေအာင္ျမင္ေသာ စီးပြားေရးစနစ္ကို ခ်က္ျခင္းေဆာင္က်ဥ္းေပးလိမ့္မည္ဟူေသာ အာမခံ ခ်က္မရွိပါ။

ကမာၻ႕ဘဏ္၏ ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ားအရ က်ဴနီးရွားတြင္ အလုပ္လက္မဲ့ဦးေရမွာ ၁၅.၂ ရာႏႈန္းျဖစ္သည္၊ အသက္ ငယ္ရြယ္သူအလုပ္လက္မဲ့မ်ားမွာ ၃၇.၆% ရွိသည္၊၊ ေကာလိပ္ေက်ာင္းမွ ဘြဲ႕ရသူအေရအတြက္၏ ၆၂.၃ % မွာအလုပ္မရွိၾကပါ။

အာဖရိကတိုက္ၾကီး အေနျဖင့္ထိုကိန္း ဂဏန္းမ်ားမွာ အံ့အားသင့္စရာမရွိပါ၊ က်ဴနီးရွားမွ ေကာလိပ္ေက်ာင္း ဆင္း ပညာတတ္ မ်ားမွာအလုပ္ေရြးရာတြင္ ဇီဇာေၾကာင္ၾကသည္၊ ထိုသို႔ ပညာတတ္ အလုပ္လက္မဲ့မ်ား ေၾကာင့္ က်ဴးနီးရွားတြင္ ခဏခဏ ဆႏၵျပပြဲေတြ ျဖစ္ရသည္ဟုေ၀ဖန္ေနၾကသည္၊ အာရပ္ေႏြဦး လႈပ္ရွားမႈက က်ဴးနီးရွားႏိုင္ငံ ကိုအလုပ္အကိုင္ ေတြအမ်ားအျပားရွိလာ ေအာင္ေျပာင္းလဲမေပးႏိုင္ၾကပါ။

လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္း ႏိုင္ငံအတြင္း မွ အစိုးရအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားမွာ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒေအာင္ျမင္စြာ ျပဌာန္းႏိုင္ေရး ကိုသာ ဦးစားေပး အလုပ္လုပ္ခဲ့ရသည္၊ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားမွာ အခ်ိန္ၾကာျပီး သူတို႔လူမ်ိဳး၏ သေဘာမွာ အားလံုးသေဘာတူေရးကို ဦးစားေပးသည္၊ ဆႏၵျပပြဲမ်ား က်င္းပျပီး ႏိုင္ငံေရးသမား ျဖစ္ လာၾကသူမ်ားမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ လူ႔အခြင့္အေရး ႏွင့္ ဘာသာတရားကို ဦးစားေပးၾကသည္၊ စီးပြားေရး မွာ ဦးစားေပးခံရေသာ အဆင့္တြင္မရွိခဲ့ေပ။

ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း အလုပ္သမားသမဂၢမွာ တိုင္းျပည္၏ အေရးပါေသာ ဖြဲ႕စည္းပံုေရးဆြဲေရး ႏွင့္ အျခားႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းတြင္ အဓိက အခန္းမွာ ပါ၀င္ေနရာ လက္ရွိကုမၸဏီၾကီးမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား၏ စီးပြားေရးတြင္ ၀င္ျပီး မစြက္ဖက္လိုၾကေပ၊ အလုပ္သမားသမဂၢအေနျဖင့္သူ႕ၾသဇာကို အသံုးခ်၍ အလုပ္သမား မ်ား ေက်နပ္ေလာက္သည့္ လစာရရွိေရးကိုလည္း ဖန္တီးေပးထားျပီးျဖစ္သည္။

အလုပ္သမားအမ်ားစုမွာ အစိုးရ၀န္ထမ္းပင္ ျဖစ္ခ်င္ၾကျပီး အျခားလခနဲ ကုမၸဏီ၀န္ထမ္းအလုပ္ကို ဘြဲ႕ရသူ မ်ားက ထိုက္တန္သည္ဟု မယူဆၾကေပ။

က်ဴးနီးရွားႏိုင္ငံတြင္ လက္ရွိအစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေနမႈကို ေမးခြန္းမထုတ္ၾကေပ၊ ဤသည္မွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္အရ ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမွာ ေကာင္းမြန္လြန္းေသာေၾကာင့္မဟုတ္သည္မွာလည္းေသခ်ာသည္၊ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အာဏာကို သမာသမတ္က်ေသာနည္းမ်ားျဖင့္( Legitimacy) ရယူထားျခင္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ပင္၊ ထို႔ေၾကာင့္ က်ဴးနီးရွားႏိုင္ငံ မွ ဆႏၵျပမႈမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အစိုးရႏွင့္ ၄င္း၏အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ဆန္႔က်င္ၾကျခင္း မဟုတ္ပါ၊

လူထုအံုၾကြမႈအျပီး ငါးႏွစ္အၾကာတြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ဆႏၵျပမႈက ေပးေသာသင္ခမ္းစာမွာ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရ သည္ ေကာင္းမြန္ ထိုက္တန္ေသာ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့ သလို အမွားမ်ား စြာကိုလည္း လုပ္ခဲ့ၾကပါ သည္၊ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးလမ္းေၾကာင္းမွာ ထင္ထင္ ရွားရွားၾကီးျမင္ေနရသည္၊ ထိုအစိုးရအေနျဖင့္ ထိုျပဳျပင္ေရး လုပ္ငန္း မ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရပါလိမ့္မည္၊

ျပည္သူအမ်ားေမွ်ာ္လင့္သလို ထိုအစိုးရသစ္သည္ လိုအပ္ေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ေဆာင္က်ဥ္း မေပးႏိုင္ ခဲ့ပါလ်င္ ျပည္သူလူထုက ဆႏၵ ထုတ္ေဖၚၾကပါလိမ့္ဦးမည္၊၊ ထိုျပဳျပင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားဆိုသည္မွာ အလြန္ အႏၱရာယ္မ်ားျပားေသာ၊ ခက္ခဲေသာ၊ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကိုဆိုလိုပါသည္။

ကိုသန္းလြင္

Ref: Protests in Tunisia are different this time around by Noah Feldman.