အုန္းႏိုင္ - တိမ္ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္ေနေသာ..ျမန္မာ႔ေက်းလက္ရိုးရာ က်ည္းသားရိုက္ကစားနည္း
(မိုးမခ) ေမ ၃၊ ၂၀၁၆
(သရုပ္ေဖာ္ - နီဇူလိုင္)
ျမန္မာအဘိဓာန္တြင္ က်ည္းသား/ က်ီးသွား/န- တစ္ေတာင္႔ထြာခန္႔ တုတ္ေခ်ာင္းငယ္ျဖင္႔ ရိုက္ႏွက္ကစားရ
ေသာ အဖ်ားႏွစ္ဖက္တြင္ တေစာင္းေစြျဖတ္ထားသည္႔ တစ္ထြာခန္႔ တုတ္ေခ်ာင္းငယ္.. ဟု ဖြင္႔ဆိုထားပါ
တယ္..။
ျမန္မာ႔ေက်းလက္ကစားနည္တနည္း ျဖစ္ျပီး က်ေနာ္တို႔ငယ္ရြယ္စဥ္ လယ္ကြင္းေတြထဲမွာ ကစားစဥ္
ကေတာ႔ “က်ည္းလစ္ဆန္ေတာက္”ကစားတယ္လို႔ ေခၚၾကတယ္..။ အဲဒီ က်ည္းလစ္ဆန္ေတာက္ ကစားတာကို အႏၱရာယ္မကင္းလို႔ လူၾကီးေတြက တားျမစ္ပိတ္ပင္ေလ႔ရွိပါတယ္..။ ဒါေၾကာင္႔ လြတ္လပ္မွဳရွိတဲ႔ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းသားေတြနဲ ႔ႏြားေက်ာင္းသားေတြ ရဲ ႔ ကစားနည္းျဖစ္ပါတယ္..။
ကစားပစၥည္းကေတာ႔ အထက္က အဘိဓာန္မွာ ေဖာ္ျပသလို တစ္ေတာင္႔ထြာခန္႔ ၀ါးရင္းတုတ္တစ္
ေခ်ာင္းက ရိုက္တံရယ္.. ၊သစ္သားနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ၀ါးနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ထိပ္ႏွစ္ဘက္ကို ခပ္ခၽြန္ခၽြန္ျဖတ္ထားတဲ႔ ငါးလက္မ ခန္႔ အရြယ္ရွိတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ ရယ္ ႏွစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္..။ ဒီ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ေလထဲပစ္ေျမွာက္ျပီး တစ္ေတာင္႔ထြာခန္႔တုတ္နဲ႔ လႊဲရိုက္ရတာပါ..။ဒီလို ရိုက္ရာမွာ ရိုက္ခ်က္ (ရိုက္ပံုရိုက္နည္း) ခုနစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။
၁။ တာတိုရိုက္ခ်က္ (သို႔မဟုတ္) ကၽြဲသိုးရိုက္ခ်က္
၂။ ေျခမရိုက္ခ်က္
၃။ ဆင္စြယ္ရိုက္ခ်က္
၄။ ဖယ္လယ္ရိုက္ခ်က္
၅။ အျပင္း (အဖ်င္း)ရိုက္ခ်က္
၆။ ထမင္းသုတ္ရိုက္ခ်က္
၇။ စၾကၤာ ရိုက္ခ်က္ တို႔ျဖစ္ပါတယ္..။
၁။ တာတိုရိုက္ခ်က္။
ပံု(၁)
တစ္ေတာင္႔ထြာခန္႔တုတ္(ရိုက္တံ)ကို ညာလက္ျဖင္႔ အေပၚတြင္ ထိပ္အစြန္းေပၚရံုကိုင္ထားျပီး ၎ထိပ္စြန္းနဲ႔ ဆုပ္ထားတဲ႔ လက္ေပၚမွာ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ကန္႔လန္႔ျဖတ္တင္ထားရပါတယ္..။
ညာလက္ကို ဆတ္ခနဲေျမွာက္လိုက္ရင္ က်ည္းလစ္ဆန္ဟာ နဲနဲေျမာက္ျပီး ေအာက္က်သြားမွာပါ။
အဲဒီလိုအက်ကို ေအာက္ဘက္က တုတ္အရွည္ပိုင္းနဲ႔ လွန္ရိုက္လိုက္တာပါ..။က်ည္းလစ္ဆန္နဲ႔ရိုက္တံ
လြဲသြားစရာအလြန္နည္းပါတယ္..။ဒါဟာ အလြယ္ဆံုးရိုက္ခ်က္ပါပဲ..။က်ည္းလစ္ဆန္နဲ႔ရိုက္တံလြဲေခ်ာ္
သြားဖို႔ နည္းသလို ရိုက္တံက လႊဲအားေကာင္းေကာင္းမရွိလို႔ က်ည္းလစ္ဆန္ ေ၀းေ၀းေရာက္ဖို႔လည္း
နည္းပါတယ္..။ဒါေၾကာင္႔လည္း တာတိုရိုက္ခ်က္လို႔ ေခၚတာျဖစ္နိုင္တယ္..။
ပုံ(၂) ကၽြဲသိုးရိုက္ခ်က္
ကၽြဲသိုးရိုက္ခ်က္ဆိုတာကေတာ႔ တာတိုရိုက္ခ်က္မွာ ရိုက္တံကိုင္သလိုပဲ ကိုင္ရတယ္..။ဒါေပမယ္႔
လက္ေအာက္ဘက္မွာ ရိုက္တံကို ေပၚရံုထားျပီး အေပၚဘက္မွာ ရွည္ရွည္ထားရပါတယ္..။ လက္ကို
ဆတ္ခနဲ ေျမွာက္လိုက္ျပီး ေလထဲတက္ျပီး ျပန္က်လာတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို အားရွိသေလာက္
ေ၀ွ ႔ယမ္းျပီး ရိုက္တဲ႔ရိုက္ခ်က္ပါ..။ လႊဲအားေကာင္းေကာင္းနဲ႔ ရိုက္နိုင္တာမို႔ ေ၀းေ၀းေျပးေအာင္ ရိုက္နိုင္
ပါတယ္..။ ကၽြမ္းက်င္မွ ရိုက္နိုင္တဲ႔ ရိုက္ခ်က္မ်ိဳးပါ..။ ဒီရိုက္ခ်က္ကို တာတိုရိုက္ခ်က္အစားရိုက္နိုင္ပါတယ္..။
(၂) ေျခမ ရိုက္ခ်က္
ပံု(၃) ေျခမရိုက္ခ်က္
က်ည္းလစ္ဆန္ုကို ညာဘက္(သို႔မဟုတ္) ဘယ္ဘက္ေျခေခ်ာင္းကေလးေတြ ေပၚမွာ တင္ထားျပီး
ေျခေထာက္ကို ဆတ္ခနဲေျမွာက္ေပးလိုက္လို႔ ပ်ံတက္လာတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ရိုက္တံနဲ႔ထိလည္းထိ
ေ၀းေ၀းလည္း ေျပးေအာင္ ရိုက္ရမွာပါ..။
(၃)ဆင္စြယ္ရိုက္ခ်က္
ပံု(၄)ဆင္စြယ္ရိုက္ခ်က္
ဘယ္ဘက္လက္က လက္ေခ်ာင္းကေလးေတြမွာ လက္ညွိဳးနဲ႔ လက္သန္းကိုသာဆန္႔ထုတ္ျပီး
က်န္တဲ႔လက္ေခ်ာင္းေတြ ေကြးထားမယ္.။ဆန္႔ထားတဲ႔ လက္ညွိဳးနဲ႔ လက္သန္းက ဆင္စြယ္ႏွစ္ေခ်ာင္းလို
အေနအထားေပၚမွာ က်ည္းလစ္ဆန္ကို တင္ထားျပီး ေလထဲကို ပင္႔ေျမွာက္မယ္..။ ျပန္အက်မွာညာ
ဘက္က ရိုက္တံတုတ္နဲ႔ ရိုက္ရတဲ႔ ရိုက္ခ်က္ပါ..။
(၄)ဖယ္လယ္ရိုက္ခ်က္
ပံု(၅)ဖယ္လယ္ရိုက္ခ်က္
ရိုက္တံတုတ္ရဲ ႔ တဘက္စြန္းကို က်စ္က်စ္ပါေအာင္ဆုပ္ျပီး ရိုက္တံတုတ္ကို ေျမျပင္ညီထားလိုက္ပါ။
လက္သီးဆုပ္နဲ႔ ရိုက္တံအတို အစြန္းေပၚမွာ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ေထာင္႔ျဖတ္ တင္ထားျပီး ေလထဲပစ္ေျမွာက္ လိုက္မယ္.။ ျပန္အက်မွာ ဖမ္းရိုက္ရမယ္႔ ရိုက္ခ်က္ပါ..။ တိုက္ရိုက္ေ၀ွ႔ယမ္းရတာ မဟုတ္ပဲ.. က်ည္းလစ္ဆန္ ေလထဲ ပ်ံေနတုန္းမွာ ရိုက္တံကို ေနာက္ျပန္ယူျပီးမွ ေ၀ွ႔ယမ္းရိုက္ရတာမို႔ နည္းနည္းခက္ခဲတဲ႔ ရိုက္ခ်က္ပါ။
(၅) အျပင္း/အဖ်င္း ရိုက္ခ်က္
ပံု(၆)
ဘယ္ဘက္လက္က က်ည္းလစ္ဆန္ကို အသာခ်လိုက္ျပီး ညာလက္ကရိုက္တံတုတ္နဲ႔ လႊဲရိုက္နည္းပါ။
ရိုက္ခ်က္ လြယ္တယ္..။ က်ည္းလစ္ဆန္ကို လြဲေခ်ာ္ျပီး ရိုက္စရာ အေၾကာင္းမရွိဘူး..။ ခ်ိန္သားကိုက္
သေလာက္ ျပင္းျပင္း ရိုက္နိုင္မယ္႔ ရိုက္ခ်က္ပါ..။ ကစားပြဲအနိုင္အရွံဳးသိျပီး နိုင္တဲ႔သူက အေ၀းဆံုးေရာက္
ေအာင္ ရိုက္ခ်င္ရင္ ဒီအျပင္း/အဖ်င္း ရိုက္ခ်က္ကို သံုးတယ္..။ ဖ်င္းတယ္လို႔ ေခၚတယ္..။
(၆)ထမင္းသုတ္ ရိုက္ခ်က္။
ပံု(၇)
ရိုက္တံေရာ က်ည္းလစ္ဆန္ကိုပါ လက္တဘက္တည္းမွာ ပူးကိုင္ျပီး က်ည္းလစ္ဆန္ကို ေလထဲ
ေျမွာက္ျပီး ရိုက္တံနဲ႔ ရိုက္ရတာပါ..။ လက္တစ္ဘက္တည္း က်ည္းလစ္ဆန္ ေျမွာက္တာေရာ ျပန္က်လာတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ရိုက္တံနဲ႔ရိုက္ရတာေရာ ႏွစ္မ်ိဳးလုပ္ရတာမို႔ ရိုက္ခ်က္ ခက္ပါတယ္..။ ထိေအာင္ရိုက္ဖို႔ၾကိဳး
စားရတာေၾကာင္႔ ေ၀းေ၀းေျပးေအာင္ ရိုက္ဖို႔ ခဲယဥ္းပါတယ္..။
(၇) စၾကၤာရိုက္ခ်က္။
(အျပင္းရိုက္ခ်က္ကဲ႔သို႔ လက္တစ္ဖက္စီတြင္ ရိုက္တုတ္ႏွင္႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ကိုင္ရိုက္ျခင္း)
ဘယ္လက္က က်စ္လစ္ဆန္ကိုကိုင္မယ္..။ညာလက္က ရိုက္တံတုတ္ကို ကိုင္ျပီး ဘယ္လက္ထဲက က်ည္းလစ္ဆန္ရဲ ႔ တစ္ဘက္စြန္းကို ရိုက္တံနဲ႔အသာပင္႔ရိုက္လိုက္မယ္..။ စၾကၤာလို လည္ျပီးတက္သြားတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ရဲ ႔အက်ကို ညာလက္က ရိုက္တံနဲ႔ လႊဲရိုက္ရတဲ႔ ရိုက္ခ်က္ပါ..။ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ရိုက္တံနဲ႔ႏွစ္ခါ ထိရပါမယ္..။ က်စ္လစ္ဆန္ဟာ စၾကၤာလို လည္တက္ရမယ္ဆိုေပမယ္႔ လည္လည္.. မလည္လည္.. က်ည္းလစ္ဆန္ကို ရိုက္တံနဲ႔ ႏွစ္ခါထိဖို႔ကသာ အဓိကပါ..။
“ က်ည္းလစ္ဆန္(သို႔) က်စ္လစ္ဆန္(သို႔) ေက်းလစ္ဆန္ ရိုက္ကစားနည္း”
ကစားမည္႔သူေတြကို အုပ္စုႏွစ္စုခြဲပါတယ္..။ ရိုက္ခ်က္ညံ႔တဲ႔သူ..ေတာ္တဲ႔သူမွ်ထားတဲ႔ အုပ္စုႏွစ္စုကို
ေခါင္သူၾကီး (ေခါင္းေဆာင္)တစ္ဦးစီက ေရြးယူရတယ္..။ ရိုက္လွည္႔နဲ႔ဖမ္းလွည္႔ကို ေခါင္သူၾကီးႏွစ္ေယာက္က ေခါင္းပန္းေျမွာက္ေရြးတယ္..။ အတို အရွည္ႏွဳတ္
တယ္ဆိုတဲ႔ ေရြးနည္းနဲ႔လည္း ေရြးတယ္..။
ဖမ္းလွည္႔က်တဲ႔သူမ်ားက ရိုက္မယ္႔သူဘက္က ရိုက္ခ်က္ကို မွန္းျပီး ဒံုတိုင္(အုတ္ခဲ၊ခဲ) ကို မ်က္ႏွာမူျပီး
အနီးအေ၀းျဖန္႔ျပီး ေနရာယူၾကရတယ္..။ ရိုက္လွည္႔က်တဲ႔သူ ရိုက္လိုက္တဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ေျမမက်မီဖမ္း နိုင္ရင္ ရိုက္တဲ႔သူ ေသတယ္..လို႔ ေခၚတယ္..။ ဆက္မရိုက္ရေတာ႔ဘူး..။ ရိုက္ခ်က္တစ္ခုကို ထိေအာင္မရိုက္နိုင္ လို႔႔ လြဲသြားျပန္ရင္လည္း ေသတယ္လို႔ ေခၚတယ္.။ ဆက္မရိုက္ရေတာ႔ဘူး..။ ေနာက္တစ္ေယာက္ ဆက္ရိုက္..။
ရိုက္တဲ႔ဘက္က ရိုက္သူတစ္ေယာက္ဟာ စစခ်င္း တာတိုရိုက္ခ်က္ (သို႔) ကၽြဲသိုးရိုက္ခ်က္ နဲ႔စနိုင္တယ္..။ ေျမမက်မီ မဖမ္းမိရင္ အဲဒီ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ဖမ္းသူမ်ားဘက္က တစ္ေယာက္က
ဒံုတိုင္ကို မွန္ေအာင္ (သို႔မဟုတ္) ဒံုတိုင္နဲ႔ ရိုက္တံတကမ္းထက္ ပိုနီးတဲ႔ေနရာ ေရာက္ေအာင္ ပစ္ရမယ္..။
ရိုက္တဲ႔ဘက္က အဲဒီက်ည္းလစ္ဆန္ကို ဆီးျပီး ရိုက္နိုင္တယ္..။ ဒီေနရာမွာ ရိုက္တဲ႔သူမရိုက္နိုင္ေအာင္ ဒံုတိုင္ကို ထိေအာင္ ဒံုတိုင္နား ကပ္က်ေအာင္ ပစ္တဲ႔သူက ပစ္ရပါတယ္..။ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ဆီးမရိုက္
နိုင္လို႔ ဒံုတိုင္ကို မွန္ရင္ျဖစ္ေစ..။ဒံုတိုင္နဲ႔ ရိုက္တံ အလ်ားထက္ တိုတဲ႔အကြာအေ၀းကို က်ေအာင္ပစ္နိုင္ရင္
လည္း ရိုက္သူေသပါတယ္..။
ဒံုတိုင္နဲ႔ ရိုက္တံ တစ္တာထက္ပိုေ၀းတဲ႔ ေနရာမွာရွိတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ရိုက္တံေထာက္ျပီး တိုင္းပါ
တယ္..။ တိုင္းတဲ႔အခါမွာ တစ္တာဆိုရင္ “ေျခမ” ၊ႏွစ္တာဆိုရင္ “ ဆင္စြယ္” ၊ သံုးတာဆိုရင္ “ဖယ္လယ္”.။ ဒီလိူ တိုင္းျပီး က်တဲ႔ရိုက္ခ်က္နဲ႔ ေနာက္တခါ ရိုက္ရပါတယ္..။ အဲဒီလို တိုင္းတဲ႔အတိုင္းအတာအရ ခုနစ္တာျပည္႔ရင္ တစ္ဆယ္လို႔ ေခၚျပီး အဲဒီအေရအတြက္ေတြကို မွတ္ထားရပါတယ္..။
ဖမ္းတဲ႔ဘက္က ဖမ္းမမိလို႔ ေအာက္က်သြားတဲ႔အခါ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ဒံုတိုင္ဆီ ျပန္ပစ္ေပးတဲ႔အခါ
ရိုက္တဲ႔သူက ဆီးရိုက္နိုင္တယ္..။ ေျမမက်မီ ရိုက္ရပါတယ္..။ ေျမလွိမ္႔ေပးတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကိုလည္း အရွိန္ မေသမီ ရိုက္နိုင္ပါတယ္..။
ဒါေပမဲ႔ ေျမမက်မီ ဆီးရိုက္နိုင္တဲ႔ ရိုက္ခ်က္နဲ႔ ေျမေပၚမွာလိမ္႔ေနတာကို ရိုက္တဲ႔ ရိုက္ခ်က္ျခင္း တန္
ဖိုးမတူပါဘူး..။ ရိုက္ခ်က္ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို ဒံုတိုင္နဲ႔ ေျခမ၊ ဆင္စြယ္၊ ဖယ္လယ္၊ အျပင္း လို႔ ဆိုျပီး ရိုက္တံနဲ႔ တိုင္းတာျပီး အေရအတြက္ ရယူနိုင္ပါတယ္..။
ေျမမက်မီ ေလထဲမွာ ရိုက္တဲ႔ရိုက္ခ်က္ေၾကာင္႔ ျပန္ျပီးလြင္႔သြားတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ဖမ္းတဲ႔သူက
ဆီးဖမ္းနိုင္တယ္..။ မိရင္ ေသတယ္..။ မမိရင္ ရိုက္တဲ႔သူက ေရြးစရာလမ္းႏွစ္ခုရွိတယ္..။ တစ္လမ္းက ရိုက္တံ နဲ႔ တိုင္းျပီး အေရအတြက္ယူတဲ႔လမ္းပါ..။ ေနာက္တလမ္းက ရိုက္သူက “ဆယ္တို” လို႔ ေအာ္ျပီး ဆံုးျဖတ္ နိုင္ပါတယ္..။ ဒါဆိုရင္ ဖမ္းတဲ႔သူက က်ည္းလစ္ဆန္ကို ဒံုတိုင္ကို ျပန္ပစ္ခြင္႔ရပါတယ္..။ ဒံုတိုင္ကို မထိရင္ ဒါမွမဟုတ္ ရိုက္တံ တစ္တာထက္ပိုရင္ ရိုက္တဲ႔သူက ေျခမ၊ ဆင္စြယ္ လို႔ မတိုင္းေတာ႔ပဲ တစ္ဆယ္ ၊ႏွစ္ဆယ္ လို႔ ရိုက္တံကိုေထာက္ျပီး တိုင္းနိုင္ပါတယ္..။ ေျမလွိမ္႔လာတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ရိုက္ထုတ္ျပီး “ဆယ္တို”လို႔ ေအာ္ရင္ ဖမ္းတဲ႔သူက လက္မခံပါဘူး..။ လက္မခံပဲ ေနခြင္႔ရွိတယ္..။ ရိုးရိုးပဲ ဆင္စြယ္ေျခမဆိုျပီး တိုင္းယူေပါ႔.။
“ဆယ္တို” လို႔ ေအာ္ထားတဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ဖမ္းတဲ႔သူက မမိလို႔ ဒံုတိုင္ကို ပစ္တုန္းမွာထပ္ျပီး၊ ေျမမက်
မီ ေလထဲမွာ တစ္ခါထပ္ျပီး ရိုက္ထုတ္လိုက္နိုင္ရင္ “ရာတို” လို႔ ေအာ္ဟစ္ေၾကြးေၾကာ္နိုင္ပါတယ္..။
“ ရာတို” အဆင္႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ဒံုတိုင္နဲ႔ တိုင္းတဲ႔အခါက်ေတာ႔ တစ္ရာ ၊ႏွစ္ရာလို႔ တိုင္းနိုင္ျပန္ပါ
တယ္..။ အဲဒီလို ရိုက္လွည္႔က လူကုန္ေအာင္ ရိုက္ျပီး ရတဲ႔ဂဏန္းအရည္အတြက္ ဆယ္ဂဏန္းသို႔မဟုတ္
ရာဂဏန္း အားလံုးေပါင္းျပီး မွတ္ထား..။ ေနာက္ျပီး ဖမ္းတဲ႔သူေတြ ရိုက္လွည္႔ေျပာင္း.ကစားၾက..က်ည္းလစ္
ဆန္ ရိုက္ၾကပါတယ္..။
ႏွစ္သင္းမွာ ဂဏန္းေပါင္းအေရအတြက္ မ်ားတဲ႔သူက နိုင္တယ္ေပါ႔..။ ဒီေတာ႔ နိုင္တဲ႔သူက ရွံဳးတဲ႔သူကို
ကုန္း (ဂံုး) စီး နိုင္ပါတယ္..။ ဘယ္ေလာက္ေ၀းေ၀း ကုန္းပိုး၊ ကုန္းစီး လုပ္ရမယ္ဆိုတာကိုေတာ႔ နိုင္တဲ႔သူဘက္က ေခါင္သူၾကီးက “ဖ်င္း” ပါတယ္..။
“ဖ်င္း” တယ္ဆိုတာ က်ည္းလစ္ဆန္ရိုက္ခ်က္ေတြထဲက အျပင္းဆံုး(အဖ်င္းဆံုး)နဲ႔ အေ၀းဆံုး ရိုက္တာပါ
ပဲ..။ ဒီမွာလည္း ရွံဳးတဲ႔သူဘက္က ေခါင္သူၾကီးနဲ႔ ေနာက္တေယာက္ ဖမ္းခြင္႔ရွိပါတယ္..။ ဖ်င္းလိုက္တဲ႔ က်ည္းလစ္ဆန္ကို ေျမမက်မီမွာ ဖမ္းနိုင္ရင္ နိုင္တဲ႔ဘက္က ကုန္းမစီးရေတာ႔ပါဘူး..။
အဲဒီလို ဖ်င္းတဲ႔ အကြာအေ၀းဟာ လယ္ႏွစ္ကြင္းေလာက္(ေပ ၁၅၀ နဲ႔ ၂၀၀ၾကားေလာက္) ေ၀းတတ္ပါ
တယ္..။ဖ်င္းတဲ႔သူရဲ ႔ ရိုက္ခ်က္နဲ႔ လက္ကိုင္းအားသန္မွဳေပၚ မူတည္ပါတယ္..။