ဇင္လင္း - သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေပးျခင္းျဖင့္ ေကာလဟလကို ေခ်မႈန္းပါ

Renata Lok-Dessallien (C), the U.N.’s resident and humanitarian coordinator and the United Nations Development Programme’s resident representative in Myanmar, visits a village in Maungdaw township, western Myanmar's Rakhine state, Nov. 2, 2016.

ဇင္လင္း - သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေပးျခင္းျဖင့္ ေကာလဟလကို ေခ်မႈန္းပါ
(မိုုးမခ) ႏိုု၀င္ဘာ ၁၂၊ ၂၀၁၆

မၾကာေသးမီက ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းစာလြတ္လပ္ခြင့္ ဂုဏ္သတင္း က်ဆင္းေစတဲ့ ကိစၥတခ်ိဳ႕ေပၚေပါက္ခဲ့တာ ေတြ႕ရပါ တယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေမာင္ေတာေဒသ သတင္းကို ေရးသားခဲ့တဲ့ Myanmar Time ဂ်ာနယ္ သတင္းေထာက္ Fiona MacGregor ဟာ အစုိးရရဲ႕ ဖိအားေပးမႈေတြေၾကာင့္ အလုပ္ထုတ္ခံခဲ့ရတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းထြက္ေပၚခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အေျခအေနကို ထိခိုက္ခဲ့ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္အကဲခတ္ေနတဲ့ Human Rights Watce အဖဲြ႔ရဲ႕ အာရွေရးရာ လက္ေထာက္ညႊန္ၾကားေရးမႉး Phil Robertson က စာနယ္ဇင္းသမားေတြ အေပၚ အစုိးရရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြဟာ အဆုိးဆုံး အေျခအေန ေရာက္ေနၿပီလုိ႔ ႏို၀င္ဘာ ၃ ရက္ေန႔က ေ၀ဖန္ခဲ့တာ ေတြ႕ရပါ တယ္။ Committee to Protect Journalists (CPJ) ေခၚ သတင္းသမားမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး အဖြဲ႕ကလည္း ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္းကို သတင္းသမားေတြ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သတင္းယူခြင့္ေပးဖုိ႔ ေတာင္းဆုိလိုက္ပါတယ္။

မၾကာေသးမီက ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ျပည္တြင္းမီဒီယာတခ်ဳိ႕မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္း တပ္မေတာ္က နယ္ေျမ ရွင္းလင္းေရးေဆာင္ရြက္စဥ္ အၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေက်းရြာေတြမွာ မုဒိမ္းမႈေတြ က်ဴးလြန္ေနတယ္လို႔ စြပ္စြဲတဲ့ သတင္း ေတြ ေပၚထြက္ခဲ့ပါတယ္။ ေမာင္ေတာနဲ႔ ဘူးသီးေတာင္ေဒသမွာ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႔ဝင္ေတြက ေက်းရြာေတြမွာ မီး႐ိႈ႕တာေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္တာေတြ ရွိေနတယ္လို႔ စြပ္စြဲမႈေတြ ေပၚထြက္လာျပီးတဲ့ေနာက္ ကုလသမဂၢ ျမန္မာ ႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ဌာေနညိႇႏႈိင္းေရးမႉး မစၥ ရီနာတာ ေလာ့ ဒက္စ္ဆယ္လီယန္(Ms Renata Lok-Dessallien) ဦးေဆာင္တဲ့ အဖြဲ႔ဝင္ ၁၀ ဦးပါ ႏိုင္ငံတကာသံတမန္အဖြဲ႔ဟာ ေက်းရြာေတြအထိ သြားေရာက္ေလ့လာစုံစမ္းခဲ့ေၾကာင္း သတင္းေတြအရ သိရပါတယ္။ ရခုိင္ျပည္နယ္၊ ေမာင္ေတာေဒသမွာ တပ္မေတာ္နဲ႕ ရဲတပ္ဖြဲ႔က ေဒသခံေတြကို လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေစာ္ကားမႈ ေတြ လုပ္ခဲ့ေၾကာင္း စြပ္စြဲခ်က္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး ၎တို႔ ခရီးစဥ္အတြင္း စစ္ေဆး အတည္ျပဳခဲ့ျခင္းမရွိပဲ အခ်ိန္ယူကာ စစ္ေဆးရန္ လိုအပ္သည္ဟု ရခိုင္ျပည္နယ္သို႔ Ms Renata ဦးေဆာင္တဲ့ သံတမန္အဖြဲ႔ဟာ ၂ ရက္ၾကာ သြားေရာက္ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ခရီးစဥ္မွာ အေမရိကန္ သံအမတ္၊ ျဗိတိန္သံအမတ္၊ ဥေရာပသမဂၢ သံအမတ္ နဲ႕ တူရကီသံအမတ္ ေတြလည္း ပါ၀င္ၾကပါတယ္။

“လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈကေတာ့ အင္မတန္ နက္နက္နဲနဲ စဥ္းစားဆုံးျဖတ္ရမယ့္ ကိစၥပါ။ ဒီကိစၥကို အင္မတန္ စိုးရိမ္ပူပန္ေနတယ္ ဆိုတဲ့အေၾကာင္း အစိုးရသိေအာင္ ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်မတို႕က လူသားခ်င္းစာနာ ေထာက္ထားမႈနဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈကို အဓိကထား စဥ္းစားခဲ့ပါတယ္။ မုဒိန္းမႈ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈရွိတယ္ဆိုတာ တစ္ေယာက္ေယာက္က ရွိတယ္လို႕စြပ္စြဲေျပာဆိုလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ ရိွ/မရိွကိုေတာ့ UN အဖြဲ႔ေတြေကာ၊ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းေကာ စစ္ေဆးႏိုင္တာ မရွိပါဘူး။ က်မတို႕အေနနဲ႕ ၀င္ပါလို႕ မရပါဘူး။ ရွိေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ အလြန္စိုးရိမ္စရာေကာင္းမွန္း က်တို႕သိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လြတ္လပ္ျပီး ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိတဲ့ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ပါလို႕ တိုက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။” လို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢဌာေန ညိွႏႈိင္းေရးမႈး Ms Renata Lok-Dessallien ကေျပာေၾကာင္း သတင္းေတြ ၾကားသိရပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ျပည္တြင္းမီဒီယာတခ်ဳိ႕မွာ ေဖာ္ျပေနတဲ့ တပ္မေတာ္က နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး ေဆာင္ရြက္စဥ္ကာလအတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္ပြားတဲ့ ေက်းရြာေတြမွာ မုဒိမ္းမႈေတြ က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္လို႔ စြပ္စြဲခ်က္ သတင္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒါဟာ တမင္တကာ လုပ္ႀကံဖန္တီး ေဖာ္ျပထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ အခ်ိန္မေရြး စုံစမ္းေမးျမန္းႏိုင္ပါေၾကာင္းနဲ႔ တကယ္လို႔ က်ဴးလြန္ ေၾကာင္း ထင္ရွားရင္ ထိေရာက္စြာ အျပစ္ေပး အေရးယူမႈကို ပြင့္လင္းျမင္သာစြာ ေဆာင္ရြက္မွာျဖစ္တယ္လို႔ အစိုးရ တာဝန္ ရွိသူေတြက သံတမန္ေတြရဲ႕ ေမးျမန္းခ်က္ကို ေျဖၾကားထားေၾကာင္း သတင္းေတြက ဆိုပါတယ္။

ကုလသမဂၢဌာေနညိႇႏႈိင္းေရးမႉး အပါအဝင္ တ႐ုတ္၊ အီဂ်စ္၊ ဥေရာပသမဂၢ၊ အိႏၵိယ၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ ထိုင္း၊ တူရကီ၊ အေမရိကန္ နဲ႔ ၿဗိတိန္ သံအမတ္ႀကီးေတြနဲ႔ သံ႐ုံးအႀကီးအကဲေတြ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ေက်းရြာေတြကို ႏိုဝင္ဘာ ၂ ရက္နဲ႕ ၃ ရက္ေန႔ေတြမွာ ေလ့လာခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာသံတမန္ေတြရဲ့ ရခုိင္ျပည္နယ္ ခရီးစဥ္ ၿပီးဆံုးခ်ိန္မွာေတာ့ သတင္းေတြ ထြက္ေပၚေနသလို လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ မေတြ႔ခဲ့ရေၾကာင္းနဲ႔ အဓမၼျပဳက်င့္ခံရတယ္ဆုိတဲ့ တုိင္ၾကားတာေတြကို လည္း မၾကံဳခဲ့ရေၾကာင္း ကုလသမဂၢ ဌာေနညႇိႏႈိင္းေရးမႉး Ms Renata က VOA သတင္းဌာနကို ေျပာပါတယ္။

သမၼတ႐ုံး ေျပာခြင့္ရသူ ဦးေဇာ္ေဌး ကေတာ့ အစုိးရအေနနဲ႔ Myanmar Time ဂ်ာနယ္ သတင္းေထာက္ကိစၥ ဖိအားေပးတာ ေတြ မရွိခဲ့ဖူးလုိ႔ တုံ႔ျပန္ထားပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ Facebook ေပၚကတဆင့္ ရွင္းျပခဲ့တယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာတိုင္မ္း သတင္းေထာက္ ေရးထားတဲ့ သတင္းက သတင္းရင္းျမစ္(News Source) က တစ္ခုထဲ ျဖစ္ေနတယ္လို႕ ဦးေဇာ္ေဌး ကဆိုပါတယ္။

“ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ရွိတဲ့ လူမ်ိဳးစုတခု နာမည္ေပါ့။ အဲ့တာကို ရေအာင္ ၾကိဳးပမ္းေနတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ Advocate ေတြ ေပါ့။ အဲ့ဒီ့က source ေတြကိုပဲ ကိုးကားၿပီးေတာ့ မဟုတ္မမွန္တဲ့ သတင္းကို ေရးထားတဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔က အဲ့ဒါကို ေထာက္ျပတယ္။ သူ႔ရဲ႕သတင္းကို Reuters သတင္းဌာနကလည္း အလားတူ ေမးခြန္းေတြကိုေမးတယ္။ Reuters မွာက ႏွစ္ဘက္ ေျပာၾကားခ်က္ေတြကို မွ်တေအာင္ ေဖာ္ျပထားတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲ့တာကို က်ေနာ္တို႔က ႏွိႈင္းယွဥ္ၿပီးေတာ့ ဒီသတင္းနဲ႔ ဒီသတင္း ကြာျခားခ်က္ အဲ့တာေတြ ပါဖို႔ highlight လုပ္တာျဖစ္တယ္။ သူ႔မွာ မပါဘူး။ ဒါေတြ ေဖာ္ျပဖို႔ ပ်က္ကြက္ခဲ့တယ္ ဆုိတာကို က်ေနာ္တို႔ ရွင္းျပတယ္။ က်ေနာ္တို႔က ဒီမီဒီယာကို ဖိအားေပးတာ ျခိမ္းေျခာက္တာ ဘာမွလုပ္စရာအေၾကာင္းမရွိဘူး။” လို႕ ဦးေဇာ္ေဌး က VOA သတင္းဌာနကို ေျပာတယ္။

ဒီကိစၥနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး RFA သတင္းမွာ ေဖၚျပတာေတြ႕ရတယ္။ စစ္သားေတြက အႀကိမ္ႀကိမ္ မုဒိန္းက်င့္တယ္လို႔ Myanmar Times သတင္းမွာ ေအာက္တိုဘာလ ၂၇ ရက္က ေဖာ္ျပတဲ့သတင္းကို သမၼတရံုးေျပာခြင့္ရပုဂၢိဳလ္ ဦးေဇာ္ေဌးက တုန္႔ျပန္တာကိုလည္း အထူး စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္ရေၾကာင္း CPJ က ေျပာတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ နယ္ေျမ တည္ၿငိမ္မႈ မရွိတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ သတင္းရယူဖို႔ႀကိဳးစားတဲ့ သတင္းေထာက္ေတြ ဟန္႔တားခံရတယ္။ အေႏွာင့္အယွက္ေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရ တယ္ ..လို႔ CPJ သတင္းသမားမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး အဖြဲ႔ကလည္း ေျပာေၾကာင္း လြတ္လပ္တဲ့ အာရွအသံ ေရဒီယိုသတင္းမွာ ေဖၚျပပါတယ္။ စစ္သားေတြရဲ႕ မုဒိန္းက်င့္ခံရတယ္လို႔ ေျပာတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၈ ဦးကို ေမးျမန္းၿပီး Reuters သတင္းဌာနကလည္း ဒီသတင္းေဖာ္ျပခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီသတင္းကို ဦးေဇာ္ေဌးက မေက်လည္ တာေၾကာင့္ Myanmar Times သတင္းေထာက္ Fiona MacGregor ကို သူ႔ facebook လူမႈကြန္ရက္မွာ ေ၀ဖန္ေရးသား တယ္ လို႔ သတင္းမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။ မၾကာခင္ရက္ပိုင္းမွာ Myanmar Times ဂုဏ္သတင္းကို ပ်က္ျပားေစမႈနဲ႔ သူ႔ကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဌာနက အလုပ္ကေန ထုတ္ပယ္လိုက္တယ္လို႔ သတင္းေထာက္က Reuters သတင္းဌာနကို ေျပာေၾကာင္း သိရပါတယ္။

မၾကာေသးမီကပဲ နယ္စည္းမျခား သတင္းေထာက္မ်ားအဖြဲ႔ (Reporter Without Border - RSF) က ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ အတြက္ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၈၀ က သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္အေျချပ စာရင္းကုိ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ RSF အဖြဲ႔ရဲ႕ ၂၀၁၆ အစီရင္ခံစာ မွာ ႏုိင္ငံေရးကိစၥေတြ ေရးသားၾကတဲ့ ျမန္မာ သတင္းမီဒီယာေတြ အေနနဲ႔ အတန္အသင့္ လြတ္လပ္ခြင့္ ရွိတယ္လို႕ဆိုပါ တယ္။ ဒါေပမယ့္ အစုိးရနဲ႔ တပ္မေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ျငိဳျငင္တာ မခံရေအာင္ ျမန္မာသတင္း မီဒီယာေတြဟာ ကုိယ္တိုင္ ဆင္ဆာ ျဖတ္ေတာက္မႈ (self-censorship) လုပ္ေနၾကရတယ္လို႕ ေဖၚျပပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာေတြနဲ႔ မြတ္ဆလင္ေတြအၾကားက တင္းမာမႈေတြဟာလည္း သတင္းမီဒီယာေတြအတြက္ ေရးသားဖုိ႔ ခက္ခဲတဲ့ အေၾကာင္းအရာတခု ျဖစ္ေၾကာင္း RSF အဖြဲ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏုိ္င္ငံဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တုန္းက အဆင့္ ၁၄၄ မွာ ရွိခဲ့ရာက ဒီႏွစ္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ မွာေတာ့ အဆင့္ ၁၄၃ သတ္မွတ္ခံရပါတယ္။ တဆင့္ တက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ သတင္းစာ လြတ္လပ္ခြင့္ အေျခအေနက အေကာင္းအဆိုးဒြန္တြဲေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္ကေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒကို မျပင္ႏိုင္ေသးသမွ် အာဏာရပါတီ NLD အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံသားမ်ားရဲ႕ ရပိုင္ခြင့္ေတြကို သူ႕သေဘာနဲ႕ သူခြင့္ျပဳႏိုင္တဲ့ အေျခအေန မဟုတ္ပါဘူး။ ျပည္ထဲေရး၊ ကာကြယ္ေရးနဲ႕ နယ္စပ္ေရးရာ ၀န္ႀကီးဌာန ၃ ခုက ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပုံအရ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ရဲ႕ ၾသဇာ ေအာက္မွာရွိေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကို NLD အစိုးရ အေနနဲ႕ ရာႏႈန္းျပည့္ က်င့္သုံးခြင့္ မရရွိေသးပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သတင္းစာလြတ္လပ္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖၚ ေျပာဆိုခြင့္ နဲ႕ သတင္းအခ်က္အလက္ ေတာင္းယူသိရွိပိုင္ခြင့္ (Right To Information – RTI) ကဲ့သို႕ေသာ ကိစၥမ်ားဟာ တပ္မေတာ္ရဲ႕ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ ေရာက္ရွိေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။

အရင္ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရလက္ထက္မွာ စာေပစိစစ္ေရး ဆင္ဆာစနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းေပးခဲ့ေပမယ့္ မဆီေလ်ာ္တဲ့ ဥပေဒပုဒ္မေတြနဲ႕ သတင္းေထာက္ေတြကို တရားစြဲဆို ေထာင္ခ်ခဲ့မႈေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာအတြင္း အလြတ္ သတင္းေထာက္ ကိုေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္ (ခ) ကုိပါႀကီး အာဏာပိုင္တို႕ ဖမ္းဆီးထားစဥ္ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ အမႈအတြက္ တရားဥပေဒနဲ႕အညီ အေရးယူမႈ မရွိခဲ့တာကေတာ့ အဆိုးရြားဆုံး မီဒီယာ ဖိႏွပ္မႈပါပဲ။ လက္ပံတန္းၿမိဳ႕ ေက်ာင္းသား သပိတ္စစ္ေၾကာင္းကို ရဲတပ္ဖဲြ႔က အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခဲြစဥ္က သတင္းေထာက္မ်ားကိုပါ သတင္းေထာက္မွန္း သိလွ်က္ႏွင့္ ရိုက္ႏွက္ဖမ္းဆီးမႈအခ်ိဳ႕ရွိခဲ့တာကလည္း သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ခ်ိဳးႏွိမ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရလက္ထက္မွာ ေန႕စဥ္သတင္းစာေတြ ဂ်ာနယ္ေတြ အေတာ္အတန္လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေ၀ခြင့္ေပးခဲ့ေပမယ့္ လြတ္လပ္စြာ ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္တဲ့ ေစ်းကြက္နဲ႕ ေၾကာ္ျငာလက္၀ါးႀကီးအုပ္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ၊ မီဒီယာလုပ္ငန္းပိုင္ဆိုင္ႏိုင္ခြင့္ စတဲ့ကိစၥေတြေၾကာင့္ သတင္းစာ အမ်ားစု ရပ္သြားတာကို ၾကည့္ရင္ သတင္းစာ လြတ္လပ္ခြင့္ ဖြ႕ံျဖိဳးတိုးတက္မႈကို လမ္းဖြင့္ေပးျပီဆိုေပမယ့္ ျပည့္ျပည့္၀၀ မရေသးလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ကုန္လြန္ခဲ့တဲ့ ဧျပီလ ၂၃ ရက္ေန႕က ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းစာလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံတကာက အဆင့္ သတ္မွတ္ရာမွာ အဆင့္ ၁၄၀ ေက်ာ္မွာ ရွိေနေသးတဲ့ အေပၚ ဗီြအိုေအ သတင္းဌာနက လက္ရွိ NLD အစိုးရ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီးဌာန ျပည္ေထာင္စု၀န္ႀကီး ေဒါက္တာေဖျမင့္ကို ဆက္သြယ္ ေမးျမန္းခဲ့တာကို သတိထားမိပါတယ္။

ျပည္ေထာင္စု၀န္ႀကီး ေဒါက္တာေဖျမင့္က- “ကၽြန္ေတာ္တို႕ဆီမွာ အတားအဆီးေတြက ဘာေတြ ရွိေနေသးလဲ ဆိုေတာ့၊ သတင္းသမားေတြကို အေရးယူလို႕ရတဲ့ တည္ဆဲ ဥပေဒေတြ ရွိေနေသးတယ္။ အခ်ိဳ႕ တည္ဆဲ ဥပေဒေတြက အျခား တိုင္းျပည္ေတြနဲ႕ ယွဥ္ရင္ တင္းၾကပ္တယ္ေပါ့ေနာ္၊ ၾကမ္းတမ္းေနေသးတဲ့ ဥပေဒေတြရွိတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေျပာဆို ေရးသားခြင့္ ကေတာ့ ရွိေနတယ္။ သို႕ေသာ္ ေပးထားလိုက္ၿပီးေနာက္မွာ ေစာေစာက ေျပာတဲ့ ဥပေဒေတြနဲ႕ လိုက္ၿပီးေတာ့ အေရးယူေတာ့ ခ်ဳပ္လိုက္လို႕ ရွိရင္၊ လြတ္လပ္ခြင့္က အကန္႕အသတ္ျဖစ္သြားတာေပါ့ေနာ္။ ေနာက္တစ္ခုက တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးေပါ့ေနာ္။ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးမွာလည္း အဆင့္ျမင့္တက္လာဖို႕ လိုေသးတယ္။ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးနဲ႕ ဆက္စပ္ ေနတာကိုး။ တရားစီရင္ေရး အပိုင္းမွာလည္း သတင္းသမားရဲ႕ လုပ္ငန္း သေဘာကို ပိုၿပီးေတာ့ နားလည္သိျမင္ၿပီးေတာ့ သတင္းသမားရဲ႕ အေနအထားကိုလည္း စဥ္းစားေပးတတ္တဲ့ တရားစီရင္ေရးမ်ိဳး ျဖစ္ဖို႕ လိုေသးတယ္လို႕ ျမင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ဥပေဒေတြက ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြနဲ႕ အတူတူေလာက္ပဲ ျဖစ္ေနတာလည္း ရွိတယ္။ သို႕ေသာ္ ဒီဥပေဒကို အဓိပၸါယ္ဖြင့္ ဆိုတာ သံုးစြဲတာ၊ အဲဒီေနရာမွာ တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ အေလ့အက်င့္ေပၚမွာ၊ အစဥ္အလာ လုပ္ကိုင္ခဲ့တာေတြအေပၚမွာ မူတည္ၿပီး၊ တင္းၾကပ္ေနတာလဲ ရွိတယ္။ ဒါေတြလည္း ေလ်ာ့ပါးသြားေအာင္လုပ္ဖို႕ေတာ့ လိုတယ္။ အဲဒါေတြ ေလ်ာ့သြားရင္ ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏိုင္ငံတကာ စာရင္းထဲမွာ၊ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္အဆင့္မွာ ဒီထက္ ဒီထက္ ပိုၿပီး တက္လာလိမ့္ မယ္လို႕ ကၽြန္ေတာ္ ထင္ပါတယ္။” ဟု ေျဖၾကားခဲ့သည္။

ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီး ေဒါက္တာေဖျမင့္က ဗီြအိုေအ သတင္းဌာနသို႕ ေျဖၾကားရာမွာ “စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႕ ပဋိပကၡ ျဖစ္ေနတဲ့ တရားဥပေဒပိုင္းဆိုင္ရာ တင္းၾကပ္မႈေတြကို ေလ်ာ့ပါးေအာင္လုပ္ဖို႕လိုတယ္” ဆိုတဲ့ မွတ္ခ်က္စကားကိုေတာ့ သတင္းမိဒီယာေလာကသားေတြ ကလည္း သေဘာတူၾကတယ္လို႕ သိရပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အစိုးရသစ္အေနနဲ႕ သတင္းစာ လြတ္လပ္ခြင့္ (Press Freedom)၊ ျပည္သူမ်ား သတင္းရရွိပိုင္ခြင့္ (Access to Information) မရွိရင္ ဒီမိုကေရစီ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတည္ေဆာက္ဖို႕ မျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အတြက္ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖၚေျပာဆို ခြင့္ (Freedom of Expression) ကို အစိုးရက အာမခံရမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႔ဝင္ အခ်ိဳ႕ ဘဂၤါလီ ေက်းရြာေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြကို မုဒိမ္းက်င့္တာေတြရွိတယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲေျပာဆိုမႈ သတင္းမ်ိဳး မထြက္ေစ ခ်င္ဆိုရင္ ျပည္တြင္း ျပည္ပ သတင္းေထာက္ေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သတင္းယူခြင့္ေပးသင့္ပါတယ္။ သတင္းေထာက္ ေတြကလည္း သူတို႕လိုက္နာရမယ့္ က်င့္၀တ္နဲ႕ သတင္းယူၾကတာျဖစ္လို႕ အစိုးရအပိုင္းက အစိုးရိမ္မလြန္ဖို႕ လိုပါတယ္။ သတင္းေထာက္ေတြကို သတင္းရယူခြင့္ တားဆီးကန္႔သတ္ျခင္းဟာ ျပည္သူေတြကို သတင္းမွန္သိရွိခြင့္ ကန္႔သတ္ လိုက္တာျဖစ္ရုံမက၊ ေကာလဟလ သတင္းေတြကို အားေပးအားေျမွာက္ လုပ္ရာလည္းက်ပါတယ္။ အခု ေမာင္ေတာ အဓမၼျပဳမႈသတင္းဟာ ဥပမာပါပဲ။ ေစာေစာကတည္းက သတင္းေထာက္ေတြ လြတ္လပ္စြာ သတင္း၀င္ေရာက္ ရယူႏိုင္ခဲ့ ရင္ အခုလို ႏိုင္ငံတကာမွာ အထင္လြဲခံရမယ့္ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေနာင္အခါမွာ အလားတူ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈဆိုင္ရာ သတင္းမ်ိဳးေတြကို သတင္းယူခြင့္ တားဆီးမယ့္အစား လြတ္လပ္စြာ စုံစမ္း ေဖၚထုတ္ ေရးသားခြင့္ ျပဳသင့္ေၾကာင္းပါ။