ဧရာ(မႏၱေလး) - ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း
(ျမန္မာတိုင္းမ္၊ ရန္ကုန္၊ ဒီဇင္ဘာ ၆) မိုးမခ၊ ဒီဇင္ဘာ ၇၊ ၂၀၁၇

ယေန႔ေခတ္သည္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ျပည့္အီေနသည့္ ေခတ္ျဖစ္သည္။ မိမိ သိလိုသမွ်ကို အင္တာနက္ေပၚတြင္ ခလုပ္တခ်က္ ႏွိပ္လိုက္႐ံုျဖင့္ မိမိဦးေႏွာက္က လက္ခံႏိုင္ေလာက္သည္ထက္ ပိုလြန္းေနသည့္ အခ်က္အလက္မ်ား တသီတတန္းႀကီး ထြက္က်လာမည္ ျဖစ္သည္။ အဖိုးတန္သည့္ အခ်က္မ်ားပါသလို သတင္းေယာင္မ်ား၊ သတင္းမွားမ်ားလည္း ေရာပါလာမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုသတင္း အခ်က္အလက္မ်ားကို စိစစ္ေဝဖန္ႏိုင္စြမ္း၊ စဥ္းစားေတြးေခၚႏိုင္စြမ္း၊ နားလည္ႏိုင္စြမ္းက ပို၍ ပို၍ အေရးပါလာသည္။ စဥ္းစားေတြးေခၚျခင္းဟု ဆိုလွ်င္ ေဝဖန္ပိုင္းျခား ေတြးေခၚျခင္း (critical thinking)၊ သမား႐ိုးက်လမ္းမွ ေဖာက္ထြက္၍ ေတြးေခၚျခင္း (lateral thinking)၊ ပံုေဆာင္၍ ေတြးေခၚျခင္း (metaphoric thinking) စသည္တို႔ကို အသိမ်ားၿပီး ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ယခုစာစုတြင္ လူသိနည္းေသးမည္ဟု ထင္ရသည့္ “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” (pattern thinking) အေၾကာင္းကို မိတ္ဆက္ေပးလိုပါသည္။

၁၉၉၄-ခုႏွစ္က ေဆာ့ဖ္ဝဲအင္ဂ်င္နီယာ ေလာကတြင္ အလြန္ ေရပန္းစားသြားခဲ့သည့္ “ဒီဇိုင္းပံုစံမ်ား” Design Patterns: Elements of Reusable Object-Oriented Software အမည္ရေသာ စာအုပ္တအုပ္ ထြက္ခဲ့ဖူးသည္။ မိမိတို႔ ေျဖရွင္းရမည့္ ျပႆနာအမ်ားစုမွာ အသစ္အဆန္း မဟုတ္၊ အရင္က အလားတူ ျပႆနာမ်ား ရွိခဲ့ဖူးသလို၊ ထိုျပႆနာတို႔ အတြက္ အေျဖမ်ားကလည္း ရွိႏွင့္ၿပီး ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျပႆနာတိုင္းကို အစမွ စကာ က်ားကုတ္က်ားခဲ အေျဖထုတ္ေနရန္ မလိုေတာ့။ ျပႆနာတို႔၏ သေဘာသဘာဝႏွင့္ ေနာက္ခံ အေျခအေနတို႔ကို ေသျခာစနစ္တက် နားလည္ရန္ ႀကိဳးစား၍ ယင္းျပႆနာႏွင့္ ဆင္တူသည့္ ျပႆနာေဟာင္းမ်ား၏ အေျဖမ်ားကို ျပန္လည္ အသံုးခ်ႏိုင္သည္။ ဤစာအုပ္တြင္ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့ဖူးသည့္ ျပႆနာတို႔ကို စနစ္က်သ႐ုပ္ခြဲကာ၊ အသင့္ျပန္လည္ အသံုးခ်ႏိုင္မည့္ စံျပအေျဖမ်ားကို ထုတ္ေပးထားသည္။ ဤစာအုပ္ ထြက္ၿပီး မၾကာမီပင္ “ဒီဇိုင္းပံုစံမ်ား” ႏွင့္ ဆိုင္သည့္ အလားတူ စာအုပ္မ်ား တအုပ္ၿပီး တအုပ္ ထြက္လာသည္။ “ဒီဇိုင္းပံုစံမ်ား” သည္ ေဆာ့ဖ္ဝဲ ေရးသူမ်ားႏွင့္ ေဆာ့ဖ္ဝဲ ပိသုကာမ်ားအတြက္ တတ္အပ္သည့္ ဘာသာရပ္တခု ျဖစ္လာသည္။ ေဆာ့ဖ္ဝဲ ေရးသူမ်ားကလည္း “ဒီဇိုင္းပံုစံမ်ား” မ်ားကို တြင္တြင္ႀကီး သံုးလာၾကသည္။

“ဒီဇိုင္းပံုစံမ်ား” ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” (pattern thinking) ဟူသည့္ ေဝါဟာရကို တစတစ သံုးလာၾကသည္။ မည္မွ် ႐ႈပ္ေထြးခက္ခဲေသာ ျပႆနာ ျဖစ္ပါေစ အေပၚယံ အေသးစိတ္အခ်က္မ်ားတြင္ နစ္ျမဳတ္မေနဘဲ၊ ပဓာနသည့္ အခ်က္မ်ားကို ဆြဲထုတ္ကာ ႐ိုးရွင္းသည့္ ပံုစံတခုအျဖစ္ ျပႆနာကို အေပၚစီးမွ ၿခံဳငံုသံုးသပ္႐ႈျမင္ အေျဖရွာႏိုင္သည္။ ျပႆနာတို႔ကို ထိုသို႔ ခ်ဥ္းကပ္ အေျဖရွာသည့္နည္းလမ္းကို “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” ဟု ေခၚသည္။ ဤဝါဟာရကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အသံုးမျပဳၾကေသးေသာ္လည္း၊ အသစ္အဆန္းေတာ့ မဟုတ္။ မိမိတို႔ ေတြ႔ႀကံဳသိျမင္သည့္ အခ်က္အလက္မ်ားထဲမွ ပံုစံတူ၊ အဆင္တူမ်ားကို သိမွတ္ႏိုင္သည့္ စြမ္းရည္သည္ လူ႔ဦးေႏွာက္၏ အေရးပါသည့္ ကိစၥတရပ္ျဖစ္သလို၊ “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” သည္လည္း စဥ္းစားေတြးေခၚမႈမ်ား အားလံုး၏ အေျခခံ ေက်ာ႐ိုးပင္ ျဖစ္သည္။

“ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း”ကို ေဆာ့ဝဲနယ္တြင္ သာမက သိပၸံ၊ သမိုင္း၊ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး စသည့္ နယ္ပယ္ အသီးအသီးတြင္လည္း အသံုးခ်ႏိုင္သည္။ သိပၸံပညာ၏ သေဘာ ကိုယ္တိုင္က ေလာကမွ ျဖစ္႐ိုးျဖစ္စဥ္ နိယာမ သေဘာတရားမ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ ရွင္းလင္းျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ သိပၸံပညာရွင္တို႔သည္ အခ်က္အလက္မ်ားကုိ စနစ္တက် စူးစမ္း ေလ့လာ၍ ထူးျခားသည့္ လကၡဏာမ်ား၊ ဆက္စပ္ပံုမ်ားကို ႐ိုးရွင္းစြာ ရွင္းလင္းျပႏိုင္မည့္ သေဘာတရား ပံုစံကို ဖြဲ႔စည္း တည္ေဆာက္သည္။ ထို႔ေနာက္ ထပ္မံေတြ႔ရွိရသည့္ အခ်က္မ်ားကို မိမိ တည္ေဆာက္ထားသည့္ ပံုစံသစ္တြင္ ေဘာင္ဝင္ မဝင္ စစ္ေဆးရသည္။ ဤသည္မွာ သိပၸံသုေတသနလုပ္ငန္း၏ သေဘာသဘာဝပင္ ျဖစ္သည္။

“ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” သာဓကတခု အျဖစ္ ခ်ားလ္ဒါဝင္၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ သေဘာတရား ထုတ္ေဖာ္ေတြ႔ရွိခဲ့ပံုကို ေလ့လာၾကည့္ႏိုင္သည္။ ဒါဝင္သည္ ကမ႓ာပတ္၍ တိရိစၧာန္ႏွင့္ အပင္မ်ိဳးကြဲမ်ားကို ရွာေဖြစုေဆာင္း သုေတသနျပဳခဲ့သည္။ အထူးသျဖင့္ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာအတြင္းရွိ ဂလပဂို႔စ္ကၽြန္းစုတြင္ ေတြ႔ရွိရသည့္ စာငွက္မ်ိဳးကြဲမ်ားက သူ႔ကို အံအားသင့္ေစခဲ့သည္။ အခ်ိဳ႕ကၽြန္းမွ စာငွက္မ်ားက ႀကီး၍ မာေက်ာသည့္ ႏႈတ္သီး ရွိၾကၿပီး၊ အခ်ိဳ႕ကၽြန္းမွ စာငွက္မ်ားက ခၽြန္ထက္ေသာ ႏႈတ္သီး ရွိၾကသည္။ မ်ိဳးစိတ္တို႔သည္ ေျပာင္းလဲမႈ မရွိဘဲ မ်ိဳး႐ိုးလိုက္သည္ဟု ေရွးက လက္ခံယံုၾကည္ ထားခဲ့ၾကသည္။ ယခု သူေတြ႔ရွိထားေသာ အခ်က္မ်ားႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဖက္ ျဖစ္၍ ေနသည္။ ထို႔ေနာက္ ႏႈတ္သီး အ႐ြယ္အစားႏွင့္ ပံုသ႑ာန္မ်ားသည္ ထိုငွက္တို႔ စားသည့္ အစားအစာမ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနသည္ကို သတိျပဳမိသည္။ ႏႈတ္သီး ခၽြန္၍ သြယ္ေသာ ငွက္မ်ားသည္ အင္းဆက္ပိုးမ်ားကို စားၾကသည္။ ႏႈတ္သီး မာ၍ တိုေသာ ငွက္မ်ားက ေျမျပင္ေပၚ က်ေနသည့္ သစ္ေစ့မ်ားကို စားၾကသည္။ ရွားေစာင္း ေစ့ကို စားသည့္ ငွက္တို႔၏ ႏႈတ္သီးက ႀကီး၍ ခၽြန္ေနၾကသည္။ မ်ိဳးစိတ္တို႔သည္ မိမိတို႔ ရွင္သန္ႀကီးျပင္းရသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ ေရေျမသဘာဝအလိုက္ ေျပာင္းလဲေနပံုကို ဒါဝင္ နားလည္ သေဘာေပါက္လာသည္။

ဒါဝင္သည္ သူငယ္စဥ္က ဖတ္ခဲ့ဖူးသည့္ မားလ္သပ္စ္၏ “လူဦးေရတိုးပြားမႈ သေဘာတရား စာတမ္း” (Thomas Malthus’s Essay on the Principle of Population, 1798) ကို ျပန္၍ အမွတ္ရသည္။ ထိုစာတမ္း၏ အႏွစ္ခ်ဳပ္သေဘာမွာ စာနပ္ရိကၡာ အထြက္ႏႈန္းက ပံုမွန္သာ တိုးတက္ေနေသာ္လည္း၊ လူဦးေရက ဆပြားႏႈန္းျဖင့္ တိုးတက္ေနသျဖင့္၊ ငတ္မြတ္ ေခါင္းပါးမႈေဘး၊ ကပ္ေရာဂါေဘးႏွင့္ စစ္ေဘးတို႔ႏွင့္ ရင္ဆိုင္ၾကရလိမ့္မည္၊ ေနာင္မ်ိဳးဆက္တို႔သည္ မိမိတို႔ ဘဝ ဆက္လက္ရွင္သန္ႏိုင္ရန္ ႐ံုးကန္ၾကရမည္ ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ဒါဝင္က ထိုစာတမ္းကို ျပန္၍ ဖတ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ထိုသေဘာတရားႏွင့္ မိမိ ေလ့လာ ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားကို ေပါင္းစပ္ကာ၊ “မ်ိဳးစိတ္တို႔သည္ မိမိတို႔ ရွင္သန္သည့္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ အလိုက္ ကြဲျပားေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚ ေနၾကသည္။ သဘာဝတရားႏွင့္ အသင့္ေတာ္ဆံုး မ်ိဳးစိတ္က ဆက္လက္ ရွင္သန္ပြားမ်ားၾကသည္” ဟူသည့္ သဘာဝေ႐ြးခ်ယ္မႈ (Natural Selection) ႏွင့္ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္ သေဘာတရား (Theory of Evolution) ကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ေလသည္။ စင္စစ္ ဒါဝင္သည္ သူ႔ယခင္က သုေတသီတို႔ စုေဆာင္းခဲ့သည့္ အခ်က္အလက္ အမ်ားအျပားကိုလည္း အသံုးျပဳခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသူမ်ားက သူတို႔၏ ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားကို ပံုစံဖြဲ႔၍ မေတြးႏိုင္ခဲ့ၾက။ ဒါဝင္ကမူ ေလ့လာေတြ႔ရွိသည့္ အခ်က္အလက္မ်ားကို “လူဦးေရတိုးပြားမႈ သေဘာတရား” ပံုစံႏွင့္ ဆက္စပ္ကာ၊ ပံုစံသစ္ တခုဖြဲ႕၍ စဥ္းစားႏိုင္ခဲ့သည္။

ကားလ္ မာ့က္စ္၏ သမိုင္းအျမင္မွာ သမိုင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္မွ “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” သာဓကတခု ျဖစ္သည္။ သူက လူ႔သမိုင္း ျဖစ္စဥ္ႀကီးတခုလံုးကို ကုန္လုပ္ဆက္ဆံေရးႏွင့္ လူတန္းစားပဋိပကၡ ႐ႈေထာင့္မွ ၿခံဳငံု၍ ႐ႈျမင္သည္။ လူ႔သမိုင္းသည္ သမိုင္းဦး ဘံုေျမေခတ္၊ ကၽြန္ပိုင္ရွင္ေခတ္၊ ေျမရွင္ ပေဒသရာဇ္ေခတ္၊ အရင္းရွင္ေခတ္ဟူ၍ ေၾကာင္လိမ္ေလွကား သဖြယ္ အဆင့္ဆင့္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာသည္ဟု ပံုစံထုတ္ျပသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ သမိုင္းဦး ဘံုေျမေခတ္ကလိုပင္ လူတန္းစားခြဲျခားမႈ မရွိေတာ့ဘဲ ကုန္ထုတ္စြမ္းအားစု တရပ္လံုးကို ဘံုပိုင္ဆိုင္သည့္ ေခတ္သို႔ ေရာက္ရမည္၊ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားတို႔ ေအာင္ပြဲခံရမည္ဟု ေဟာကိန္းထုတ္ခဲ့သည္။ မာ့က္စ္၏ အတိတ္သမိုင္းကို ႐ႈျမင္သံုးသပ္ပံုမွာ ရွင္းလင္းထိေရာက္သည္။ သမိုင္း၊ လူမႈေရးသိပၸံႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးနယ္တို႔တြင္ အေရးပါ အရာေရာက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အမ်ားသိသည့္အတိုင္း “ပစၥည္းမဲ့တို႔ ေအာင္ပြဲခံ၍ သမိုင္းျဖစ္စဥ္ႀကီး နိဂံုးခ်ဳပ္ေတာ့မည္” ဆိုသည့္ အနာဂတ္ေဟာကိန္းကေတာ့ သူႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒီတို႔ ေမွ်ာ္မွန္းသလို ျဖစ္မလာခဲ့။ “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” တြင္ အားသာခ်က္ရွိသလို အားနည္းခ်က္လည္း ရွိပါသည္။ အားသာခ်က္သည္ ျပႆနာ၏ ရင္းျမစ္ႏွင့္ ပဓာနအခ်က္မ်ားကို ဆြဲထုတ္၍ ႐ိုးရွင္းေအာင္ျပဳျခင္း (simplification)၊ ႐ိုးရွင္းသည့္ ပံုစံတခုအျဖစ္ ႐ႈျမင္ႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ျပႆနာ၏ အျခားအေရးပါသည့္ အေၾကာင္းတရားမ်ား၊ အေျခအေနမ်ားကို မ်က္ကြယ္ျပဳကာ လိုသည္ထက္ပို၍ ႐ိုးရွင္းေအာင္ျပဳျခင္း (over-simplification)၊ မိမိ ေတြးေခၚထားသည့္ ပံုစံအတြင္းသို႔ အတင္းဇလုပ္တိုက္၍ သြင္းၾကည့္ျခင္း၊ မိမိတို႔ တည္ေဆာက္ထားသည့္ ပံုစံခြက္ႀကီးအား ေလွနံဓားထစ္ ဖက္တြယ္မိျခင္းတို႔သည္ “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” ၏ ေထာင္ေခ်ာက္မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္မွ ေနာက္ထပ္ သာဓကတခုအျဖစ္ ဟန္တင္တန္၏ “တတိယလိႈင္း – ၂၀-ရာစု ေႏွာင္းပိုင္း ဒီမိုကေရစီအကူးအေျပာင္း” (Samuel Huntington’s The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century, 1992) စာအုပ္ကုိ ၾကည့္ႏိုင္ပါသည္။ ဟန္တင္တန္သည္ ၁၉၇၄-ခု ေပၚတူဂီႏိုင္ငံ ေဇာ္မႊားပန္းေတာ္လွန္ေရး (Carnation Revolution) က စတင္ခဲ့သည့္ ဒီမိုကေရစီ တတိယလိႈင္းမွ ႏိုင္ငံေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္၏ သေဘာလကၡဏာမ်ားကို စနစ္တက် သုေတသနျပဳကာ၊ ေအာက္ပါအတုိင္း ဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းပံု ပံုစံေလးမ်ိဳးကို ထုတ္ျပထားသည္။

(၁) Transformation – အာဏာရွင္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား ကိုယ္တိုင္က အေျပာင္းလဲကို စတင္ေဖာ္ေဆာင္ေပးခဲသည့္ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ (စပိန္၊ အိႏၵိယ၊ ဟန္ေဂရီ၊ ဘရာဇီး စသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား)
(၂) Replacements – အတိုက္အခံအုပ္စုက အာဏာရွင္ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ် ဖယ္ရွားလိုက္သည့္ ဒီမိုကေရစီ ကူးေျပာင္းမႈ (အေရွ႕ဂ်ာမနီ၊ ေပၚတူဂီ၊ ႐ိုေမးနီးယား၊ အာဂ်င္တီးနား စသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား)
(၃) Transplacement – အတိုက္အခံႏွင့္ အာဏာရွင္အစိုးရတို႔ ၿငိႏိႈင္းေဆြးေႏြးကာ အာဏာရွင္က အတိုက္အခံအား ေနရာ ဖယ္ေပးသည့္ ဒီမိုကေရစီ ကူးေျပာင္းမႈ (ပိုလန္၊ ခ်က္ကုိစလိုဗက္ကီးယား၊ ေဗာ္လီဗီးယား၊ နီကာရာဂြါ စသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား)
(၄) Interventions – ျပင္ပ အင္အားႀကီး ႏိုင္ငံမ်ားက ၾကားဝင္စြက္ဖက္၍ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရတရပ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးခဲ့သည့္ ကူးေျပာင္းမႈ (ဂရင္နာဒါ၊ ပနားမား စသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား)

ဟန္တင္တန္သည္ ထိုသို႔ ပံုစံေလးမ်ိဳး ခြဲျခားျပ႐ံုသာမက ပံုစံ တခုခ်င္းစီ အတြက္ ဒီမိုကေရစီ အကူးအေျပာင္း ေအာင္ျမင္ေစရန္ လိုက္နာသင့္သည့္ လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ားလည္း ထည့္သြင္း အႀကံေပးထားပါသည္။ အဆင္တူ ျပႆနာမ်ားအတြက္ စံျပအေျဖကို ထုတ္ေပးထားသည္။ ဒီမိုကေရစီ ကူးေျပာင္းမႈ ေအာင္ျမင္ေရးအတြက္ မိမိတို႔ႏိုင္ငံႏွင့္ လုိက္ေလ်ာညီေထြမည့္ စံျပအေျဖကို အသင့္ယူသံုးႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ယေန႔ေခတ္ ဒီမိုကေရစီ ကူးေျပာင္းတိုင္းမ်ားကို ဤပံုစံေလးမ်ိဳးတြင္ ထည့္သြင္းၾကည့္၍ ရ-မရ ဆိုသည္က ေမးခြန္း ထုတ္စရာ ျဖစ္သည္။ အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သလိုပင္ “ပံုစံဖြဲ႔၍ ေတြးေခၚျခင္း” သည္ ေျခာက္ျပစ္ကင္း သဲလဲစင္ေတာ့ မဟုတ္။ ေထာင္ေခ်ာက္မ်ားလည္း ရွိေနႏိုင္သည္ကိုေတာ့ သတိျပဳၾကရမည္ ျဖစ္သည္။

ဧရာ (မႏၲေလး)

ဇာနည္ဝင္း/Myanmar Now  - ဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္ မ်ားစြာ လုပ္ကိုင္ရဦးမည္ဟု ေရွ႕ေနအသင္းေျပာ 
(Myanmar NOW) မိုးမခ၊ ဒီဇင္ဘာ ၇၊ ၂၀၁၇

ဒီဇင္ဘာ ၃ ရက္ေန႔က ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေသာ ေရွ႕ေနမ်ားအသင္း ပိုမိုအင္အားေတာင့္တင္းေရး၊ လုပ္ငန္းမ်ား ထိေရာက္စြာ ေဆာင္ရြက္ေရးတို႔အတြက္ ေနျပည္ေတာ္တြင္ ေဆြးေႏြးစဥ္ ေတြ႔ရသည့္ အသင္းဝင္ အမ်ဳိးသမီးတခ်ဳိ႕ (ဓာတ္ပံု - ဦးသိန္းသန္းဦး)

ရန္ကုုန္ (Myanmar Now) — ေဒသအသီးသီးမွ ေရွ႕ေနတို႔ျဖင့္ စုစည္းထားသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေသာေရွ႕ေနမ်ား အသင္းက တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္ မ်ားစြာ လုပ္ကိုင္ရန္ လိုအပ္ေနေသးေၾကာင္း တနလၤာေန႔တြင္ ေျပာလိုက္သည္။

တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးဆိုသည္မွာ တရားရံုး၊ ရဲစခန္းကဲ့သို႔ေသာ ေနရာမ်ားအတြက္သာမက ေနရာတုိင္းအတြက္ လိုအပ္သည္ဟု အသင္း၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး ဦးသိန္းသန္းဦးက ေျပာသည္။

"ဥပမာ ႏွစ္သီးစားပုဂၢဳိလ္မ်ားက လုပ္ငန္းဌာနေတြမွာ ဝင္ၿပီး၊ အေပၚကေန စီးၿပီးေတာ့ ေနာက္လူေတြရဲ႕ တက္လမ္းေတြ တားထားတဲ့ကိစၥမ်ဳိးက ဒါလည္း တရားဥပေဒ မစိုးမိုးတာပဲ။ လူတုိင္းက တန္းတူညီမွ်ရမယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ယူဆတာကေတာ့ ပဥၥမံတပ္သားေတြဟာ လက္ရိွအစုိးရအေဆာက္အအုံရဲ႕ ေနရာတကာမွာ အံုနဲ႔က်င္းနဲ႔ ထုထည္နဲ႔ ရိွေနတယ္၊ အဲဒါေတြကို ေဖာ္ထုတ္ရမယ္။ ဒီလိုလုပ္ငန္းေတြမွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ပါမယ္"ဟု ဦးသိန္းသန္းဦးက ေျပာသည္။

တစ္ႏိုင္ငံလံုးေရွ႕ေန အေရအတြက္မွာ ေလးေသာင္းဝန္းက်င္ရိွေၾကာင္း၊ အသင္းဝင္ ပိုမို တိုးပြားလာေရး စည္းရံုးရဦးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သူက ဆက္ေျပာသည္။

ျပည္နယ္၊ တုိင္း၊ ခရိုင္အဆင့္ အမႈေဆာင္အဖဲြ႔မ်ား အဆင့္ဆင့္ ဖဲြ႔စည္း လုပ္ေဆာင္ေနရာ ယခုအခါ အသင္းဝင္ ေလးေထာင္ေက်ာ္ရိွေနသည္ဟု ဦးသိန္းသန္းဦးက ဆိုသည္။

"ေရွ႕ေနေတြရဲ႕ ရပိုင္ခြင့္နဲ႔ တာဝန္ေတြကို သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းမယ္၊ အခြင့္အေရးေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္၊ ေရွ႕ေနေတြရဲဲ႕ က်င့္ဝတ္သိကၡာ ျပ႒ာန္းဖို႔ လိုအပ္တယ္။ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္တယ္"ဟု ဦးသိန္းသန္းဦးက ဆက္ေျပာသည္။

အသင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားထဲတြင္ ၂ဝဝ၈ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ေရးလည္း ပါဝင္သည္ဟု ဆိုသည္။

သက္တမ္း ၂ ႏွစ္ ရိွလာၿပီျဖစ္သည့္ အသင္းသည္ ဥပေဒအေထာက္အကူ လိုအပ္ေသာ လယ္သမားမ်ားအတြက္ အခမဲ့ အက်ဳိးေဆာင္ေပးခဲ့သည္ဟု သိရသည္။ မတရားက်င့္ေစာ္ကားခံရေသာ ကေလးမ်ားအတြက္ ဥပေဒပိုင္းဆိုင္ရာ အက်ဳိးေဆာင္ေပးမည့္သူမရိွပါက လုိက္ပါ ကူညီေနသည္ဟု ဆုိသည္။

ေရွ႕ေနအသင္း၏ လုပ္ငန္းမ်ားကို ဒိန္းမတ္ႏိုင္ငံက ေထာက္ခံ အားေပးလ်က္ရိွသည္။ ေရရွည္တည္တံ့ေရး၊ ဘ႑ာေရးအရ ကိုယ္တိုင္ လြတ္လပ္စြာ ရပ္တည္ႏိုင္ေရး၊ ကတိကဝတ္ဆိုင္ရာ စံမ်ား က်င့္သံုးသည့္ အသင္းႀကီးအျဖစ္ တိုးတက္လာေရးအတြက္ ၃ ႏွစ္ၾကာ ကူညီရန္အတြက္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဒိန္းမတ္သံရံုးက ေရွ႕ေနအသင္းႏွင့္ တနလၤာေန႔တြင္ နားလည္မႈစာခြ်န္လႊာ သေဘာတူ လက္မွတ္ထိုးလိုက္သည္။

အသင္း၏ အနာဂတ္ ဘ႑ာေငြရလမ္းတြင္ အသင္းဝင္ေၾကးေကာက္ခံျခင္းလည္း ပါဝင္မည္ဟု သိရသည္။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ ေရွ႕ေနတစ္ဦးျဖစ္သည့္ ေဒၚသက္ႏွင္းပြင့္က ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေသာေရွ႕ေနမ်ား အသင္းကို အမည္ ၾကားဖူးေသာ္လည္း မည္သို႔ေသာ အဖဲြ႔အစည္း ျဖစ္သည္ကို တိတိက်က် မသိရေသးေၾကာင္း ေျပာသည္။

"လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဘက္ မိတ္ေဆြထဲမွာလည္း အသင္းဝင္ထားတာ မရိွေသးပါဘူး။ လာၿပီး စည္းရံုးတာမ်ဳိးေတာ့ မရိွပါဘူး။ သူတို႔ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကို ၾကည့္ၿပီးမွ (အသင္းဝင္ေရး) စဥ္းစားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္"ဟု အထက္တန္းေရွ႕ေန ေဒၚသက္ႏွင္းပြင့္က ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ ေျပာသည္။

ေက်ာ္ႏိုင္ - ကုန္ၾကမ္းသြင္း ကုန္ေခ်ာထုတ္ အခြန္လြတ္ထဲ လက္ခစားအထည္ခ်ဳပ္ပါသင့္ မသင့္
(အမွားေတြ အမွန္ျပင္ခ်ိန္တန္ၿပီ)
မိုးမခ၊ ဒီဇင္ဘာ ၇၊ ၂၀၁၇
ကုန္ၾကမ္းသြင္းၿပီး ကုန္ေခ်ာျပန္လည္တင္ပို႔တဲ့လုပ္ငန္းေတြကို ရာနႈန္းျပည့္အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ျပဳမယ္လို႔ ရင္းနွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနဲ႔ ကုမၸဏီမ်ားၫႊန္ၾကားမႈဦးစီးဌာနရဲ႕ ေၾကျငာခ်က္ကိုဖတ္လိုက္ရေတာ့ စိတ္ဝင္စားမိပါတယ္။

အဲ့ဒီသတ္မွတ္ခ်က္မွာ အၾကံဳးဝင္တဲ့လုပ္ငန္းေတြက လက္ခစားအထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ စက္မႈလက္မႈလုပ္ငန္းေတြပါဝင္တယ္ဆိုၿပီး ဆက္လက္ေဖၚျပထားတာကို ဖတ္လိုက္ရတဲ့အခါမွာေတာ့ ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို စိတ္ပ်က္သြားရပါတယ္။

ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနဲ႔ ကုမၸဏီမ်ားၫႊန္ၾကားမႈ ဦးစီးဌာနအေနနဲ႔ "ကုန္ၾကမ္းသြင္း၊ ကုန္ေခ်ာထုတ္"ဆိုတာရဲ႕ အဓိပၸါယ္နဲ႔ "လက္ခစားလုပ္ငန္း"ရဲ႕အဓိပၸါယ္ကို တကယ္ဘဲ ကြဲကြဲျပားျပားမသိတာလားလို႔ သံသယျဖစ္မိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လက္ရွိလုပ္ေနၾကတဲ့ အထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြဟာ "လက္ခစား"လုပ္ငန္းမွ်သာျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ ျပည္ပတိုင္းျပည္တစ္ခုကေန ဝါဂြမ္းတင္သြင္းၿပီး အဲ့ဒီဝါဂြမ္းကေန ခ်ည္ေဖါက္၊ ပိတ္စရက္လုပ္၊ အဝတ္အထည္အျဖစ္ခ်ဳပ္လုပ္ၿပီးမွ ျပည္ပကို ျပန္လည္တင္ပို႔မွသာလွ်င္ "ကုန္ၾကမ္းတင္သြင္းၿပီး၊ ကုန္ေခ်ာထုတ္လုပ္တင္ပို႔တဲ့လုပ္ငန္း"ျဖစ္ပါတယ္။

အဲ့ဒီေတာ့ "လက္ခစား"လုပ္ေနၾကတဲ့ အထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြကို "ကုန္ၾကမ္းသြင္း၊ ကုန္ေခ်ာထုတ္"လုပ္ငန္းလို႔သတ္မွတ္ၿပီး ရာနႈန္းျပည့္အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ျပဳေနတာဟာ လံုးဝ မွားယြင္းပါတယ္။

အဲ့ဒီလိုဆိုေတာ့ "လက္ခစား"အထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြကို အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ မေပးရဘူးလို႔ ေျပာခ်င္တာမဟုတ္ပါဘူး။ ဌာနရဲ႕ မူဝါဒအရ "လက္ခစား"အထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြကို အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ေပးခ်င္ရင္ သင့္ေတာ္တဲ့ ဥပေဒျပဌာန္းၿပီး ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္"လက္ခစား"အထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြကို "ကုန္ၾကမ္းသြင္း၊ ကုန္ေခ်ာထုတ္"လုပ္ငန္းလို႔ အမည္တပ္ၿပီး အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ေပးေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖါက္ရာ ေရာက္ပါတယ္။ ဦးစီးဌာနအေနနဲ႔ အဲ့ဒီအခ်က္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ ျပန္လည္စိစစ္ သံုးသပ္သင့္ပါတယ္။

ေျပာလက္စနဲ႔ ဆက္ေျပာရရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံက ထြက္တဲ့ဝါဂြမ္းကို ကုန္ၾကမ္းအေနနဲ႔ ျပည္ပကို႔ပို႔ပါတယ္။ ျပည္ပက အဲ့ဒီဝါဂြမ္းကို ပိတ္စအျဖစ္ရက္လုပ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံကို "လက္ခစား"နဲ႔ အထည္ခ်ဳပ္ခိုင္းေနတာပါ။ အဲဒါေလးကိုမွ ကြဲျပားေအာင္မျမင္တတ္ရင္ေတာ့ သက္ဆိုင္ရာဌာနေတြမွာ အႀကီးအကဲေတြ လုပ္မေနၾကပါနဲ႔ေတာ့။ ဒါမွမဟုတ္ဘဲ လူေတြက ငါတို႔လိမ္သလို ယံုၾကလိမ့္မယ္လို႔ ထင္ေနၾကမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဲ့ဒီအထင္ေတြကို အျမန္ဆံုး စြန္႔လႊတ္သင့္ပါတယ္။

တကယ္တန္းက ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ကုန္ၾကမ္းေတြကို ျပည္ပပို႔ၿပီး တန္ဘိုးမရွိတဲ့ ကုန္ေခ်ာေတြကို ျပန္လည္ တင္သြင္းစားသံုးေနတဲ့တိုင္းျပည္ပါ။

အမ်ိဳးေကာင္း ေကာ္ဖီေစ့ေတြကို ဒီအတိုင္း (ကုန္ၾကမ္းအေနနဲ႔) ျပည္ပကို ေရာင္းစားတယ္။ ျပည္ပက က်န္းမာေရးတန္ဘိုး နိမ့္တဲ့ coffee mix ေတြကို ျပန္ဝယ္ယူၿပီး စားသံုးတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံက ရာဘာေစးကို ႏိုင္ငံျခား ေရာင္းစားတယ္။ ႏိုင္ငံျခားက အရည္အေသြးသိပ္မေကာင္းတဲ့ ရာဘာထြက္ကုန္ေတြကို ျပန္ဝယ္သံုးတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံက ကၽြဲေကာသီးကို တဖက္ႏိုင္ငံကို တင္ပို႔တယ္။ တဖက္ႏိုင္ငံက အထဲက အသီးကိုစား၊ အခြံကို ယိုထိုးၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျပန္ပို႔တယ္။ အဲ့ဒါကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ အသည္းနာဘို႔ ေကာင္းတဲ့ကိစၥဘဲ။ ကိုယ့္ေျမမွာ ကိုယ့္လုပ္အားနဲ႔စိုက္တဲ့အပင္က အသီးကို သူမ်ားကိုေရာင္းလိုက္တယ္။ သူမ်ားက အထဲက အသီးကိုစားၿပီး အခြံကို ယိုထိုးၿပီး ကိုယ့္ကိုုျပန္ေရာင္းတဲ့အခါ အသီးေရာင္းရစဥ္ကထက္ ေစ်းပိုေပးၿပီး ျပန္ဝယ္စားရတယ္။

အဲ့ဒီလို ဥပမာေတြက စာနဲ႔ေရးျပေနရင္ ဆံုးမွာကို မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဒါေတြဘာေၾကာင့္ျဖစ္ေနသလည္းဆိုေတာ့ အပိုင္း ႏွစ္ပိုင္းေၾကာင့္။ တစ္ပိုင္းက ဌာနဆိုင္ရာ အႀကီးအကဲေတြရဲ႕ လြဲမွားတဲ့ စီမံခန္႔ခြဲမႈ။ ေနာက္တစ္ပိုင္းက ကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္ဘို႔ လိုအပ္တဲ့ ေျမနဲ႔ လွ်ပ္စစ္။

ေျမေစ်းႀကီးတာကို မူဝါဒခ်မွတ္ၿပီး ေျဖရွင္းရမယ္။ အျမန္ဆံုး ေျဖရွင္းရမွာ။ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ကို အျမန္ဆံုးရတဲ့နည္းနဲ႔ ထုတ္ရမယ္။ ဘယ္နည္းနဲ႔ထုတ္ထုတ္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အျမန္ဆံုးရဘို႔ လိုရင္း။

အဲ့ဒီလိုမွ မလုပ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ "လက္ခစား"လုပ္ေနရတဲ့အျဖစ္၊ "ကုန္ၾကမ္းပို႔၊ ကုန္ေခ်ာျပန္ဝယ္"အဆင့္ကေန ဘယ္ေတာ့မွ တက္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူး။

ေအးေက်ာ္ေက်ာ္ - LED lighting ေျပာင္း၊ အိတ္ေဖါင္းေစရမယ္
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၇၊ ၂၀၁၇

အစိုးရ ဌာနၾကီးတစ္ခုရဲ့ ရံုး ၃ ရံုးေပါင္းမွာ မီးေခ်ာင္းစုစုေပါင္း ၆,၅ဝဝ ရွိတယ္။ အဲဒါေတြကို LED မီးေခ်ာင္းေတြနဲ႔ အစားထိုးဖို႔ Project Proposal တစ္ခု စမ္းလုပ္ေနတာ ေအာက္ပါ အတိုင္း တြက္ခ်က္ရရွိပါတယ္။

၁။ 18 Watt LED ဆိုေတာ့ ရိုးရိုးထက္ တစ္ေခ်ာင္းကို 18 Watt သက္သာတယ္။ တစ္ေန႔ကို အလုပ္ခ်ိန္ ၈ နာရီ ထမင္းစားခ်ိန္ ပါ ပါယင္ တစ္ေန႔ ၉ နာရီထြန္းပါတယ္။ သက္သာသြားတဲ့ တစ္ႏွစ္စာ လွ်ပ္စစ္ ယူနစ္စုစုေပါင္းက 18 Watt x 9 hr x 6,500 nos. x 242 days ÷ 1,000 = 254,826 KWhr ျဖစ္တယ္။
တစ္ယူနစ္ ၅ဝ ႏွင့္တြက္ပါက တစ္ႏွစ္ကို ၁၂၇ သိန္းသက္သာပါတယ္။

၂။ Fluorescent မီးေခ်ာင္းက တစ္ႏွစ္ကို တစ္ေခ်ာင္း လဲရတယ္။ ေဈးအစားစားရွိျပီး တစ္ေခ်ာင္း 1,200 က်ပ္နဲ႔ တြက္ယင္ ကုန္က်စရိတ္က 1,200 Kyat x 6,500 nos. = က်ပ္ ၇၈ သိန္း။

၃။ ခ်ဳပ္က ၃ ႏွစ္ တစ္ခါ လဲရျပီး ပ်မ္းမွ် 1,200 က်ပ္နဲ႔ တြက္ယင္ တစ္ႏွစ္ကို 400 က်ပ္ က်တယ္။ စုစုေပါင္း 400 Kyat x 6,500 nos. = ၂၆ သိန္း။

၄။ တစ္ႏွစ္ကို သက္သာသြားမည့္ စုစုေပါင္း ပမာဏက ၁၂၇ + ၇၈ + ၂၆ = ၂၃၁ သိန္းပါ။

၅။ LED မီးေခ်ာင္းက နာရီ ၂ ေသာင္း ခံတယ္ဆိုေတာ့ ထြန္းတဲ့ နာရီအရ ၉ ႏွစ္ ေက်ာ္ ခံမယ္၊ (ကၽြန္ေတာ့္ရံုးနဲ႔ အိမ္မွာ တပ္ထားတဲ့ နာမည္မရွိတဲ့ ေကာင္ေတြေတာင္ အခု ၆ ႏွစ္ ရွိျပီ၊ လဲစရာ မလိုေသးဘူး။)
၉ ႏွစ္အတြက္ သက္သာသြားတဲ့ ေငြက 9 Yr x 23,100,000 = က်ပ္ သိန္း ၂,ဝ၇၉။

၆။ LED မီးေခ်ာင္းက တပ္ဆင္ခ အျပီး က်ပ္ ၁ ေသာင္းတန္ တပ္ယင္ စစျခင္း အရင္း သိန္း ၆၅ဝ က်မယ္။ အဲဒါကို ဘဏ္က ေခ်းမယ္၊ အတိုး ၁၃% နဲ႔၊
အစီအစဥ္က ႏွစ္စဥ္ သက္သာသြားတယ္ဆိုတဲ့ ေငြ က်ပ္ ၂၃၁ သိန္းကို အသံုးျပဳျပီး ႏွစ္စဥ္ အတိုးေပး၊ ပိုေငြကို ကနဦး ေခ်းေငြ သိန္း ၆၅ဝ ကို ဖဲ့ဆပ္၊ ဒုတိယႏွစ္က်ေတာ့ အတိုးက သက္သာသြားျပီ၊ ပိုေငြကို ကနဦး ေခ်းေငြကို ထပ္ဆပ္၊ ဒီနည္းနဲ႔ တြက္ယင္

၇။ ပထမ ႏွစ္မွာ သိန္း ၆၅ဝ အတြက္ အတိုး = ၈၄ သိန္းခြဲ။ ၂၃၁ သိန္း ထဲက ဒီအတိုးကိုႏႈတ္ယင္ ၁၄၆ သိန္းခြဲ။ အဲဒါကို ကနဦး ေခ်းေငြကို ဆပ္။ ၆၅ဝ - ၁၄၆.၅ဝ = ၅ဝ၃ သိန္းခြဲက်န္မယ္။

၈။ ဒုတိယႏွစ္ ၅ဝ၃ သိန္းခြဲအတြက္ အတိုးက ၆၅ သိန္းခြဲ၊ ၂၃၁ သိန္း ထဲက ဒီအတိုးကိုႏႈတ္ယင္ ၁၆၅ သိန္းခြဲက်န္တယ္။ အဲဒါကို ကနဦး ေခ်းေငြအတြက္ ထပ္ဆပ္။ ၅ဝ၃ သိန္းခြဲ - ၁၆၅ သိန္းခြဲ = ၃၃၈ သိန္းက်န္တယ္။

၉။ တတိယႏွစ္ ၃၃၈ သိန္း အတြက္ အတိုးက ၄၄ သိန္း၊ ၂၃၁ သိန္း ထဲက ဒီအတိုးကိုႏႈတ္ယင္ ၁၈၇ သိန္းက်န္တယ္။ အဲဒါကို ကနဦး ေခ်းေငြအတြက္ ထပ္ဆပ္။ ၃၃၈ သိန္း - ၁၈၇ သိန္းခြဲ = ၁၅၁ သိန္းက်န္တယ္။

၁ဝ။ စတုတၳႏွစ္ ၁၅၁ သိန္း အတြက္ အတိုးက သိန္း ၂ဝ၊ ၂၃၁ သိန္း ထဲက ဒီအတိုးကိုႏႈတ္ယင္ ၂၁၁ သိန္း က်န္တယ္။ ကနဦး ေခ်းေငြက်န္တာက ၁၅၁ သိန္းပဲရွိတာျဖစ္သည့္အတြက္ ဒီ ၄ ႏွစ္ျပီးပါက အယင္းေက်ျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

၁၁။ ၄ ႏွစ္စာ အတိုးက ၈၄ သိန္းခြဲ + ၆၅ သိန္းခြဲ + ၄၄ သိန္း + သိန္း ၂ဝ = ၂၁၄ သိန္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကနဦး သိန္း ၆၅ဝ ႏွင့္ေပါင္းပါက ၈၆၄ သိန္းပါ။

၁၂။ ၉ ႏွစ္ ခံမည့္ LED မီးေခ်ာင္းအတြက္ စုစုေပါင္း သက္သာသြားမည့္ သိန္း ၂,ဝ၇၉ ထဲက သည္ ၈၆၄ သိန္းကို ႏႈတ္ပါက သိန္း ၁,၂၁၅ သက္သာသြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

၁၃။ လက္ေတြ႔မွာ မီးေခ်ာင္းတိုင္း တစ္ေန႔ ၉ နာရီ အျပည့္ ထြန္းခ်င္မွ ထြန္းမွာျဖစ္သလို မီးေခ်ာင္းတိုင္း တစ္ႏွစ္တစ္ခါ လဲဖို႔ လိုခ်င္မွ လိုမွာပါ။ ခ်ဳပ္လည္း ထို႔အတူပါပဲ။ ဒီအတြက္ အခုတြက္ထားတာထက္ ကုန္က်စရိတ္ သက္သာႏိုင္ပါတယ္၊ သို႔ေသာ္ လက္ရွိမီတာခ တစ္ယူနစ္ ၅ဝ ကေန အနည္းနဲ႔ အမ်ား တက္လာမွာပါ၊ ဒါဆို ႏွစ္အလိုက္ ကုန္က်စရိတ္က တက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခုက အေရးၾကီးသည့္ေနရာ လူေတြ အလုပ္လုပ္သည့္ေနရာေတြမွာ အလင္းေရာင္လံုေလာက္ေအာင္ရဖို႔ Fluorescent မီးေခ်ာင္း တစ္ေခ်ာင္းေနရာမွာ LED မီးေခ်ာင္း ၂ ေခ်ာင္းေလာက္ ထြန္းရတာမ်ိဳးလည္း ရွိမွာျဖစ္သည့္အတြက္ ကနဦးကုန္က်စရိတ္၊ အတိုးႏႈန္း စသည္တို႔ တက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

မည္သို႔ပင္ဆိုေစ၊ စုစုေပါင္း သက္သာေငြ သိန္း ၁,၂ဝဝ မဟုတ္ယင္ေတာင္မွ သိန္းရာၾကီး ဂဏန္းျဖစ္ပါတယ္။ ဘဏ္အေနနဲ႔လည္း Standard အတိုး ၁၃% ရတယ္၊ မလိုအပ္ပဲ မီးေတြ သံုးစရာမလိုေတာ့ဘူး။

UN Environment Program နဲ႔ စက္မႈဝန္ၾကီးဌာနတို႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အစီအစဥ္အရ မီးစားသက္သာတဲ့ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းမ်ားအသံုးျပဳေရး လႈပ္ရွားမႈတစ္ခု ရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာ ပါဝင္ဖို႔အေၾကာင္းၾကားစာရတာ ေနာက္က်သြားတဲ့အတြက္ သူတို႔မပါပဲ ကိုယ့္ဖါသာကိုယ္ ေငြေခ်းျပီး လုပ္ယင္ေကာဆိုျပီး တြက္ၾကည့္တာ အခုအတိုင္းထြက္ေနပါတယ္။

ေရွ႔ဆက္ျပီး တြက္ခ်က္၊ ေရးသား၊ သက္ဆိုင္ရာနဲ႔ တင္ျပ ေဆြးေႏြး အေကာင္အထည္ေဖၚရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဌာန တစ္ခုထဲ ရွိပါေသးတယ္။

Art - Than Htay Maung

ေအာင္ေ၀း - ခ် စ္ လို ့ ေ ရ း တဲ့ က ဗ် ာ ( ၁ )
(မိုုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၇၊ ၂၀၁၇

ဒီတစ္ခါ ေသၿပီးရင္
ေနာက္ထပ္ မေသေတာ့ဘူး
ျမစ္က။

အခ်စ္လည္း ဒီလိုပဲ
ဘယ္လိုလဲဆိုေတာ့ကာ
ဟိုေလ ... ။

ျမစ္ကို ေသေအာင္သတ္ၿပီးမွ
ေရလည္း မစီးဘူး
လိွဳင္းလည္း မခြပ္ဘူး
ကမ္းပါးလည္း မညႊတ္ဘူး မေျပာနဲ့။

အခ်စ္က
တစ္သက္မွာ တစ္ခါပဲ ရွင္ရတာ။

ျမစ္ကလည္း
တစ္ေခတ္မွာ တစ္ခါပဲ ျဖတ္သန္းရတာ။

"ေခတ္ႀကီးက မစြံပါဘူးရွင္ "
မတရား မေျပာပါနဲ့ ခင္ရယ္။

သတၱိရွိရင္
ရဲရဲခ်စ္လိုက္ပါ
ခင္ျဖတ္သန္းေနတဲ့ ေခတ္ကို
ခ်စ္လိုက္ေပါ ့။

ဗမာျပည္မွာ
ခ်စ္လို့ေသတဲ့ မသာ မရွိပါဘူး။ ။

ေ အ ာ င္ ေ ၀ း
(ဒီဇင္ဘာ ၅- ၂၀၁၇)

ေမာင္ေက်းေရ (ကယ္လီဖိုးနီယား) - ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲလာျခင္းႏွင့္ေျမေအာက္ေရ - (Climate change and Groundwater)
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၈၊ ၂၀၁၇

စကားဦး

သကၠရာဇ္ (၁၇၆၀) ခုႏွစ္အလြန္၊ စက္မူ႔ေတာ္လွန္ေရးစသည့္အခ်ိန္မွစ၍ စက္ရုံအလုပ္ရုံ တည္ေဆာက္ထားသည့္ေနရာတိုင္း၌ စက္ရုံအလုပ္ရုံကထုတ္လြတ္သည့္ အပူရိွန္ရိွမီးခုိးေငြမ်ားေၾကာင့္ အပူခ်ိန္တေျဖးေျဖး ျမင့္တက္လာျခင္းမိုးရြာသြန္းသည့္အခါ အဆိုပါ အေငြ႔မ်ားေပ်ာ္၀င္လာျခင္း၊ ေလတိုက္ရာအတိုင္း လြင့္ေမ်ာေနျခင္းမ်ားကစတင္၍ ရာသီဥတုကိုတေျဖးေျဖး ေျပာင္းလဲလာေစသည္။ (၁၈)ရာစုက စတင္သည္ဟု မွတ္ယူထားရသည္။ ႏွစ္ေပါင္းရာေက်ာ္ခဲ့၏။ (၁၉) ရာစု (၂၀) ရာစုႏွစ္မ်ားကစ၍ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာသည္ႏွင့္အမွ် ေရအရင္းအျမစ္မ်ား၏ ဇလေဗဒ၊ ဇလဘူမိေဗဒ အေနအထားမ်ားကို ယိုယြင္းေစသည့္ သက္ေရာက္မူ႔မ်ားရိွလာ သည္။ စာေရးသူသည္ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲမူ႔ေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရအေပၚမည္သို႔ သက္ေရာက္သည္ကို အဓိကထား ေရးထားပါသည္။ ျမန္မာႏွိင္ငံ၏အေျခအေနမ်ားကိုလည္း စာေရးသူသိရိွနားလည္ထားသည္မ်ားကို အေျခခံေရးသားထားပါသည္။

 

ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာျခင္း

(၂၀)ရာစုအလယ္ေလာက္ကစ၍ ေလာင္စာဆီသံုးစြဲမႈက ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ဓါတ္ေငြ႔ထုတ္ လႊတ္မႈ ျမင့္တက္လာခဲ့သည္။ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာျခင္းသည္ ကမာၻ႕ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္ကာ ၾကာရွည္စြာျမင့္တက္လာ ေနျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ကမာၻ႔ၾကီး၏ ပ်မ္းမ်ွအပူခ်ိန္သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္တစ္ရာခန္႔ကစ၍ (၁) ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္မွ (၁.၅) ဒီဂရီ ဖာရင္းဟိုက္အထိ ဆင္ကဲဆင္ကဲ ျမင့္တက္လာခဲ့သည္။ ထိုအျခင္းအရာက က႑စံု၌ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို တေျဖးေျဖး သက္ေရာက္လာေစသည္။

သဘာ၀တရား ျဖစ္စဥ္မ်ား - (ကမာၻေျမေပၚသို႔ ေနေရာင္ျခည္စြမ္းအင္ ပိုမိုက်ေရာက္လာျခင္း၊ ပင္လယ္သမုဒၵရာ ျမင့္တက္လာျခင္း၊ မီးေတာင္မ်ားေပါက္ကြဲျခင္း)ေၾကာင့္ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာသည္။ (၁၉၀၀) ႏွစ္လြန္ ကာလမ်ားစ၍ ေက်ာက္မီးေသြး၊ ေရနံ၊ ဓါတ္ေငြ႔ ေလာင္စာမ်ားက အပူခ်ိန္ႏွင့္ အပူရိွန္ကို ျမင့္မားလာေစသည္။ ထိုဓါတ္ေငြ႔မ်ား ေလထဲတြင္ ပိတ္မိေနျခင္းကို ဖန္လံုမီးအိမ္ (greenhouse gas) ဟု ေခၚၾကသည္။ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲမူ႔ကို သက္ေရာက္ေစသည့္အထိက အေၾကာင္းအရင္းျဖစ္သည္။

ကမာၻ႔အပူခ်ိန္သည္ (၁.၄)ဒီဂရီဖရင္းဟိုက္အထိ ျမင့္တက္လာခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။ (၁၁.၅)ဒီဂရီဖရင္းဟိုက္ အထိ ျမင့္တက္လာႏွိင္သည္ဟု သိပၸံပညာရွင္မ်ားခန္႔မွန္းထားသည္။ (၂၀၁၆) ခုႏွစ္က ကမာၻ႔ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္သည္ (၆၁) ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္ရိွသည္။

ကမာၻရာသီဥတုသိပၸံပညာရွင္မ်ားက ႏွစ္ဆယ္ရာစုႏွစ္လယ္ေလာက္က စတင္ျပီး၊ အပူခ်ိန္၊ မိုးရြာသြန္းမူ႔၊ မုန္တိုင္းတိုက္ခတ္မူ႔မ်ား၊ သမုဒၵရာေရစီးေၾကာင္းေျပာင္းလြဲလာမူ႔မ်ား၊ ေလဖိအားရပ္၀ွန္းတြင္းရိွ ဓာတုဖြဲ႔စီးမူ႔မ်ား ေျပာင္းလဲလာျခင္းတို႔ကို အတူတကြေလ့လာမူ႔မ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ယေန႔ထိ ဆက္လက္ စူးစမ္း သုေတသန ျပဳလုပ္ လ်က္ရိွသည္။ စက္မူ႔ေတာ္လွန္ေရးေခတ္မွသည္ ယေန႔အထိ လူတို႔၏ လုပ္ေဆာင္မူ႔မ်ားက၊ ကမာၻၾကီးကို ပိုမို ပူလာေစပါသည္။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ငါးဆယ္ေက်ာ္ကစ၍ ကမာၻ႔အပူခ်ိန္သည္ လ်င္ျမန္စြာ ျမင့္တက္လာေန သည္။ ႏွစ္ေပါင္း (၁၃၄)ႏွစ္အတြင္း (၂၀၀၀) ခုႏွစ္သည္ ကမာၻအပူဆံုးႏွစ္ တခုအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ရသည္။ ထိုသို႔ ျဖစ္ပ်က္လာရျခင္းမွာ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ဓါတ္မ်ား တိုးပြားလာမူ႔ႏွင့္ ေလထုညစ္ညမ္းေစျခင္း၊ ေနေရာင္ျခည္စြမ္းအင္ကို စုတ္ယူျခင္း၊ ေနေရာင္ေရာင္ျပန္ဟတ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

အေမရိကန္ႏွိင္ငံကို ေလ့လာၾကည့္ပါက လ်ပ္စစ္္ထုတ္လြတ္မူ႔အတြက္ ဓါတ္ဆီေလာင္စာစြမ္းအင္၊ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ အပူဓါတ္ေငြ႔ တန္ခ်ိန္ (၂) ဘီလ်ံကို ႏွစ္စဥ္ ေလထဲသို႔ ထုတ္လြင့္ျပ့န္နွံေနေစသည္။

ေက်ာက္မီးေသြးေလာင္စာ စြမ္းအင္သံုးစက္ရုံမ်ားကလည္း တႏွစ္ကို ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ ဓါတ္ေငြ႔ (၁.၇) ဘီလီလ်ံ ထုတ္လႊတ္ေနသည္။ ထိုသို႔ျဖင့္ ေလထုသည္ နွစ္ကာလမ်ားစြာ ညစ္ညမ္းေနေစသည္။

ကမာၻ႔အပူခ်ိန္ ျမင့္တက္လာမူ႔သည္ ေလာင္စာဆီေၾကာင့္ အပူလိုင္းမ်ား ျမင့္တက္လာျခင္းအျပင္ မိုးေခါင္ ေရရွားျခင္း၊ မိုးရြာသြန္းသည့္အခါ ျပင္းထန္စြာ မိုးရြာသြင္းျခင္း၊ မုန္တိုင္းမ်ားျဖစ္ေပၚျခင္းတို႔ကို ရင္ဆို င္ၾကံဳေတြ႔ေနၾကရသည္ဟု သိပၸံပညာရွင္မ်ားက သေဘာတူအတည္ျပဳထားၾကသည္။

ပင္လယ္သမုဒၵရာ၏ အပူခ်ိန္သည္လည္း ပိုမိုျမင့္တက္လာသည္ကို ေလ့လာသိရိွေနသည္။ အပူပိုင္း ေဒသမုန္တိုင္းမ်ားကို ပိုမိုျပင္းထန္ေစသည္။ ယအခုအခါ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာမူ႔သည္ အႏၱရာယ္အဆင့္ သတ္မွတ္ခ်က္ (၃) မွသည္ (၄) အထိ ျဖစ္လာသည္။ မွတ္တမ္းမ်ားအရ ေျမာက္အတၱလန္တစ္ပင္လယ္၊ ဟာရီကိန္းသည္ (၁၉၈၀) ခု လြန္ႏွစ္ကစ၍ မုန္တိုင္းျပင္းအား ပိုမိုလာျပီး ျဖစ္ပ်က္မူ႔အၾကိမ္သည္လည္း မ်ားျပားလာသည္။ အေမရိကန္ကမ္းရိုးတန္းမ်ားတြင္ တိုက္ခတ္သြားေသာ ဟာရီကိန္း ကတ္ထရီနာႏွင့္ ဆင္(န္)နီတို႔ ပါ၀င္ သည္။

ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာမူ႔၏ အက်ိဳးအျပစ္ကို တကမာၻလံုးခံစားေနရသည္။ လူ ေထာင္ေပါင္း ရာခ်ီ၍ ေသဆံုးေနၾကရျပီ။ ေရခဲျမစ္မ်ား အရည္ေပ်ာ္စီးဆင္းျခင္း၊ စိုက္ပ်ိုးေျမဆီလြာ မ်ား အေငြ႔ျပန္ႏႈန္း မ်ားလာသည့္အတြက္ ခမ္းေျခာက္လာျခင္း၊ အႏၱာတိကမွ ေရခဲမ်ား ေပ်ာ္ဆင္းလာမူ႔သည္ (၂၀၀၂) က စတင္ခဲ့ရာ ယေန႔အထိ ေရခဲ တန္ခ်ိန္ေပါင္း (၁၃၄) တန္ ေပ်ာ္ဆင္းခဲ့သည္။ ပင္လယ္ေရမ်က္နွာျပင္လည္း ျမင့္တက္လာေနျပီ။ ေလာင္စာဆီသံုးစြဲမူ႔ကို ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္ေနပါက ပိုမိုဆိုးမည္ျဖစ္ပါသည္။ ကမာၻၾကီးသည္ အမွန္တကယ္ပူေႏြး လာေနေၾကာင္း အတည္ျပဳထားၾကျပီ။

 
 
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္း

ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာျခင္းႏွင့္အတူ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာသည္။ ကမာၻၾကီးတခုလံုး အခ်ိန္ကာလ မေရြွး ဥတုရာသီ (အပူခ်ိန္မ်ားေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ မိုးရြာသြန္းမူ႔ပံုစံ ေျပာင္းလဲလာျခင္း) ေျပာင္းလဲလာမူ႔ကို ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုသည္။ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းသည္ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာ မူ႔ကစတင္သည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းမွာ ကမာၻ႔ရာသီဥတုသည္ ရာသီအလိုက္ ပံုမွန္လည္ပတ္ေနျခင္းမဟုတ္၊ နယ္ေျမေဒသ၊ ႏွိင္ငံအလိုက္၊ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ၾကာျမင့္စြာေျပာင္းလဲေနျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုအထဲတြင္ ပူေႏြးလာျခင္း၊ အေအးလြန္ကဲလာျခင္းႏွင့္ အပူခ်ိန္ေျပာင္းလဲလာျခင္းမ်ား ပါ၀င္သည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ႔ကို ျဖစ္ေပၚေစသည့္အေၾကာင္းမ်ားမွာ ေရနံေလာင္စာ အလြန္အကၽြံ သံုးစြဲျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဖန္လံုအိမ္ဓါတ္ေငြ႔ကို ျဖစ္ေပၚေစသည့္ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ ဓါတ္ေငြ႔ႏွင့္ လူတို႔ေၾကာင့္ သစ္ေတာမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း၊ အေငြ႔ပ်ံႏႈန္း မ်ားလာျခင္း၊ မိုးရြာသြန္းမႈ ပံုမွန္မဟုတ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်က္မ်ားက ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ဓါတ္ေငြ႔ ျမင့္တက္လာမူ႔သည္ (၄၀၀) ပီပီအမ္ အထိ ရိွေနေၾကာင္း သုေတသနမွတ္တမ္းမ်ားက ျပဆိုထားသည္။ ေရခဲေတာင္မ်ား အရည္ေပ်ာ္ စီးဆင္းလာျခင္းႏွင့္အတူ့ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာျခင္းသည္ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ရာသီဥတုကိုပါ ေျပာင္းလဲလာ ေစသည္။ ျပင္းထန္ေသာမုန္တိုင္းမ်ား၊ သမုဒၵရာအပူခ်ိန္ ျမင့္တင္လာျခင္း၊ ခိ်န္ခါမဟုတ္ မိုးမ်ားရြာသြန္းျခင္း၊ ျမစ္ ေရၾကီး၊ ေရလ်ံျခင္းမ်ား စဥ္ဆက္ မျပတ္ျဖစ္ေပၚလာျပီး လူႏွင့္သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္၊ လူေနအိမ္ယာ၊ လမ္း တံတားအေဆာက္အဦမ်ား ပ်က္စီး ဆံုးရုံးေစသည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမူ႔ေၾကာင့္ထူးျခားေသာျဖစ္စဥ္မ်ားမွာ - (၂၀၁၇) ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ၌ ကမာၻတ၀ွန္း၊ ကုန္းတြင္းပိုင္းနွင့္ ပင္လယ္သမုဒၵရာမ်က္ႏွာျပင္မ်ားသည္ ပံုမွန္ထက္ ပိုမိုပူေႏြးလာ၏။ ရုရုားျပည္ အလယ္ပိုင္းနွင့္ ေျမာက္ပိုင္း၊ အလစကာ၊ ကေနဒါအေရွ႔ပိုင္းနွင့္ အေနာက္ပိုင္း၊ အေမရိကန္ႏွိင္ငံ  အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းတို႔သည္ ပံုမွန္ျဖစ္စဥ္ထက္ (၃) ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္မွ (၄.၅)  ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ အထိ အပူခ်ိန္ပိုမိုျမင့္တက္ျပီး အပူလြန္ေဒသမ်ားအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္လာရသည္။

အေအးလြန္ေဒသမ်ားအျဖစ္၊ အာရွအလယ္ပိုင္း (အေနာက္ပိုင္းရုရွားမွသည္ ကာဂ်စၥတန္၊ မြန္ဂိုလီးယားႏွင့္ တရုပ္ျပည္အေရွ့ပိုင္း)၊ အေမရိကန္အေနာက္ပိုင္း၊ ေတာင္အာဖရိကေဒသမ်ားကို မွတ္တမ္း တင္ထား သည္။ ပစၥဖိတ္္သမုဒၵရာ အေရွ႕ေတာင္ပိုင္းနင့္ အေနာက္ေျမာက္၊ အႏၵိယသမုဒၵရာ အေရွ့ပိုင္းႏွင့္ အတၱလန္ တိတ္တို႔သည္ အေအးလြန္ ပင္လယ္ရပ္၀ွမ္းမ်ားအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္နွိင္ခဲ့သည္။

အဆိုပါ မွတ္တမ္းအခ်က္အလက္မ်ားက ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေျပာင္းလဲေနေၾကာင္းကို သက္ေသျပေနသည္။


ေျမေအာက္ေရ (သက္ေရာက္သည့္ အက်ိဳးအျပစ္မ်ား)
(Impact on Groundwater)

ေလဖိအားရပ္၀န္း၊ ကုန္းေျမႏွင့္ ပင္လယ္သမုဒၵရာတုိ႔အတြင္း မိုးရြာသြန္းျခင္း၊ ေျမလႊာအတြင္းသို႔ ေရစိမ္႔၀င္ျခင္း၊ ေျမေပၚေရအရင္းအျဖစ္ စီးဆင္းျခင္း၊ အေငြ႔ျပန္ျခင္း၊ ေလတိုက္ခတ္မူ႔ေၾကာင့္ မိုးတိမ္မ်ား ေရြ႔လာေနျခင္း၊ အပင္မ်ားက ျပန္လည္ ထုတ္လြင့္ျခင္းစသည္တို႔သည္ စဥ္ဆက္မျပတ္ျဖစ္ပ်က္ေန၏၊ ထိုျဖစ္စဥ္ကို ေရသံသရာလည္သည္ ဟု ဆိုသည္။ ေျမေအာက္ေရသည္ အေရးပါေသာ က႑တစ္ခုအေနႏွင့္ ပါ၀င္ေနသည္။

ေျမေအာက္ေရသည္ ေသာက္သံုးရန္သင့္ေတာ္သည့္ကမာၻ႔အၾကီးဆံုး သိုေလွာင္ထားေသာသန္႔စင္၊ စိတ္ခ်ရသည့္ ေရအရင္းအျမစ္ျဖစ္ သည္။ ကမာၻလူဦးေရ တ၀က္ႏွင့္ သံုးပံု တပံုေသာ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းအတြက္ တကမာၻလံုး၏ အဓိကပင္ရင္း ျဖစ္၏။

ေျမေအာက္ေရသည္ သဘာ၀အေလ်ာက္ျမင့္ရာမွ နိမ့္ရာ (သို႔) ျမစ္ေခ်ာင္း အင္းအိုင္မ်ားဆီသို႔ စီး၀င္ျပီး အပင္နွင့္ သက္ရိွသတၱ၀ါတို႔၏ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကို မိုးမရြာသည့္အခ်ိန္ကာလမ်ားတြင္ စိမ္းလန္း စိုေျပ ရွင္သန္ေစသည္။ ကမာၻတစ္၀ွန္း၊ ေျမေအာက္ေရ လိုအပ္ခ်က္ တိုးတက္လာေသာ္လည္း ေျမေအာက္ေရကို ျပန္လည္ ျဖည့္တင္းေပးသည့္ မိုးေရ၊ ရြာသြန္းမိုးေရခ်ိန္သည္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာမူ႔ေၾကာင့္ မမွန္မကန္ ျဖစ္လာ၏။ ေျပာင္းလဲမႈ႔မ်ား မ်ားျပားလာသည္ကို တနစ္ထက္ တႏွစ္ ပိုသိသာလာသည္။

ေျမေအာက္ေရသည္ကမာၻေျမၾကီး၏ ဘူမိစံနစ္နွင့္ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲလာမူ႔ေၾကာင့္ သိုေလွာင္ႏွိင္မႈ
 အားနည္းလာသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ႏိုင္ငံတကာ ဇလဘူမိေဗဒပညာရွင္မ်ား၊ သိပၸံပညာရွင္မ်ားက စဥ္ဆက္ မျပတ္ေလ့လာေနၾကသည္။

ေျမေပၚေရေျမေအာက္ေရကို ဆိုးက်ိဳးသက္ေစသည့္ ဥပမာတခုမွာ (၂၀၁၅) ခုနွစ္က ကယ္လီဖိုးနီယားျပည္နယ္တြင္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ မိုးေခါင္ေရးရွားမူ႔သည္ ကမာၻ႔ပူေႏြးလာမူ႔၏ (၁၅ -၂၀) ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က ေျမေပၚေျမေအာက္ ေရသိုေလွာင္မႈ ပမာဏသည္ အလြန္ဆိုးရြာစြာ ေလ်ာ့နည္းလာျခင္းကို ခံစားခဲ့ၾက၏။ ဆည္ေျမာင္း ကန္ေခ်ာင္းမ်ား ေရမ်က္ႏွာျပင္ နိမ္႔က်လာျခင္း၊ ေရ ခမ္းေျခာက္လာျခင္း၊ ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္ နွိမ့္က်လာျခင္း၊ ေရထုတ္ယူႏိုင္မႈပမာဏ ေလ်ာ့က်လာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ေရသံုးစြဲမူ႔ကို ထိန္းသိမ္း ေလ်ာ့ခ်ခဲ့ရသည္။ ဤသည္မွာ ေျမေပၚေျမေအာက္ေရကို ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္ေစျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႔ပါ၍ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကိုု ေလ့လာရာတြင္ ေျမေအာက္ေရကို ထဲ့သြင္းစဥ္းစားရသည္။

ေျမေအာက္ေရခ်ိဳပမာဏသည္ ကမာၻေရခ်ိဳ ပမာဏ၏ (၃၀) ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ ေျမေအာက္ေရပမာဏ တခုလံုုး၏ (၄၆) ရာခိုင္ႏႈန္းသာရိွသည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈသည္ ေရသံသရာလည္ပံုႏွင့္အတူ ေရခ်ိဳေရ အရင္းအျမစ္မ်ားကို ေျပာင္းလဲ ေနသည္ဟု ယူဆ၍ ရသည္။ သို႔ေသာ္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈသည္ ေျမေအာက္ေရ၊ အရည္အေသြးႏွင့္ အေရအတြက္ကို ထိခိုက္ေစျခင္းမ်ားကို အတိုင္းအတာတခုအထိသာ ေလ့လာရေသးသည္။



သဘာ၀ျဖစ္စဥ္လုပ္ငန္းမ်ားျဖစ္သည့္ေျမေအာက္ေရ ျပန္လည္ ျဖည့္တင္းျခင္း၊ ထုတ္ယူသံုးစြဲျခင္း၊ သိုေလွာင္ျခင္း၊ ေရငံတိုး၀င္ျခင္း၊ သက္ရိွတို႔၏ သေဘာသဘာ၀ ဆက္ႏြယ္မူ႔နွင့္ ဓါတုျဖစ္စဥ္မ်ားတို႔အေပၚ ဆိုးကိ်ဳးသက္ေရာက္မႈသည္ လူတို႔၏လုပ္ေဆာင္မူ႔မ်ားက ပိုမိုမ်ားေနသည္။ မိုးေခါင္ေရရွားရပ္၀န္းေဒသႏွင့္ မိုးမ်ားေရၾကီးေရလ်ံေသာ ေဒသမ်ားတြင္ ေျမေအာက္ေရ ထုတ္ယူသံုးစြဲျခင္း ပိုမိုမ်ားျပားလာ၏။ ေျမေအာက္ေရ အရင္းအျမစ္အေပၚ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ေစသည္မ်ားမွာ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာမႈသာမက ကမာၻ႔လူဦးေရ တိုးပြားမ်ားျပားလာျခင္း၊ ျမိ့ဳျပဖြံျဖိဳးမႈ မ်ားျပား လ်င္ျမန္လာျခင္းႏွင့္ အတူ ေျမအသံုးခ်မူ႔မ်ားျပားလာျခင္း၊ စီးပြားေရးလိုအပ္ခ်က္အရ ေရထုတ္ယူမူမ်ားလာျခင္းႏွင့္လည္း ဆက္ ႏြယ္ေန၏။

ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲမူ႔ႏွင့္အတူ၊ ေျမမ်က္နွာသြင္ျပင္၊ ေရေအာင္းလႊာ၏ ဇလဘူမိေဗဒဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ား၊ သစ္ပင္သစ္ေတာႏွင့္ လူတို႔၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႔က ေျမေအာက္ေရကို ဆိုက်ိဳးသက္ေရာက္ေစသည္။ (ထိုအေၾကာင္းအရာမ်ားကို ယူနက္စကို - အုိင္အိပ္(ခ်္)ပီ (UNESCO-IHP) က စီမံကိန္း တခု ( project Groundwater Resources Assessment under the Pressures of Humanity and Climate Change (GRAPHIC)) အေနႏွင့္ ေလ့လာေနသည္။

ယေန႔ကာလတြင္မူ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲလာမူ႔ေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရျဖစ္စဥ္ ေလ့လာမူ႔ကို တိုးတက္ လုပ္ေဆာင္လာၾကသည္။ ေျမေအာက္ေရပမာဏသာမက အရည္အေသြးကိုပါ ေလ့လာၾကသည္။ ေျမေအာက္ေရ စီမံခန္႔ခြဲမူ႔ကို ခ်င့္ခ်င့္ခ်ိန္ခ်ိန္ေဆာင္ရြက္လာရမည္ျဖစ္သည္။

အနာဂတ္ျဖစ္ပ်က္လာမည့္ ရာသီဥတုပူျပင္းေျခာက္ေသြ႔မူ႔ႏွင့္ ကာလၾကာရွည္မူ႔တို႔သည္ ေျမေအာက္ ေရကို ဆိုးက်ိဳးမ်ားစြာသက္ေရာက္ေစမွာ ျဖစ္သျဖင့္ ေျမေအာက္ေရစီမံခန္႔ခြဲမူ႔ကို အဓိကထားရမည္ျဖစ္သည္ကို ျပဆိုေနသည္။ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲျခင္းႏွင့္ အပူခ်ိန္ျမင့္တက္လာျခင္းသည္ (၂၀၀၁) ခုႏွစ္ ခန္႔က စတင္ခဲ့သည္ကို မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေတြ႔ရသည္။ (၂၀၅၀) ခုနွစ္၀န္းက်င္အထိ ပိုမိုျမင့္တက္လာေပမည္ဟု ခန္႔မွန္းထားသည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းက ေရသံသရာ လည္ပတ္ပံုကိုေျပာင္းေစသည္။ ထိုအခ်က္က ေျမေအာက္ ေရ၊ ေျမေပၚေရမ်ားသည္ ပိုမိုအေရးၾကီးလာသည္ကို ျပေနသည္။

 

ျမန္မာျပည္ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ ေျမေအာက္ေရ အရင္းအျမစ္
(Climate change and Groundwater resources in Myanma)

ျမန္မာႏွိင္ငံသည္ ဧရာ၀တီျမစ္၀န္းေဒသကို ဗဟိုျပဳ၍ အေရွ့ရိုးမ၊ အေနာက္ရုိးမအတြင္း တည္ရိွျပီး ေျမာက္ပိုင္းကုန္းျမင့္ေဒသမွသည္ ေတာင္ဘက္စြန္း ျမစ္၀က်ြန္းေပၚေဒသ ေျမနိမ့္ပိုင္းအထိ ျပန့္က်ယ္သည္။ ဧရိယာ စတုရန္း မိုင္းေပါင္း (၂၆၁၂၂၈) ရိွ၏။

မိုးရြာသြန္းမူ႔သည္လည္း ေနရာေဒသ၊ မိုးအနဲအမ်ား၊ ေျပာင္းလြဲမူ႔မ်ား၊ ေရၾကီးေရလ်ံျခင္းမ်ား၊ ပူျပင္း ေျခာက္ေသြ႔ျခင္းမ်ား အဆက္မျပတ္ ျဖစ္ပ်က္လာေနသည္။ အပူခ်ိန္သည္ (၂၀၀၁) ခုႏွစ္ ကစ၍ ျမင့္တက္ လာသည္။ (၂၀၀၁) မွ (၂၀၂၀) အထိ (၀.၅ - ၀.၇) ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္အထိ တိုးတက္လာမည္ဟု ခန္႔မွန္းထား၏။ မိုးရြာသြန္းမူ႔သည္လည္း (၄) ရာခိုင္ႏႈန္း ျမင့္တက္လာ၏။ ပံုမွန္မဟုတ္သည့္ မိုးရြာသြန္းျခင္းမ်ား ျဖစ္လာသည္။

ပူအိုက္ စြတ္စိုေသာ ရပ္၀န္း၊ ရာသီဥတုသာယာျပီး စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ သစ္ေတာမ်ား၊ ေရလုပ္ငန္းမ်ား တိုးတက္ ထြန္းကားေသာ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈက ထိုလုပ္ငန္းမ်ားကို ထိခိုက္ေနသည္။ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းသည္ မိုးေရခိ်န္ လက္မ (၄၀) ေအာက္သာ ရိွသည္။

ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္း အပူပိုင္းေဒသသည္ အပူခ်ိန္ျမင့္တက္လာျပီး မိုးရြာသြန္းမႈ ပိုမိုနည္းပါးလာသည္။ သို႔ေသာ္ ျမန္မာျပည္အထက္ပိုင္း မုတ္သုံမိုး၊ မုန္တိုင္းမိုးမ်ား ရြာသြန္းပါက အလယ္ပိုင္းႏွင့္ ေအာက္ပိုင္းတို႔တြင္ ေရၾကီးေရလ်ံျပီး လမ္းတံတား၊ အေဆာက္အဦမ်ား ပ်က္စီးေစျပီး လယ္ယာေျမမ်ား ေရလႊမ္းခံရသည္။ ထိုပံုမန္မဟုတ္ေသာ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္း၊ အပူခ်ိန္ ျမင့္တက္လာျခင္းမ်ားက စိုက္ပ်ိဳးေမြးျမဴေရလုပ္ငန္း၊ ကုန္ထုတ္မ်ား က်ဆင္းေစမည္။

ေျမေအာက္ေရျဖစ္တည္ေနသည့္ အလားအလာသည္ (၄၉၅) ကုဗ မီတာရိွ၏။ ေရေအာင္းလြာ အမ်ိဳး အစားေပါင္း (၁၁) မ်ိဳးရိွသည္။ ႏုန္းေျမႏုေရေအာင္းလြာ၊ ဧရာ၀တီေျမေအာက္လႊာႏွင့္ ပဲခူးေရေအာင္းလႊာ တို႔သည္ က်ယ္ျပန္႔ေပါမ်ားသည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရး ၊ စက္ရုံအလုပ္ရံုႏွင့္ ေသာက္သံုးေရအတြက္ သံုးစြဲသည့္ ေျမေအာက္ေရပမာဏသည္ (၁၂) ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သာျဖစ္သည္။ သံုးစြဲရသည့္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားတြင္ ေျမေအာက္ေရသည္ အဓိက အခမ္းက ပါ၀င္ေနသည္။ ေျမေအာက္ေရသံုးစြဲမႈသည္ (၂၀၁၃ -၁၄) ခုႏွစ္က စ၍ျမင့္တက္လာသည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ အပူခ်ိန္လြန္ကဲလာျခင္းမ်ားကို စနစ္တက် ကာကြယ္ရန္ မူ၀ါဒ၊ ဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ၊ နည္းပညာမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ား လိုအပ္ေပမည္။ ျမန္မာျပည္၏ ဖြံျဖိဳးတိုးတက္မူ႔ကို တည္တန္႔ခိုင္ မာေစရန္ ျဖစ္သည္။ ေျမေပၚ၊ေျမေအာက္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားကို ေရရွည္ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းရန္ အထူး လိုအပ္ေနျပီ။ ၾကံဳေတြ႔ရမည့္ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲျခင္း၊ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပ်က္လာမည့္ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ အဆင့္ျမင့္နည္းပညာမ်ားအျပင္ ဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ၊ ပညာရွင္မ်ား အထူး လိုအပ္လ်က္ရွိေနေသးသည္။ လက္ေတြ႔အေနနႏွင့္ မဟာရန္ကုန္နယ္နမိတ္အတြင္း ေျမေအာက္သံုးစြဲမူ႔ ျမင့္တက္လာျခင္း၊ မလိုလားအပ္ေသာ ေရအရည္အေသြးက်ဆင္းမူ႔ကို ျဖစ္ေပၚေန၏။ ျပည္လမ္း၊ လွည္းတန္း၊ ကမာရြတ္၊ ေျမနီကုန္းေဒသမ်ားတြင္ ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္ နိမ့္က်လာျခင္း၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားႏွင့္ နီးသည့္ ရပ္ကြက္ ျမိ့ဳနယ္မ်ားတြင္ ေရငံ တိုး၀င္လာမႈ ျဖစ္လာသည္။ ေျမေအာက္ေရ ထုတ္ယူသံုးစြဲမူ႔ႏွင့္ ျပန္လည္ျဖည့္တင္းမူ႔ သဟဇာတ မျဖစ္သည္ကို ျပေနသည္။

(မွတ္ခ်က္။ ေရဥပေဒသည္လည္း (၂၀၁၆) ခုနွစ္က စ၍ လုပ္ေဆာင္လာခဲ့ရာ ဒီေန႔အထိ အေကာင္အထည္ မေပၚေသးေပ)။

ျမန္မာျပည္သည္ မုတ္သုံမိုး ရြာသြန္းမ႔ူစနစ္၏ အက်ိဳးအျပစ္မ်ားကို ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းအျဖစ္ တေျဖးေျဖး ဒုကၡတရပ္အေနျဖင့္ ခံစားေနရျပီ။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ႔၏ အက်ိဳးအျပစ္အျဖစ္ ဆိုက္ကလံုးမုန္တိုင္းမ်ား၊ အၾကိမ္အေရအတြက္ ပိုမိုမ်ားျပားလာျခင္းေၾကာင့္ မုန္တိုင္းတိုက္ခတ္ျခင္း၊ ေရလ်ံေရၾကီးျခင္း၊ အပူခ်ိန္ ပိုမိုျမင့္တက္လာျခင္း၊ အခ်ိဳ႔အရပ္ေဒသတြင္ မိုးေခါင္ေရရွားျခင္း၊ ပင္လယ္ေျမမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာျခင္မ်ားကို ၾကံဳေတြ႔ခံစားလာရသည္။ ပင္လယ္ကမ္းရိုတန္းေဒသရိွ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလႊာမ်ားထဲသို႔ ေရငန္းတိုး၀င္မႈ ပိုပိုမ်ားျပားလာသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ သည္ ဆိုင္ကလံုးမုန္တိုင္းေၾကာင့္ ျမစ္ေရၾကီး၊ ေရလ်ံသည့္ေဒသျဖစ္သည္။ အလယ္ပိုင္းေဒသသည္ ေျခာက္ေသြ႔ေသာေဒသျဖစ္ေသာ္လည္း မိုးရြာသြန္းျပီးပါက ျမစ္ေရၾကီး၊ ေရလ်ံျခင္းမ်ား အျမဲျဖစ္ေနသည္။





ဤအခ်က္မ်ားကို ႏိုင္ငံေတာ္အေနနွင့္ အေရးၾကီးေသာအခ်က္တခုအျဖစ္ လိုအပ္ေသာလုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ၾကရမည္။ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းေၾကာင့္ ခုခံႏွိင္စြမ္းနဲပါးေသာ အေျခအေနမ်ား တိုးပြားလာေနသည္။ အဓိကထား လုပ္ေဆာင္ရန္မွာ ေရအရင္းအျမစ္မ်ား (ေျမေပၚေရ၊ ေျမ ေအာက္ေရ) မပ်က္မစီးေအာင္ထိမ္းသိမ္းရန္ျဖစ္သည္။

ေလ့လာသိရိွျခင္းႏွင့္ ေဆြးေႏြးအၾကံျပဳျခင္း

အေမရိကန္ႏွိင္ငံသည္(၂၀၀၀) ခုႏွစ္လြန္ ကာလမ်ားက စ၍ ယေန႔ထိ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ဓါတ္ေငြ႔ ထုတ္လႊတ္ေနမႈမ်ားကို ေနေရာင္ျခည္စြမ္းအင္နွင့္ အျခားစြမ္းအင္မ်ားျဖင့္ အစါးထိုး ေလ်ာ့ခ်ေနသည္။

လက္ရိွအေျခအေနတြင္ တရုပ္ျပည္သည္ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ဓါတ္ေငြ႔ ထုတ္လႊတ္မႈမ်ား၏ (၂၈) ရာခိုင္ႏႈန္းကို အမ်ားဆံုး ထုတ္လႊတ္ေနျပီး အေမရိကန္သည္ ဒုတိယေနရာမွာ ရိွေနသည္။ ဥေရာပ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံသည္ တတိယႏွင့္ စတုထၱေနရာတြင္ ရိွေန၏။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲခ်က္မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္မွာ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္အပူဓါတ္ေငြ႔ ထုတ္လႊတ္သည့္ စက္ရုံအလုပ္ရုံမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားက ေန႔စဥ္ထုတ္လြတ္ေနေသာ ဓါတ္ေငြ႔မ်ားကို ေလ်ာ့ခ်ျခင္းသည္လည္း လုပ္ေဆာင္ရမည့္ အခ်က္တခ်က္ျဖစ္သည္။

ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာမူ႔ကို သိပၸံပညာရွင္မ်ားက နွစ္စဥ္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ ပတ္၀န္းက်င္၊ စီးပြားေရး၊ က်န္းမာေရးက႑မ်ားကို ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္ေစသည့္အျပင္ ေရခဲျမစ္၊ ေရခဲေတာင္မ်ား အရည္ေပ်ာ္ က်ဆင္းလာျခင္း၊ မိုးေခါင္ေရရွားျခင္းက ေျမေပၚေျမေအာက္ ေရပမာဏကို ေလ်ာ့နဲလာေစျခင္း ေတာမီးမ်ား ေလာင္က်ြမ္းမူ႔ ျပင္းထန္လာျခင္းတို႔ကို ၾကံဳေတြ႔လာသည္။ ပင္လယ္ေရျမင့္တက္လာျခင္းက ကမ္းရုိးတန္ေဒသ ဖြံျဖိဳးမူ႔ကို ျခိမ္းေျခာက္လာျခင္း၊ ေရၾကီးေရလ်ံမူ႔မ်ား မ်ားျပားလာျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားႏွင့္ ငါးေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္း ထိခိုက္ပ်က္လာျခင္း၊ သက္ရိွသတၱ၀ါတို႔၏ ေနရာ၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိုလည္း ပ်က္စီးေစသည္။

ထိုသို႔ ျဖစ္ပ်က္ေနျခင္းကို ႏွိင္ငံအမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွသာ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာမႈကို ေလ်ာ့နဲ ကာကြယ္နွိင္မည္။ ပတ္၀န္းက်င္ကို မညစ္ႏြမ္းေစဘဲ သန္႔စင္သည့္ စြမ္းအင္ကို အသံုးျပဳေစရမည္။ သိပၸံပညာရွင္မ်ားကလည္း ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမူ႔ကို သက္သာေစမည့္ ေခတ္မွီေသာစြမ္းအင္မ်ား ျဖစ္ေပၚရရိွေအာင္စဥ္ ဆက္မျပတ္ သုေတသနျပဳ လုပ္ေဆာင္ေနၾကသည္။

ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး၊ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ သစ္ေတာ၊ ေရအရင္းအျမစ္၊ ကမ္းရိုးတန္းေဒသႏွင့္ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ရိွ သက္ရိွသတၱ၀ါမ်ားသည္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာမူ႔ေၾကာင့္ ထိခိုက္ေစနွိင္သည့္ က႑မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။



အေမရိကန္ျပည္ေတာင္စုအေနျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးေအဂ်င္စီက ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ဓါတ္ေငြ႔ ထုတ္လြတ္မႈကို (၂၀၃၀) တြင္ သံုးပံုတပံု ေလ်ာက်ေစရန္ (၂၀၁၅) ခုႏွစ္ က စ၍ တြန္းအားေပးေဆာင္ရြက္ေနျပီ။ တခ်ိန္တည္မွာပင္ ေနစြမ္းအင္ႏွင့္ ေလစြမ္းအင္သံုးျပဳျခင္းကို လ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ ထုတ္လြတ္မူ႔၏ (၅) ရာခိုင္ႏွန္းအထိ အသံုးျပဳလာေစသည္။

ျပီးခဲေသာလမ်ားက ျပင္သစ္ တြင္ျပဳလုပ္သည့္ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲလာမႈဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲ၌ နွိင္ငံေပါင္း (၁၉၅) ႏိုင္ငံမ်ားက ကမာၻဖ်မ္းမ်ွအပူခိ်န္ကို (၁.၅ - ၂.၀) ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရး ေဆာင္ရြက္ၾကရန္ သေဘာတူၾကပါသည္။

ျပင္သစ္သေဘာတူညီခ်က္အရ (၂၀၂၀) ခုႏွစ္ က စ၍ ပူးေပါင္ပါ၀င္ေသာ ႏုိင္ငံမ်ားသည္ (၅) ႏွစ္ တၾကိမ္ ေတြ႔ဆံုျပီး ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ဓါတ္ေငြ႔ ထုတ္လႊတ္မႈ ျပန္လည္သံုးသပ္ရန္ျဖစ္သည္။ (၂၀၂၃)ခုႏွစ္ တြင္ အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္မည္ျဖစ္သည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ အပူခ်ိန္ျမင့္မား ျမင့္တက္လာျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ေျမေပၚေရ၊ ေျမေအာက္ေရမ်ားကို ေလ်ာ့နဲလာေစသည္။ ေရ အရည္အေသြး က်ဆင္းလာမည္။ ထုတ္ယူမူ႔ ခက္ခဲလာေစသည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေလ့လာေနၾကေသာ္လည္း ေျမေအာက္ေရအေပၚ အက်ိုးသက္မႈမ်ား မည္သို႔ရိွသည္ကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ေလ့လာရန္ လိုအပ္ေနေသးသည္။ စူးစမ္းမႈ နဲေနေသးသည္။

ေျမေအာက္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားသည္ ေျမေပၚေရအရင္းအျမစ္မ်ားျဖစ္သည့္ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ ကန္ေျမာင္းမ်ားနွင့္ ဆက္သြယ္၍ ေျမေအာက္ေရျဖည့္တင္းေနရသည္နွင့္အတူ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈမ်ားႏွင့္လည္း ဆက္သြယ္မူ႔ ရိွေနသည္။ ထိုရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈက ေျမေအာက္ေရအရင္းအျမစ္မ်ားမွ ေျမေအာက္ကို ျဖည့္တင္းေပးမႈ အနဲအမ်ား၊ ပမာဏျဖင့္ ဆက္ႏြယ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရအေပၚ ရာသီဥတုသက္ေရာက္မူ႔ကို ေလ့လာရာတြင္ ရာသီဥတုေျပာင္းေနျခင္းကို ၾကိဳတင္ခန္႔မွန္းျခင္းသာမက ေျမေအာက္ေရျဖည့္တင္းမႈကိုလည္း ႔သုေတသနျပဳေနရမည္။ အလြန္အေရးၾကီးေသာ အခ်က္တစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ေျမေအာက္ေရကို မိုးေရကအဓိကျဖည့္တင္းေပးေနျပီ အင္းအိုင္၊ ကန္၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားကလည္း ဆက္ႏြယ္ျဖည့္တင္းေနသည္။ ရာသီဥတုသည္ ေျမေအာက္ေရအေပၚသက္ေရာက္မူ႔မွာေသခ်ာေနသည္။

ေရသံသရာလည္ပံု အေနအထားအရ၊ ေျမေအာက္ေရကို ျဖည့္တင္းေပးသည့္ပမာဏႏွင့္ ကာလသည္ ေျပာင္းလဲေနသည့္ အေနအထားကို သိသာလာေနသည္။ ရာသီအလိုက္ ပမာဏႏွင့္ ကာလသည္ အနဲအမ်ားျဖစ္ေပၚလ်က္ရိွသည္။ ပိတ္ေလွာင္မထားေသာ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလြာ (unconfined aquifer) သည္ ရာသီဥတုႏွင့္ တိုက္ရုိက္သက္ေရာက္ေနသည္။ ပိတ္ေလွာင္ထားေသာ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလြာ (confined aquifer) သည္ ရာသီဥတုက တိုက္ရိုက္ မသက္ေရာက္ေပ။ ေျမေအာက္ေရအေပၚ ရာသီဥတုသက္ေရာက္ေနမူ႔ကိုေလ့လာရန္ ဇလဘူမိေဗဒဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ား၊ ရာသီဥတုေျပာင္းလြဲမူ႔ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ား အတူတကြ ရိွေနရန္လိုအပ္ေနေသးသည္။ ယေန႔အေျခအေနသည္ ေျမေအာက္ေရအေပၚ ရာသီဥတုကအက်ိဳးအျပစ္သက္ ေရာက္ေနႏွိင္မူ႔ကို ေနရာေဒသအလိုက္ အခ်က္အလက္အျပည့္အစံု မရိွေသးျခင္းက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပးရန္ ခက္ခဲေနေသးသည္။

ကမာၻသူကမာၻသားတိုင္း စြမ္းအင္သံုးစြဲမူ႔၊ ေရသံုးစြဲမူ႔ကို ေခၽြတာျခင္း၊ သစ္ပင္ပန္းပင္မ်ားစိုက္ပ်ိဳးျခင္းျဖင့္ ကူညီရာ ေရာက္ေပသည္။ ကမာၻရာသီဥတုအေၾကာင္းကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္လည္း ကူညီရာေရာက္ေပသည္။ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာျပႆနာမ်ားကို ကူညီေျဖရွင္းလိုစိတ္ျဖစ္ေပၚေစမည္။ စြမ္းအင္ထိန္းသိမ္းေရးကို ေန႔စဥ္ လုပ္ငန္းတရပ္အေနႏွင့္ လုပ္ေဆာင္သြားရမည္ျဖစ္သည္။

ေျမေအာက္ေရမ်က္နွာျပင္ နိမ့္ဆင္းလာျခင္းႏွင့္ ေရပမာဏ ေလ်ာ့နဲကုန္ခမ္းလာျခင္းသည္ ေသာက္သံုးေရ၊ စိုက္ပ်ိဳးေရႏွင့္ ေျမဆီလႊာမ်ား ခမ္းေျခာက္ေစျခင္းကို အၾကီးအက်ယ္ျဖစ္ေစသည္။ ေရႏွင့္ ေလသည္ လူသားအားလံုးအတြက္ အေျခခံရပိုင္ခြင့္ ျဖစ္ပါသည္။

က်မ္းကိုး
၁) NOAA National Centers for Environmental Information, State of the Climate: Global Climate Report for October 2017.

၂) Journal of Groundwater Science and Engineering 2017 Vol.5 No.1 pp.59-66 ref.4

၃) NCEA, Vision-Green Environment Myanmar (Vision-GEM),Groundwater & Climate Change

၄) Climate Change Effects on Groundwater Resources (CRC book)

ရဲရင့္သက္ဇြဲ - ၉၆ ဒီဇင္ဘာတမ္းျခင္း
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၇၊ ၂၀၁၇

ရေသ ့စိတ္ေျဖတဲ့
ရေသ ့ဘယ္လိုစိတ္ေျဖသလဲ
ငါမေတြ ့ဘူးေတာ့ မသိဘူး ......

ဒီရာသီမွာ ...
မဟုတ္ဘူး ...
ဒီရာသီမွမဟုတ္ဘူး .....
အသက္ရွင္ေနသမ်ွ ကာလပတ္လံုး
ငါ အမုန္းဆံုးက စစ္၀ါဒီ အာဏာရွင္ .....

ေသြးဆာေနတဲ့ စစ္၀ါဒီေတြရဲ ့
အၿပံဳးၾကားမွာ
၉၆ ဒီဇင္ဘာရဲ ့ နီေစြးတဲ့
ႏွလံုးသားကို ငါေတြ ့ေနရတယ္ ....

အသံေတြၾကားလား.....
အသံေတြၾကားတယ္
၉၆ ဒီဇင္ဘာရဲ ့တိုက္ပြဲေခၚသံ
အမွန္တရားအတြက္ ေတာက္ေလာင္တဲ့မီး
ကမၻာဆံုးထိတိုင္ေအာင္.....

ငါ့ရဲေဘာ္ေတြအတြက္
နာက်င္ေၾကကြဲတဲ့ရင္ကို
ဘာေတြနဲ ့ အစားထိုးရမလဲ ....
ကမၻာမေၾက ေတးသံသာ
တေျမ့ေျမ့ေလာင္က်ြမ္း .........

ရေသ့ စိတ္ဘယ္လိုေျဖလဲ
ငါမျမင္ဘူးေတာ့ မသိဘူး
ငါ့စိတ္ကိုေတာ့ ငါ့ရဲေဘာ္ေတြရဲ ့
ယံုၾကည္ခ်က္ ႏွလံုးသားေတြနဲ ့ မီးေဆးေနတုန္း .......

(၉၆ ဒီဇင္ဘာ ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈ အမွတ္တရ)

ဂ်ဴနီယာ၀င္း - အသက္အႏၱရာယ္ကုုိ ခ်ိမ္းေျခာက္ခံေနရျခင္း
(အေတြးအျမင္ ၂၀၁၇ ႏုုိ၀င္ဘာ) မိုးမခ၊ ဒီဇင္ဘာ ၈၊ ၂၀၁၇

၁၉၈၉ ခုုႏွစ္ဂၽြန္လ ၁၉ ရက္ေန႕ထုုတ္ American Weekly Newsletter မွာ ဂ်င္ ဖူလာ (Jim Fuller) ေရးသားထားတဲ့ ေဆာင္းပါးတစ္ပုုဒ္ကုုိ ကိုုးကားတင္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူက လူေတြဟာ အသက္ကုုိ စေတးျပီး ဘ၀ကုုိ ရွင္သန္ေနၾကပါတယ္တဲ့။ အဲသည္အမွန္တရားနဲ႕ လူေတြရဲ႕ ေနထုုိင္မူပုုံစံကုုိ ေလ့လာျပီး ေရးသားထားတာပါ။

ေစ်းထဲမွာ ေဆး၀ါးေတြကုုိ ေရာင္းခ်ခြင့္ျပဳထားပါတယ္တဲ့။ အဲသည္ေဆး၀ါးေတြဟာ ေနာက္ဆက္တဲြဆုုိးက်ဴိးေတြ ရွိေနတာကိုု သိရက္နဲ႕ ေရာင္းခ်ခြင့္ေပးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ အဲဒါကုုိ ခြင့္ျပဳသင့္ပါသလားတဲ့။ နယူကလီယားဟာ လူေတြရဲ႕အသက္ေတြကုုိ မ်ားစြာ ဆုုံးရွဴံးနုုိ္င္တဲ့ အင္အားၾကီးမားတဲ့ လက္နက္ျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ အဲဒါကုုိ တားျမစ္သင့္တယ္ မဟုုတ္လားတဲ့။ စုုိက္ပ်ဴိးေရးထြက္ကုုန္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ဓာတုုေဗဒပစၥညး္ေတြ ပါေနတာကုုိ သိရက္သားနဲ႕၊ ဒါေတြဟာ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏုုိင္တဲ့ဆီကုုိ ဦးတည္လာႏုုိင္တယ္ ဆုုိတာကုုိ သိေနရက္သားနဲ႕ ေစ်းေတြမွာ ေရာင္းခ်ခြင့္ျပဳထားတာေတြ အားလုုံးကုုိ ျပန္သိမ္းသင့္တယ္ မဟုုတ္လားတဲ့။ ေနေရာင္ျခည္ေၾကာင့္ အသားအရည္ေလာင္ႏုုိင္ျပီး ဒါဟာ ကင္ဆာကုုိ ျဖစ္ေစနုုိင္တယ္ဆုုိတာ ဟုုတ္ပါသလားတဲ့။

သူကေမးခြန္းေတြနဲ႕ သူ႕ေဆာင္းပါးကုုိ အစခ်ီထားတာပါ။ ဒီေမးခြန္းေတြဟာ သုုေတသနပညာရွင္ေတြ ေျဖဆုုိဖုုိ႕ ၾကိုုးစားေနဆဲျဖစ္ျပီးေတာ့ သူတုုိ႕ေတြ စဥ္းစားေနဆဲ ေမးခြန္းေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာေတြထဲက အနည္းငယ္ေလာက္ နမူနာ ထုုတ္ျပထားတာပါ လုုိ႕ဆုုိထားပါတယ္။ အက်ဴိးနဲ႕ အဆုုိးကုုိ ဒြန္တဲြစဥ္းစားေနတဲ့ အႏၳရယ္မ်ားတဲ့ အေျခအေန တစ္ရပ္ကုုိ တင္ျပထားတာပါ။ ေခတ္မွီုတုုိးတက္လာေလ၊ ေမးစရာေမးခြန္းေတြမ်ားလာေလ၊ လူေတြဟာ အသက္ကုု ိဖက္နဲ႕ထုုတ္ျပီး ေနေနရေလပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

လူတခ်ဴိ႕ကေတာ့ အဲသည္အခ်က္ေတြကုုိ စဥ္းစားခန္း၀င္လုုိက္မိတာ ေတာ္ေတာ္ေလး တုုန္လွဴပ္ေျခာက္ျခားကုုန္ၾကပါတယ္။ ရရွိလာတဲ့ အက်ဴိးရယ္၊ ေနာက္ဆက္တဲြ လုုိက္ပါလာတဲ့ ဆုုိးက်ဴိးရယ္နဲ႕ ရွဴပ္ေထြးကုုန္ၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ လုုံး၀ဥသုုံ အသက္အႏၱရာယ္ကင္းလြတ္ ေစတဲ့ ေဆး၊ အစားအစာ၊ ေရ နဲ႕ မေနထုုိင္သင့္ၾကဘူးလား။

သုုိုု႕ေသာ္လည္း လူေတြဟာ ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ် အိပ္ရာကႏုုိးလာတဲ့ အခ်ိန္ကစလုုိ႕ ကိုုယ့္အသက္ေတြကုုိ စိန္ေခၚျပီး ေနလာၾကတာပါ။ အေမရိကအိ္မ္ေတြမွာတဲ့၊ ေလွကားေပၚကျပဳတ္က်လုုိ႕ ေသတဲ့သူ နွစ္စဥ္ ၇၀၀၀ ရွိပါသတဲ့။ ၀ါယာၾကိဳးအေဟာင္းေတြ နဲ႕အိ္မ္ေတြမွာ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ အႏၱရယ္ၾကဳံလုုိ႕ ေသဆုုံးႏုုိင္တဲ့ အေျခအေနက ရာခုုိင္နွဴန္း အနည္းငယ္ေတာ့ ရွိႏုုိင္ပါတယ္ တဲ့။ အလုုပ္တုုိ႕ေက်ာင္းတုုိ႕ကုုိ လမ္းေလ်ာက္သြားတဲ့သူေတြ ကားတုုိက္လုုိ႕ လည္းေသဆုုံးႏိုုင္ပါတယ္တဲ့။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုုရဲ႕ နွစ္တစ္နွစ္မွတ္တမ္းအရ လမ္းေလ်ာက္သူ လူ၂ေသာင္း၄ေထာင္မွာ ၁ ေယာက္ ကားတိုုက္ျပီး ေသဆုုံးပါတယ္ လုုိ႕ဆုုိတယ္။ တခ်ဴိ႕ေသာ အနည္းငယ္ေသာ အနည္းငယ္လူတခ်ဴိ႕ကေတာ့ အဲသည္ အႏၱရယ္ေတြအားလုုံးကုုိ ေရွာင္ၾကဥ္ျပီး ေနထုုိင္ဖုုိ႕ ၾကိဳးစားခဲ့ၾကပါတယ္တဲ့။

အဲသည္လုုိ ဆုုိးက်ဴိးေတြ၊ အသက္အႏၱရယ္ျဖစ္ႏုုိင္တာေတြကုုိ လုုံး၀ဥသုုံ ေရွာင္မယ္၊ ဖယ္မယ္ ဆုုိတဲ့ (ျဖစ္ႏုုိ္င္တာ မျဖစ္ႏုုိင္တာ အပထားလုုိ႕ေပါ့) အဲသည္လုုိ အေျခအေနတရပ္ကုုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ ျခင္းကုုိ အေမရိကက ပညာရွင္ေတြက “မိမိအသက္ကုုိ တန္ဖုုိးထား ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း“ လုုိ႕ အမည္ေပးျပီး ယင္းကုုိ စည္းကမ္းေဘာင္ေတြနဲ႕သတ္မွတ္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ (ေရကုုိၾကိဳခ်က္ေသာက္၊ အိမ္ကုုိ တထပ္ပဲေဆာက္၊ ေအာ္ဂဲနစ္ကုုိပဲ အားေပး၊ ေနာက္ဆက္တဲြေဘးျဖစ္ေစတဲ့ ေဆး၀ါးေတြကုုိ မေသာက္၊ အထပ္ျမင့္ေတြ မတက္ပဲေန၊ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတြ ေ၀းရာေန…. စသျဖင့္ စသျဖင့္။)

ေရာ္ဘင္ ဂရီဂုုိရီ(Robin Gregory) လုုိ႕ေခၚတဲ့ အမ်ဴိးသားသိပၺံနဲ႕ စီမံခန္႕ခြဲမူ ေဖာင္ေဒးရွင္းက တဲြဖက္ဒါရုုိက္တာက အသက္ကုုိ တန္ဖုုိးထားဖုုိ႕၊ အႏၱရာယ္ရွိတာေတြ ဖယ္ရွားဖုုိ႕ဆုုိတဲ့ ဆုုံးျဖတ္ခ်က္ေတြခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖုုိ႕ အခုုလုုိဆုုိခဲ့ပါတယ္။ သူက ပထမဦးဆုုံး လုုပ္ရမွာက အသက္အႏၱရာယ္ရွိတာေတြ၊ ကုုိယ့္အသက္ကုုိ ခ်ိမ္းေျခာက္ခံေနၾကရတာေတြက ဘာေတြလဲဆုုိတာ သိေအာင္လုုပ္တာျဖစ္တယ္၊ ျပီးရင္ ဒါေတြကုုိမလုုပ္ပဲ ေရွာင္ရွားတာျဖစ္တယ္၊ ေနာက္ေတာ့ တေျဖးေျဖးနဲ႕ ညဏ္ရွိတဲ့အေတြးေတြ ၀င္လာျပီး ပုုိေကာင္းတဲ့ နည္းသစ္ေတြ၊ အၾကံညဏ္ေတြ ရလာႏိုု္င္ပါတယ္လိုု႕ ဆုုိပါတယ္။ သူ စဥ္းစားျပတဲ့အထဲမွာ နယူးကလိယားစက္ရုုံေတြ လည္းပါပါတယ္။ စကတည္းက လူေတြ အႏၱရယ္ရွိသလားမရွိဘူးလား ဆုုိတာကုုိ စဥ္းစားသင့္ပါတယ္လုုိ႕ ေျပာပါတယ္။

ဟားဗက္တကၠသုုိလ္ထြက္ ရစ္ခ်က္၀ီလ္ဆင္ (Richard Wilson)ဟာ သိပၺံမဂၢဇင္းတစ္ေစာင္မွာ ႏွစ္စဥ္ျဖစ္ပ်က္တတ္တဲ့ အသက္အႏၱရယ္ ဆုုံးရွဴံးမူေတြကုုိ အၾကမ္းဖ်င္း သုုေတသနလုုပ္ျပ ခဲ့ပါတယ္။ ေနရာတုုိင္း၊ အခ်ိန္တုုိင္းမွာ ျဖစ္တတ္၊ ပ်က္တတ္ တာေတြပါ။

- ရုုိးရုုိးေရကုုိ သန္႕စင္ဖုုိ႕ဆုုိျပီး ဓါတုုပစၥည္း တမ်ဴိးျဖစ္တဲ့ ကလုုိရင္း (Chlorie) (Cl) သုုံးရပါတယ္။ ဒီေရသန္႕ကုုိ ေသာက္သုုံးလုုိ႕ လူ ၁၇သိန္းမွာ ၁ေယာက္ေသဆုုံးပါတယ္။

- တစ္ေန႕ကုုိ ပဲေထာပတ္ စားပဲြတင္ဇြန္းနဲ႕ တစ္ဇြန္းစားသုုံးသူ လူ၁သိန္း၂ေသာင္း ၅ေထာင္(၁၂၅၀၀၀)မွာ ၁ေယာက္ေသဆုုံးပါတယ္။

- အိမ္အတြင္းမွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ မေတာ္တဆထိခုုိက္မူမ်ား (ဥပမာ-ေလွကားေပၚက ျပဳတ္က်တာမ်ဴိး)ေၾကာင့္ လူ၉ ေထာင္မွာ ၁ေယာက္ေသဆုုံးပါတယ္။

- အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုု အေရွ႕ဖက္ပိုုင္းက မသန္႕ရွင္းတဲ့ေလေတြကုုိ ရွဴရွိူက္မူေတြေၾကာင့္ လူ ၅ေထာင္မွာ ၁ ေယာက္ေသဆုုံးပါတယ္။

- ပုုလိပ္ေတြ ဂ်ဴတီ၀င္ရင္း အသတ္ခံရမူေတြမွာ လူ ၄ ေထာင့္ ၅ ရာ (၄၅၀၀)မွာ ၁ေယာက္ေသဆုုံးပါတယ္။

- ကားမေတာ္တဆမူေတြေၾကာင့္ လူ ၄ေထာင္မွာ ၁ေယာက္ေသဆုုံးပါတယ္။

- ေတာင္တက္ရင္းနဲ႕ ေသဆုုံးမူက လူ ၁၇၀၀ မွာ ၁ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။

- စီးကရက္ေသာက္မူေၾကာင့္ ကင္ဆာျဖစ္ျပီးေသဆုုံးတာ လူ၃၀၀ မွာ ၁ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါ့ထက္မက ျပင္းထန္ျပီး က်ယ္ျပန္႕တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကုုိ ၾကည့္လုုိက္ေတာ့ အေမရိကလူဦးေရဟာ အခ်ိမ္းေျခာက္ခံေနရျပီး မလုုံျခ်ဳံေတာ့ဖူးလုုိ႕ သူက (ဂ်င္ဖူလာ) ေကာက္ခ်က္ခ်ပါတယ္။ ေလျဖတ္တာနဲ႕ နွလုုံးေရာဂါေတြေၾကာင့္ ေသဆုုံးမူႏွဴန္းဟာ ျမင့္မားလာတယ္လိုု႕ ဆုုိတယ္။

သိပၺံပညာရွင္ေတြရဲ႕ေလ့လာ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတဲ့ ေသဆုုံးမူေတြမွာ အသက္အရြယ္ငယ္ငယ္နဲ႕ ေသဆုုံးမူေတြကုုိ ေလ့လာၾကည့္လုုိက္ေတာ့ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ အဆီမ်ားတဲ့အစားအစာေတြ စားသုုံးတာ၊ ေလ့က်င့္ခန္းနည္းတာ၊ အရက္ေသစာ ေသာက္စားတာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ၾကျပီး အဲသည္အခ်က္ေတြဟာ အခုုမွ မဟုုတ္ပဲ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ရာစုုေတြကတည္းက အေျခခံလာတဲ့အခ်က္ေတြ ျဖစ္တယ္လုုိ႕ သုုံးသပ္ျပပါတယ္။ သည္ေတာ့ ဒါေတြကုုိ ေသေသခ်ာခ်ာ ေရွာင္ရွားလုုိ႕ရႏုုိင္တယ္ ဆုုိတာကုုိ ခ်ျပျပီး လူေတြကုုိ လက္ေတြ႕က်က် က်င့္သုုံးခုုိင္းလုုိက္ေတာ့ အေမရိက က်မ္းမာေရးစစ္တမ္းအရ အဲသည္နွစ္ေတြမွာ တကယ္ပဲ က်မ္းမာေရး တုုိးတက္လာတယ္လိုု႕ ဆုုိပါတယ္။

ေဆးေသာက္သုုံးမူ၊ အစားအစာစားေသာက္မူ ေတြအတြက္ ေရရွည္ထိမ္းခ်ဴပ္ႏုုိ္င္ဖုုိ႕ကုုိ ေတာ့ ၾကိဳးစားရဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဓါတုုေဗဒေဆးေတြ(ပိုုးသတ္ေဆးေတြ) ပါ၀င္တဲ့ အသီးအနွံေတြ၊ အစားအေသာက္ေတြကုုိ အဆင့္မွီျပန္လည္ သုုံးသပ္ဖုုိ႕ အေမ၇ိကန္ အစားအေသာက္နဲ႕ ေဆး၀ါးဆုုိင္ရာ ေကာ္မတီ၀င္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဖရင့္ရန္း (Frank Young) ကတင္ျပပါတယ္။ သူကဆက္လက္တင္ျပမူမွာေတာ့ အဲသည္လိုု ပုုိးမႊားေတြသတ္ဖိုု႕သုုံးတဲ့ ေဆးေတြဟာ အသီးအႏွံေတြထဲ၊ အစားအေသာက္ေတြထဲ ပါလာတယ္၊ ဒါကုုိစားသုုံးရင္ အသက္အႏၱရယ္ရွိႏုုိင္တယ္၊ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမူေတြကုုိ ေလ်ာ့က်ဖုုိ႕ ဒီလုုိအစားအေသာက္ေတြ မစားသင့္မသုုံးသင့္ေၾကာင္းေတြကုုိ အခ်က္အလက္မ်ားနဲ႕ တိတိက်က် လူထုုေရွ႕ခ်ျပဖုုိ႕ လုုိအပ္တယ္လိုု႕ ဆိုုထားပါတယ္။

လူေတြကေတာ့ အသက္အႏၱရာယ္ရွိတာကုုိ သိရဲ႕နဲ႕လည္း ေရွ႕တုုိးေနၾကတုုန္းပဲလိုု႕ ပညာရွင္ေတြက ဆုုိတယ္။ ဥပမာတစ္ခုု ေထာက္ျပရရင္ ေဆးလိပ္ေသာက္သုုံးတာ အသက္အႏၱရယ္ရွိပါတယ္ ဆုုိတာကုုိ သိၾကေသာလည္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သုုံးသူေတြရဲ႕ ၃၀ ရာခုုိင္နွဴန္းဟာ ေဆးလိပ္ေသာက္သုုံးမူေၾကာင့္ ဆက္စပ္ျဖစ္လာတတ္တဲ့ ေရာဂါေတြေၾကာင့္ အသက္ဆုုံးရွဴံးတာကုုိ သိၾကေသာလည္းပဲ လူေတြက က်န္တဲ့ ၇၀ ရာခုုိင္နွဴန္းကုုိ အားကုုိးျပီး ေဆးလိပ္ေသာက္သုုံးေန ၾကပါေသးတယ္။ ဒါ့အျပင္ လူ၁သန္းမွာ ၁ေယာက္ ျဖစ္တတ္တဲ့ ကင္ဆာလုုိေရာဂါဆုုိးၾကီးဟာ ဓာတုုေဗဒပစၥည္းေတြပါတဲ့ ေရသန္႕ေတြကုုိေသာက္သုုံးလုုိ႕ဆုုိတဲ့ အခ်က္ကုုိ လူေတြကုုိ သိေအာင္လုုပ္ခဲ့ေပမယ့္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဒီ ေရကုုိ ေသာက္သုုံးသူတုုိင္းမျဖစ္ၾကတာကိုုပဲ အဓိကထား ၾကည့္ခဲ့ၾကပါတယ္တဲ့။ (လူ၁သန္းမွာ ၁ေယာက္ျဖစ္တာပဲ အဲသည္ထဲ ငါမပါဘူး ဆုုိတာမ်ဴိးေတြးၾကပုုံပါပဲ။)

သည္ေတာ့ လူေတြ အသိတရားရလာေအာင္ ဘယ္လုုိလုုပ္ရမလဲဆုုိျပီး အမ်ဴိးသားသိပၺံပညာဆုုိင္ရာ ေဖာင္ေဒးရွင္းက အဲသည္ကြက္လပ္ကုုိ ျဖည့္ဖုုိ႕ ၾကိဳးစားၾကပါတယ္။ အဲသည္ နယ္ပယ္ကိုု “အသက္အႏၱရယ္ရွိတဲ့ အေျခအေနတစ္ခုုကိုု လူထုုၾကား ဆက္သြယ္တင္ျပမူ” (Risk Communication) လုုိ႕အမည္ေပးလုုိက္ပါတယ္။ သည္အဓိပၺါယ္ကုုိ ေဖာ္ေဆာင္လုုိက္ရင္ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ လူထုုၾကားမွာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုုိ ေပးမယ္၊ အၾကံညဏ္ေတြ ေပးမယ္၊ ေဆြးေႏြးမယ္၊ တုုိင္ပင္မယ္။ ျပီးရင္ အသက္အႏၱရယ္ရွိတဲ့ အေျခအေနေတြကုုိ လူေတြက သိျမင္လာျပီး ကိုုယ့္ကိုုယ္ကုုိယ္တင္မက၊ ကုုိယ္ခ်စ္တဲ့သူေတြကုုိပါ ကာကြယ္ဖုုိ႕ ဆုုံးျဖတ္ခ်က္ေတြခ်ၾကမယ္။ အဲဒီရည္ရြယ္ခ်က္ေတြနဲ႕ Risk Communication ကုုိလုုပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတုုိ႕ကုုိ အင္တာနက္ေတြ၊ အြန္လုုိင္းေတြကတဆင့္ စိတ္ပါ၀င္စားသူေတြ ဆက္သြယ္လာဖုုိ႕လည္း ၾကိဳဆုုိေနၾကပါတယ္တဲ့။ တခ်ဴိ႕ေသာ တကၠသုုိလ္ေတြမွာလည္း ဒီဘာသာရပ္ကုုိ တင္ျပေဆြးေႏြးသြားဖုုိ႕ ေမ်ာ္လင့္ခ်က္နဲ႕ ဆက္လက္ၾကိဳးစားေနၾကပါတယ္။

ဂ်ဴနီယာ၀င္း
(Ref ; 1989 June 19 American Weekly Newsletter မွ Jim Fuller ၏ Expert Study Reality and Perception Life’s Risk နွင့္ ၂၀၁၇ Risk Communication ကုုိမီွညမ္းဘာသာျပန္ထားပါသည္။)

အိခ်ယ္ရီေအာင္ - ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈေခါင္းေဆာင္တို႔ကို အရပ္ဘက္အဖြဲ႔မ်ား အိတ္ဖြင့္စာပို႔ 
(Myanmar NOW) မိုးမခ၊ ဒီဇင္ဘာ ၈၊ ၂၀၁၇

၂ဝ၁၇ ၾသဂုတ္လလယ္ပိုင္းက ကခ်င္ျပည္နယ္၊ တႏိုင္းၿမိဳ႕ စစ္ေရွာင္ဒုကၡသည္စခန္းတစ္ခုတြင္ ခိုလံႈေနသူတခ်ဳိ႕ (ဓာတ္ပံု - ၿဖဳိးသီဟခ်ဳိ/Myanmar Now)

ရန္ကုန္ (Myanmar Now) - ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈ အဆင္ေျပေရးအတြက္ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္၊ အမ်ဳိးသမီးမ်ားပါဝင္မႈကို ပိုမိုလမ္းဖြင့္ေပးရန္ အပါအဝင္ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ား ပါဝင္ေသာ အိတ္ဖြင့္ေပးစာ တစ္ေစာင္ကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္မႈ ဆိုင္ရာ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ေပးပို႔မည္ျဖစ္ေၾကာင္း အရပ္ဘက္အဖဲြ႔အစည္းမ်ားက ဒီဇင္ဘာ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ေျပာသည္။

အိတ္ဖြင့္ေပးစာကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္၊ အပစ္ရပ္ လက္မွတ္ထိုးထားေသာအဖဲြ႔အစည္းမ်ား၏ ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ (PPWT) ေခါင္းေဆာင္ ပဒုိေစာတာဒိုမူး၊ UNFC ဟု ထင္ရွားသည့္ လက္နက္ကိုင္ အဖဲြ႔မ်ား တပ္ေပါင္းစု၏ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ (DPN) ၏ ေခါင္းေဆာင္ ခူးဦးရယ္တို႔ကို ေပးပို႔ ထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

ေပးစာတြင္ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ၊ တပ္ပိုင္းဆုိင္ရာကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ ပစ္ခတ္ တိုက္ခိုက္မႈရပ္စဲေရးဆိုင္ရာကိစၥရပ္မ်ားဟူ၍ အပိုင္းသံုးပိုင္းခြဲကာ တင္ျပထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္း ကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦးျဖစ္သည့္ မိကြန္းခ်န္းႏြန္က သတင္းေထာက္မ်ားကို ေျပာသည္။

ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ

လူမ်ိဳးအလိုက္ အမ်ိဳးသားအဆင့္ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲမ်ားကို သက္ဆုိင္ရာ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကသာ ဦးေဆာင္က်င္းပရမည္၊ ေဒသအလိုက္ႏုိင္ငံေရး ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားကုိ အစိုးရကသာ ဦးေဆာင္ က်င္းပရမည္ ဆိုေသာ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားကို ပယ္ဖ်က္ရန္ အႀကံျပဳထားသည္။

ႏိုင္ငံေရးအဆင့္ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးကိုယ္စားလွယ္မ်ား အမွန္တကယ္ ပါဝင္ ေဆြးေႏြး ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ရရိွေရးအတြက္ အေလးအနက္ ေတာင္းဆိုထားသည္။

ထုိ႔ျပင္ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲအဆင့္ဆင့္တြင္ ေဆြးေႏြးခဲ့ေသာ မွတ္တမ္းမ်ားကိုလည္း အမ်ားျပည္သူသိရိွရန္ ထုတ္ျပန္ေပးရန္စသည့္အခ်က္မ်ားလည္း အိတ္ဖြင့္ေပးစာတြင္ပါရိွသည္။

တပ္ပိုင္းဆိုင္ရာကိစၥရပ္မ်ား

တပ္မေတာ္၊ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္အဖြဲ႔အစည္းအားလံုး တစ္ႏိုင္ငံလံုးအပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး ပူးတြဲ ေၾကညာခ်က္ကို အျမန္ဆံုးထုတ္ျပန္ေပးရန္ အေလးအနက္ေတာင္းဆိုထားသည္။

“ေတြ႔ဆံုညိွႏႈိင္းေဆြးေႏြးျခင္းနည္းလမ္း” တစ္ခုတည္းကိုသာ ႏွစ္ဘက္တပ္ဖြဲ႔မ်ား ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရရိွေစႏုိင္သည့္ နည္းလမ္းအျဖစ္ အၿမဲတေစကိုင္စြဲထားရန္ အေလးအနက္ တုိက္တြန္းထားသည္။

အရပ္ဘက္အဖဲြ႔မ်ား

အရပ္ဘက္ အဖဲြ႔မ်ား ေတြ႔ဆံုၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အတြက္ ပံုမွန္ စုေဝးေတြ႔ဆံုေနၾကသည္မွာ ၁၇ ႀကိမ္ေျမာက္ ရိွၿပီ ျဖစ္သည္။ ယခု ေနာက္ဆံုး စုေဝးမႈသို႔ အဖဲြ႔ ၉၂ ဖဲြ႔မွ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။

နိုင္ငံအႏွံ႔အျပားတြင္ လက္နက္ကိုင္အဖဲြ႔အစည္း အမ်ားအျပား ရိွေနၿပီး ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပိုင္းတြင္ မၾကာခဏ ျဖစ္ပြားလ်က္ရိွသည္။

တစ္ႏုိင္ငံတည္းတြင္ အတူေနၾကၿပီး ျပႆနာမ်ားႏွင့္ အခ်ိန္ျပည့္ လံုးေထြးေနၾကျခင္းသည္ လြန္စြာ ရွက္ဖြယ္ေကာင္းသည္ဟု ကခ်င္ျပည္နယ္၊ ဖားကန္႔ေဒသမွ ဓမၼဆရာမတစ္ဦးျဖစ္သူ ေဒၚကိုင္ရာက ေျပာသည္။

“ကၽြန္မတို႔ တုိင္းရင္းသားေတြ အားလံုး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို အင္မတန္မွ ဆာေလာင္ မြတ္သိပ္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ထမင္းဆာသလို ဆာပါတယ္။ ေရငတ္သလိုငတ္ပါတယ္။ မၿငိမ္းခ်မ္းမႈေတြေၾကာင့္ ကၽြန္မတို႔ စစ္ေဘးဒုကၡသည္ေတြ အျဖစ္နဲ႔ ခါးသီးစြာ ရင္ဆိုင္ခံစားေနရပါတယ္။ မၿငိမ္းခ်မ္းမႈေတြေအာက္မွာ ကၽြန္မတို႔ အခက္အခဲေတြ အမ်ားႀကီးကို လူမႈေရး ျပႆနာ၊ စီးပြားေရးျပႆနာ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ကၽြန္မတို႔ ရင္ဆိုင္ေနရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ အျမန္ဆံုးရေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေပးၾကပါလို႔ေမတၱာရပ္ခံခ်င္ပါတယ္” ဟု ေဒၚကိုင္ရာက ေျပာသည္။

“ႏိုင္ငံေရး ျပႆနာကို ႏုိင္ငံေရးနည္းလမ္းနဲ႔ပဲ ေျဖရွင္းၿပီးေတာ့ စားပြဲဝို္င္းထဲမွာပဲ ညိွႏႈိင္းေဆြးေႏြးျခင္းကို အဓိကထားၿပီး ေတာ့ေျဖရွင္းဖို႔ကို တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။ စီးပြားေရးေၾကာင့္ စစ္ေၾကာင့္ လူေတြ ေသေၾကေနတာက မျဖစ္သင့္ တဲ့ကိစၥပါ။ ဆရာဝန္ေတြက အသက္တစ္ေခ်ာင္းကို တန္ဖိုးထားလုၿပီးေတာ့ ကယ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အသက္ တစ္ေခ်ာင္းကိုသတ္ေနတာကေတာ့ မျဖစ္သင့္တဲ့ကိစၥတစ္ခုပါ”

ယာမဒါစံ၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ ဗိုလ္မိုးၾကိဳး(ကာနယ္ဆူဇူကီး)၏ဇနီးႏွင့္အတူ။ ၁၉၈၆ခုႏွစ္။ ယာမဒါစံ ခန္းဇမ္ၾကီးပန္းျခံတြင္။ ၁၉၈၆ခုႏွစ္။

စာအုပ္ထဲက ဇာတ္ေကာင္ ဗိုလ္ၾကီးယာမဒါ နဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္။ နကာမူရစံ၊ (၁၉၈၆)

ေမာင္စြမ္းရည္ - နယူးေယာက္လမ္းေဘးက ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၉၊ ၂၀၁၇

နယူးေယာက္ဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ထိပ္ဆံုးတန္း က ၿမိဳ႕ႀကိးတစ္ၿမိဳ႕ပါ။ ဒီၿမိဳ႕ႀကီးရဲ႕ ၿမိဳ႕နယ္ေခၚတဲ့ ရပ္ကြက္ႀကီးတစ္ခု ထဲမွာ ကြၽန္ေတာ္ေနပါတယ္။ ''ကြင္း''ၿမိဳ႕နယ္တဲ့ (Queens) ျမန္မာ လို ဘုရင္မၿမိဳ႕နယ္ေခၚမလားဘဲ။ လမ္းမႀကီးေတြရဲ႕ေဘးမွာေရာ၊ လမ္းမႀကီးေတြရဲ႕ေနာက္က ရပ္ကြက္ထဲက လမ္းမေတြမွာေရာ အိမ္ တုိင္းေရွ႕မွာျဖစ္ျဖစ္၊ ေနာက္မွာျဖစ္ျဖစ္၊ ေဘးတစ္ဖက္တစ္ခ်က္မွာ ျဖစ္ျဖစ္ ေျမကြက္လပ္ရွိတဲ့ေနရာမွာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ပန္းပင္ မ်ဳိးစုံစိုက္ထားတတ္ပါတယ္။ အိမ္ေတြရဲ႕အျပင္လမ္းေဘးေျမကြက္ လပ္ေတြမွာေတာ့ အေလ့က်အပင္ေတြ ေပါက္ေနတတ္ပါတယ္။ (လူမ်ဳိးကေတာ့ တ႐ုတ္၊ ကုလား)။

နယူးေယာက္လမ္းေဘးမွာေပါက္ေနတဲ့ အပင္ေတြက ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ဗမာျပည္မွာေပါက္တဲ့အပင္ေတြနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ဆီမွာ မျမင္ဖူးတဲ့အပင္မ်ဳိး နယူးေယာက္မွာမရွိပါ။ အပင္ႀကီးေတြကေတာ့ ဗမာျပည္မွာမရွိတဲ့ အပင္မ်ဳိးေတြပါ။ အညာ မွာ ကုကၠိဳပင္၊ တမာပင္၊ မန္က်ည္းပင္၊ လက္ပံပင္၊ တယ္ပင္စတဲ့ အပင္ေတြရွိပါတယ္။ အပင္ႀကီးေတြကို ခုတ္ခြင့္မရွိပါ။ နယူးေယာက္မွာ စစ္တပ္၊ ရဲတပ္၊ ျမဴနီစီပယ္တုိ႔ဟာ တျခားစီပါ။ ၿမိဳ႕ထဲက သစ္ပင္ကိစၥ၊ ၿမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးျမဴနီစီပယ္ရဲ႕တာဝန္ပါ။ ရန္ကုန္ ပညာေရးတကၠသုိလ္ထဲမွာ ႏွစ္ရွည္ပင္ျဖစ္တဲ့ လက္ပံပင္ႀကီးကပင္ ျပည္လမ္းေဘးမွာကပ္ၿပီး အသံလႊင့္႐ုံးမ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္မွာရွိခဲ့ဖူး တယ္။ လက္ပံပင္ႀကီးကိုခိုၿပီး အသံလႊင္႐ုံကို ေလာင္ခ်ာနဲ႔ပစ္မွာစုိးလို႔ တဲ့ စစ္တပ္က ခုတ္လွဲပစ္ခဲ့ပါတယ္။ သစ္တစ္ပင္ခုတ္ အခ်ဳပ္သုံးလ ရွိေပမဲ့ သူတုိ႔တစ္ေတာလုံးခုတ္ၿပီး ေရာင္းခ်စားေသာက္ေနခဲ့ၾကတာ မဟုတ္လား။ ထားပါေတာ့။ လမ္းေဘးပင္ဆက္ၾကရေအာင္။

နယူးေယာက္ကလမ္းေဘးေတြမွာ ဗမာျပည္မွာေပါက္သလို ပဲ ျမဴရြက္ပင္၊ ဟင္းႏုႏြယ္ပင္၊ ပိုးစာပင္တုိ႔ကို အမ်ားဆုံးေတြ႕ရပါ တယ္။ ပိုးစာပင္အရြက္ဝိုင္းေရာ၊ လက္ျခားေရာ ႏွစ္မ်ဳိးေတြ႕ရပါ တယ္။ ဗမာျပည္မွာေတာ့ မႏၲေလးကေန ေမၿမိဳ႕အတက္ ေတာင္ကုန္းေတြေပၚမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒီမွာပုိးေမြးတာကို ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ေက်ာင္းသားဘဝက ေလ့လာခဲ့ရဖူးပါတယ္။ ဗမာျပည္တျခား အပူပိုင္းေဒသေတြမွာေတာ့ ပိုးစာပင္ေတြမေတြ႕ရဘူးေပါ့။ နယူးေယာက္မွာ အပူပိုင္းေပါက္တဲ့ ဟင္းရြက္ပင္ေတြ ေတြ႕ရေပမဲ့ အပင္ႀကီးေတြကေတာ့ ပန္းသီးပင္၊ ထင္း႐ူးမ်ဳိးမ်ားနဲ႔ ခ်ယ္ရီပင္ေတြ ေမၿမိဳ႕မွာေပါက္ သလိုေပါက္ပါတယ္။

နယူးေယာက္လမ္းေဘးမွာ အေပၚဆုံးကေတာ့ ျမဴရြက္ေတြ ပါပဲ။ တခ်ဳိ႕ျမန္မာေတြခူးၿပီး သုပ္စားၾကပါတယ္။ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ဆြမ္းဟင္းခြက္မွာေတာင္ ပါဖူးပါတယ္။ ဗမာျပည္မွာေတာ့ ခုလို ရာသီမွာ အညာက ယာခင္းေတြ၊ ယာခင္းေဘာင္ေတြေပၚမွာေပါ ပါတယ္။ ဝါခင္း၊ ေျမပဲခင္းေတြထဲမွာ ေပါင္းပင္အျဖစ္ေတြ႕ရလို႔ ႏုတ္ပစ္ရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က ျမဴရြက္ဟာ ျပဒါးပါတယ္။ ျပဒါးထြက္ တယ္စသျဖင့္ ေျပာသံၾကားဖူးေပမဲ့ ခုအထိ ဘာေျပာမွန္းနားမလည္ပါ။ ျပဒါးဓာတ္ပါတာလား ဘာလား ေသခ်ာမသိပါ။

ဒီမွာ ပိုးစာပင္ေတြကေတာ့ တမင္စိုက္ထားတာေရာ အေလ့က်ေရာေပါက္ပါတယ္။ လူ႔ခါးေစာင္း၊ လူတရပ္၊ လူ႔လက္ခုပ္တေဖာင္ စသည္ျဖင္ ျမင့္ပါတယ္။ ဒီအပင္ေတြက တမာပင္၊ ထေနာင္း ပင္ေတြေလာက္ျမင့္ပါတယ္။ ခါးေစာင္းေလာက္အပင္ေလးေတြက ရြက္ႏုေလးေတြကို ခူးၿပီးဗမာေတြက ဟင္းခ်ဳိခ်က္ၾကပါတယ္။ အပင္ျမင့္ႀကီးေတြမွာေတာ့ အသီးသီးပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က စထေရာ ဘယ္ရီသီးေလာက္ႀကီးပါတယ္။ အေမရိကန္ေတြစားမစားမသိပါ။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ကေတာ့စားပါတယ္။

ခုလို ဇြန္၊ ဇူလိုင္မွာေတာ့ သူတုိ႔အိမ္ပတ္လည္ရွိသမွ် ေျမကြက္လပ္ေတြမွာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ပင္ေတြ စတင္စိုက္ပ်ဳိးေနပါၿပီ။ အထူးစိုက္ပ်ဳိးၾကတာကေတာ့ ဗူးပင္နဲ႔၊ ဖ႐ုံပင္ေတြပါပဲ။ ပဲလင္းေျမြ ေတြလည္းစိုက္ပါတယ္။ ဘူးဖ႐ုံမ်ားကို ဘယ္လိုခ်က္ျပဳတ္စားၾက တယ္မသိပါ။ ႀကီးရင့္လာရင္ေတာ့ ပလပ္စတစ္ႀကိဳးေတြနဲ႔သိုင္းၿပီး စင္ေပၚမွာ တြဲေလာင္းဆြဲထားၾကတာေတြ႕ရပါၿပီ။ အလြန္ၾကည့္ ေကာင္းပါတယ္။ ပဲသီးေတာင့္ရွည္၊ ပဲယြန္း၊ ပဲဲျပားေတြလည္းစိုက္ ၾကပါတယ္။ စင္မထိုးပါဘူး။ ေျမျပင္ေပၚမွာပဲေတြ႕ရၿပီး ၿခံစည္း႐ိုး ေတြမွာတြဲေလာင္းေတြ႕ရႏိုင္ပါတယ္။ ဟင္းရြက္ပင္ကေတာ့ ဟင္းႏု ႏြယ္အရြက္ႀကီးပင္ ခရမ္းေရာင္၊ အစိမ္းေရာင္စသည္ေတြကို ျမင္ေအာင္လုပ္ၿပီး စိုက္ထားၾကတာမ်ား သြားရည္ယုိစရာပါပဲ။ ခရမ္းခ်ည္ နဲ႔င႐ုတ္ပင္အမ်ဳိးမ်ဳိးလည္းစိုက္ၾကပါတယ္။

နယူးေယာက္မွာ စပ်စ္ပင္ႀကီးေတြကိုလည္း ႏွစ္ရွည္စင္ထုိး စိုက္ထားၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ပင္စည္ေတြက လက္ေမာင္း လက္ဖ်ံေလာက္တုတ္ၾကပါတယ္။ အသီးေတြသီးလာၿပီဆုိရင္ အသီးစိမ္းေလးေတြကစၿပီး ရြမ္းမွည့္ၾကသည့္အထိ ၾကည့္ရတာက ၾကက္သေရရွိလွပါတယ္။ အပင္စိုက္သူမ်ားကေတာ့ ကေလးလူ ႀကီးဘယ္သူမွ ခူးကာေျခြတာ မေတြ႕ရပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ဗမာ ေတြကေတာ့ သီးကင္း စပ်စ္သီးစိမ္းကေလးမ်ားကို င႐ုတ္သီးစိမ္း ၾကက္သြန္ျဖဴတုိ႔နဲ႔ေထာင္းစားၾကပါတယ္။ သရက္ကင္း၊ မရမ္းသီးကင္းေလးမ်ားနဲ႔အရသာတူပါတယ္။ ၿခံစည္း႐ိုးအျပင္ဘက္ထြက္ လာလို႔ကေတာ့ ဗမာေတြက ခိုးတယ္လို႔ ယူဆပုံမရပါ။ စပ်စ္သီး ေတြ မွည့္ရြဲေနၾကၿပီဆုိရင္ေတာ့ အခိုင္လိုက္ခူးလို႔ မသင့္ေလ်ာ္ေတာ့ ပါ။ အလွၾကည့္႐ုံပါပဲ။ ပိုင္ရွင္ကလည္း မခူးပါ။ ေၾကြရင္ ဘာသီး သီးေၾကြေၾကြ မေကာက္မစားၾကပါ။ ေစ်းကပဲ ဝယ္စားေလ့ရွိပါတယ္။ ကေလးေရာ လူႀကီးပါ မစားၾကလို႔ ေဘးကၾကည့္ၿပီး အားမလို အားမရ ျဖစ္ရပါတယ္။

ေရာင္းတမ္းစပ်စ္သီးေတြကေတာ့ ၿမိဳ႕ျပင္မွာ တေမွ်ာ္တေခၚ က်ယ္တဲ့စိုက္ခင္းႀကီးေတြနဲ႔ စိုက္ၾကတာပါ။ ခါးေလာက္ ရင္စုိ႔ ေလာက္ျမင့္တဲ့ တုိင္ေလးေတြေထာင္ၿပီး စိုက္ထားၾကဟန္တူပါ တယ္။ ကားလမ္းေပၚက သြားရင္းလာရင္း ေငးေမာၾကည့္ဖူးတာပါ။ ပန္းသီးပင္ေတြလည္း အလားတူပဲ တေမွ်ာ္တေခၚစိုက္ခင္းစိုက္ ကြက္ေတြနဲ႔ စိုက္ၾကတာပါ။ ပန္းသီကို သူတုိ႔ၿခံဝင္ဝယ္ရင္ ငါးေဒၚလာဖုိးေလာက္ဝယ္ရင္ လူတစ္ေယာက္ မသယ္ႏိုင္ေအာင္ေပးပါ တယ္။ ၿခံမွာ ခူးစားတာကလည္း တစ္လုံးထက္ ပိုမစားႏိုင္ပါဘူး။ ဒီလိုပဲ လမ္းသြားရင္း ကားရပ္ၿပီး ခူးသူ ခူးၾကတာပါပဲ။ ဒီလိုလုပ္တာ လည္း ဗမာေတြပဲလုပ္ၾကတာေတြ႕ဖူးပါတယ္။

လမ္းေဘး အိမ္ၿခံဝင္းေလးမ်ားမွာ စပယ္၊ ၾကက္႐ုံး၊ ျမတ္ေလးပန္းမ်ားလည္း စိုက္ထားၾကပါတယ္။ ၿခံစည္း႐ိုးေပၚမွာ ထြက္ၿပီး ပြင့္ေနလို႔ကေတာ့ ဒို႔ဗမာမ်ားရဲ႕လက္ခ်က္နဲ႔မလြတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ပိုင္ရွင္မ်ားက ခူးတာမေတြ႕ရပါ။ ခ်ယ္ရီပင္လို ပင္လုံးကြၽတ္ပြင့္တဲ့ ပန္းပင္ေတြလည္းျမင္ရပါတယ္။ အေဝးကၾကည့္ရင္ စစ္ကိုင္း ေတာင္က စကားပြင့္ေတြလိုထင္ရပါတယ္။ အပင္ကျမင့္ပါတယ္။ ေအးတဲ့ရာသီပြင့္တဲ့ပန္းေတြဟာ ရွမ္းျပည္၊ ေတာင္ႀကီးမွာလိုပဲ မေမႊးၾကပါ။

ႏွင္းဆီ၊ ဂႏၶမာ၊ သစၥာပန္းဆုိတာေတြလည္း ေႏြဦးမွာ ေဝေဝဆာဆာပြင့္ေနၾကတာ ၾကည္ႏူးဖြယ္ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ႏွင္းဆီၿခံဳေတြက ေတာင္ႀကီးမွာလို အေလ့က်ပင္ေတြလည္းရွိပါတယ္။ ေျခာက္ လက္မႏွင္းဆီဆုိတာေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဆူးမပါတဲ့ႏွင္းဆီပင္လို အပင္ကေနကပ္ပြင့္ေနတဲ့ ႏွင္းဆီပြင့္ႀကီးေတြနဲ႔ တူတာေတြလည္း အမ်ားႀကီးပါ။ ဒီရာသီမွာ လမ္းေလွ်ာက္ရတာ ပန္းမ်ဳိးစုံနဲ႔မုိ႔ အျမန္ ေလွ်ာက္လို႔မရႏိုင္ပါ။

တခ်ဳိ႕ၿခံေတြထဲမွာ ရင္စုိ႔ေလာက္ လက္ခုပ္တေဖာင္ေလာက္ ျမင့္တဲ့ ခတၱာပင္မ်ားအခုိင္လိုက္ပြင့္ေနတာ ေတြ႕ျမင္ရေတာ့ ဦးေလး လူထုဦးလွ ဘုရားတင္ေလ့ရွိတဲ့ ပန္းအျဖစ္နဲ႔ တစ္ခါတေလရပ္ၿပီး ဂါရဝျပဳမိပါတယ္။ ဦးေလးကိုလည္း လြမ္းရင္းေပါ့။ ဦးေလးလူထု ဦးလွေလာက္ ဘုရားတရားၾကည္ညိဳသူမေတြ႕ဖူးပါ။ ဦးေလးရဲ႕ ဘုရားစင္ေလာက္ႀကီးတဲ့ ဘုရားစင္ကို တျခားမွာ ဘယ္မွာမွမေတြ႕ ရဘူးပါ။

နယူးေယာက္မွာ ခတၱာပင္၊ ခတၱာပန္းေတြျမင္ရေတာ့ ဦးေလး ကုိသတိရသလို၊ စပ်စ္ပင္စင္ႀကီးေတြျမင္ရေတာ့လည္း ကြၽန္ေတာ္ ဖခင္ႀကီးကို သတိရမိပါတယ္။ ျမင္းၿခံၿမိဳ႕နယ္လို အညာေဒသမွာ အညာသားေတြမျမင္ဖူးတဲ့ စပ်စ္ပင္စင္ႀကီးကို ရြာကအိမ္ၿခံဝင္းထဲ မွာပဲ စိုက္ပ်ဳိးခဲ့ဖူးပါတယ္။ ပိသာ ၅ဝ ေလာက္မ်ား သီးခဲ့တယ္ထင္ ပါရဲ႕။ မႏၲေလးကို ယူသြားၿပီး ဆရာႀကီးေရႊဥေဒါင္းကို ကန္ေတာ့ခဲ့ ဖူးပါတယ္။ ဟင္းရြက္ေတြျမင္ရင္ေတာ့ အေမနဲ႔တကြ ဟင္းရြက္ေတြ အတူခူးခဲ့ၾကတဲ့ ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမတစ္ေတြကိုေရာ၊ သူငယ္ခ်င္းေတြကိုေရာ သတိရမိပါတယ္။ နယူးေယာက္မွာ လက္ပံပြင့္ ေၾကြ ေကာက္တာနဲ႔ ဆီးသီးေကာက္တာကိုေတာ့ မေတြ႕မႀကံဳရပါ။ ဒါေပမဲ့ ရြာမွာ ဟင္းရြက္ေတြခူးတာဟာ လက္ပံပင္၊ ဆီးပင္ေတြနား မွာ ခူးခဲ့ၾကတာမုိ႔ လက္ပံပင္၊ ဆီးပင္ေတြလည္း လြမ္းပါရဲ႕။

''လက္ပံပြင့္ခ်ိန္ ေခြး႐ူးခ်ိန္''ဆုိတဲ့ စကားေလးကိုလည္း လက္ပံပြင့္ခ်ိန္တုိင္း ၾကားေနၾကဆုိေတာ့ သတိထားၿပီး သြားရလာပါတယ္။ နယူးေယာက္မွာေတာ့ ေခြး႐ူးမရွိ လူ႐ူးကေတာ့ ေပါသလား မေမးနဲ႔။ ဗမာျပည္မွာေတာ့ ခုအခ်ိန္ေခြးေတြ ႐ူးေနၾကၿပီေပါ့ေနာ္။ သတိသာ ထားၾကေပေတာ့။

ေမာင္စြမ္းရည္ (၂ဝ၁၇၊ ဇူလိုင္ ၁၉)

 ေမာင္ေအာင္မြန္ - ဒူးယားတလိပ္ႏွင့္ ကန္ေတာ့ခံ ေမာင္ေအာင္မြန္
ကၽြန္ေတာ္ေတြးမိသလို ေရးပါမည္ (၂၉၉)
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၉၊ ၂၀၁၇

(၁)

၁၉၄၀ ခု၊ ဆရာပီမိုနင္း ကြယ္လြန္၍ အသုဘတြင္ လိုက္ပို႔ၾကေသာစာေရးဆရာမ်ား စုမိၾကရာကေန အႀကံရၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ စာေရးဆရာမ်ားအသင္း ဖြဲ႕စည္တည္ေထာင္ၾကသည္ဟု မွတ္သားဖူးပါ၏။ ေရွး ျမန္မာဘုရင္မ်ား လက္ကထက္ကတည္းက နတ္ေတာ္လဆန္း(၁) ရက္ေန႔တြင္ စာဆိုပညာရွင္မ်ားအား ခ်ီးျမွင့္ၾကသည္မို႔ ထိုေန႔ထို စာဆိုေတာ္ေန႔ဟု သတ္မွတ္ၾက၏။

 ျမန္မာႏိုင္ငံ စာေရးဆရာမ်ားအသင္းသည္ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ အဖြဲအစည္းျဖစ္သည္။
စာေရးဆရာဆိုသည္မွာ ၀တၳဳ၊ ျပဇာတ္၊ ကဗ်ာ စေသာ ရသစာေပး ျပဳစုေရးသားၾကသူမ်ားအား ေခၚဆိုျခင္းျဖစ္၏။ ရသာစာေပကို အဂၤလိပ္လို Literature ဟုေခၚၿပီး စာေရးဆရာကို အဂၤလိပ္လို Author or Creative Writer ဟုသံုးစြဲၾက၏။ Writer ဟုသံုးလွ်င္ စာေရးသူဟူသမွ် အႀကံဳး၀င္ အားလံုးပါကုန္၏။ မိန္႔ခြန္းေရးသူ Speech Writer ဇာတ္ညႊန္းေရးသူ Script Writer စသျဖင့္၊ သူတု႔ိအား စာေရးဆရာဟု ေခၚ၍မရပါ။

 ေဟာေျပာပြဲမ်ိဳးစံုတို႔ရွိ စာေရးဆရာတို႔၏ပြဲကိုသာလွ်င္ စာေပေဟာေျပာပြဲဟုေခၚသည္။
လူတေယာက္တည္း သတင္းစာဆရာလည္းလုပ္ ရသစာေပလည္း ေရးသားသူမ်ားလည္းရွိ၏။ ဥပမာ၊ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ ဦးခ်စ္ေမာင္၊ သိန္းေဖျမင့္၊ ဇ၀န။ သူတို႔သည္ စေပေဟာေျပာပြဲဆိုလွ်င္ စာအေၾကာင္း၊ ေပအေၾကာင္းသာ ေဟာေျပာၾကစၿမဲပင္။ သတင္းစာအေၾကာင္း မေျပာ မေဟာ။
သူ႕စည္းႏွင့္သူ တားထား ကန္႔ထား၏။

(၂)

သတင္းစာတိုက္မ်ားမွ အယ္ဒီတာ အဖြဲ႕၀င္မ်ားအား သတင္းစာဆရာမ်ား (Journalists) ဟုေခၚၿပီး သတင္းေထာက္မ်ားအား Reporter ၍သံုးစြဲသည္။ သတင္းစာတုိက္တတိုက္တြင္ သတင္းေထာက္မ်ားသည္ သူတို႔ရရွိခဲ့ေသာ သတင္းမ်ားကို ေရးသားကာ အယ္ဒီတာထံတင္သြင္းရ၏။ သက္ဆိုင္ရာ အယ္ဒီတာက လိုအပ္သလို တည္းျဖတ္ ျဖည့္စြက္ၿပီး သတင္းစာထဲထည့္ရသည္။

လုပ္ငန္းသေဘာအရ သတင္းေထာက္သည္ အယ္ဒီတာ၏ လက္ေအာက္ခံဟု ထင္ရသည္။
သို႔ေသာ္လည္း လုပ္ငန္းသေဘာသဘာခ်င္း မတူကြဲျပားေသာေၾကာင့္ သတင္းက်င့္၀တ္အရ အျပန္အလွန္ေလးစားမႈ (Mutual Respect) ႏွင့္ ဆက္ဆံၾကရ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းေထာက္မ်ား အသင္းသည္လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းစာဆရာမ်ား အသင္းနည္းတူ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းပါ။

မိမိတို႔စည္းမ်ဥ္းႏွင့္ မိမိတို႔ဘာသာ ေရြးေကာင္တင္ေျမွာက္ေသာ အမႈေဆာင္အဖြဲ႕က လုပ္ေဆာင္၏။

(၃)

၁၉၆၂ ခု၊ မတ္လ(၂) ရက္ေန႔တြင္ စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းသည္။

၁၉၆၂ ခု၊ ဇူလိုင္လ(၄)ရက္ေန႔တြင္ မဆလ ပါတီတည္ေထာင္သည္။

၁၉၆၆ ခု၊ တြင္ စာေပလုပ္သားအဖြဲ႕ ( ျမန္မာႏိုင္ငံ စာေရးဆရာအသင္း၊ သတင္းစာဆရာအသင္း၊ သတင္းေထာက္ အသင္းတို႔ ဖ်က္သိမ္းခံထားရ၍ အစားထုိးျခင္း) ျဖစ္ေျမာက္ေရး ေကာ္မတီေၾကညာသည္။

၁၉၇၆ ခု၊ ၽတြင္ စာေပလုပ္သား စည္းရံုးေရးေကာ္မတီ ဖြဲ႕စည္းသည္။

၁၉၈၀ ခု၊ ဧၿပီလတြင္ တြင္ စာေပလုပ္သားအဖြဲ႕ ျဖစ္ေပၚလာသည္။

စာေရးဆရာ သတင္းစာဆရာ ဟူေသာဂုဏ္ပုဒ္မ်ားကေန စာေပလုပ္သားဟူေသာအဆင့္သို႔ ေရာက္သြားေလၿပီ။ ထို႔ျပင္ ကမၻာေပၚ၌ပင္ မၾကားဖူးေသာ ၿမိဳ႕နယ္စာေပလုပ္သား အဖြဲ႕မ်ားရယ္လို႔ ရွိလာခဲ့ရာ ၁၉၈၇ ခု၊ ဇြန္လတြင္ (၁၂၄) ဖြဲ႕ရွိေၾကာင္း မဆလ ပါတီမွတ္တမ္းမ်ားကေဖာ္ျပ၏။

(၄)

စာေပေဟာေျပာပြဲမ်ားလည္း ေျပာင္းလဲလာေလၿပီ။

ရသစာေပေရးေသာ စာေရးဆရာမ်ားသာမက စာေပလုပ္သားအဖြဲ႕၀င္မ်ားလည္း ပါ၀င္ေဟာေျပာ၏။ စာေပေရးရာမ်ားသာမက မဆလ သေဘာတရားေရး တို႔လည္းပါလာၿပီ။ ပညာေပး စာေပမ်ား ေခတ္စားခ်ိန္မို႔ မဆလ စည္းရံုးေရး ေဟာေျပာပြဲမ်ားျဖစ္လာ၏။ ေ၀ါဟာရ အသစ္မ်ား ထြန္ကားလာေသာ မဆလ ေခတ္တြင္ လူမွန္ေနရာမွန္ ဟူေသာစကားသည္ လူေျပာမ်ားပါဘိ။

 စာေပေဟာေျပာပြဲမ်ားတြင္မူ ေျပာင္းျပန္လာျဖစ္ေန၏။

တစတစႏွင့္ လြတ္လပ္စြာ စင္ျမင့္ေပၚတက္ေဟာၾကေလၿပီ။ စာေပေဟာေျပာပြဲမ်ားကို ပါတီ၏ ဦးေဆာင္မႈ၊ ေကာင္စီ၏ ႀကီးၾကပ္မႈႏွင့္ က်င္းပၾကရၿမဲမို႔ စာေပေဟာေျပာပြဲ နားေထာင္ခ်င္ေသာ စာေပ၀ါသနာရွင္ထက္ ပါတီစည္းရံုးေရးသေဘာအရ ပရိသတ္စည္ကးဖို႔ လုပ္ေဆာင္ၾကရ၏။ သည္လိုႏွင့္ တီး၀ိုင္းတို႔ဘာတို႔ႏွင့္ တြဲသည့္ေနရာတြင္ တြဲလာၾကသည္။

 ေဟာေျပာပြဲလည္း နားေထာင္--သီခ်င္းလည္းနားေထာင္ေပါ့။

 ျမန္မာ့အသံမွ အသံလႊင့္သမား၊ ေဘာလံုးပြဲမ်ားမွ လက္တန္းတိုက္ရိုက္အသံလႊင့္သူ စာေရးဆရာ ေမာင္ေအာင္မြန္သည္ စာေပလုပ္သားအဖြဲ႕၀င္မဟုတ္။ စာေပေဟာေျပာပြဲမ်ားကိုေတာ့ နားေထာင္ေလ့ရွိ၏။ မိိမိ္ႀကိဳက္ေသာ စာေရးဆရာဆို လိုက္နားေထာင္၏။

သည္လိုေမာင္ေအာင္မြန္အား အဘယ္သို႔ေသာသူက ကန္ေတာ့ပါမည္နည္း။

(၅)

ကန္ေတာ့ခံအျဖစ္ ေရာက္ေစသည့္ ကနဦးေက်းဇူးရွင္က အေထာက္ေတာ္လွေအာင္ပါ၊ စာေစာင္မထုတ္ အယ္ဒီတာမလုပ္ရလွ်င္ အိပ္မေပ်ာ္ စားမ၀င္ အရက္ပင္၀မ္းတြင္းသို႔ ေျဖာင့္ေျဖာင့္မ်ိဳခ်၍ မရထင္ရဲ႕၊ ထုတ္ေ၀ခြင့္ငွါးကာ ေသာင္းေျပာင္းေထြလာထုတ္၏။ ေမာင္ေအာင္မြန္လည္း ၀တၳဳတိုေလးေတြ ၀င္ေရးရင္း သူ၏၀ိုင္းထဲေရာက္ႏွင့္ ဆရာစိန္ခင္ေမာင္ရီကိုသိလိုက္၏။

ဆရာစိန္ခင္ေမာင္ရီက နာမည္ေက်ာ္ ရုပ္ရွင္ေ၀ဖန္ေရး ဆရာႀကီး။

 ေၾကးမံုသတင္းစာမွာ ကတည္းက လက္သံေျပာင္လြန္း၍ မခံႏိုင္သူတို႔ သတင္းစာတိုက္ေပၚ လာတက္ရိုက္ၾကသည့္ ျဖစ္ရပ္ပင္ရွိဖူးသည္။ ထိုအခ်ိန္ စိန္ခင္ေမာင္ရီ ေၾကးမံုသတင္းစာတိုက္မွာ ရွိမေနလို႔၊ မဟုတ္ပါက နတ္ျပည္ေရာက္ နတ္သမီးတဖက္ ၅၀၀ စီႏွင့္ ဇိမ္က်ေနေပလိ္မ့္မည္။ ေသာင္ေျပာင္းေထြလာ ထုတ္ေ၀ရာသို႔ ပါလာမည္မဟုတ္။

သူ႕ေ၀ဖန္ခ်က္တခုလည္း ျမည္းစမ္းၾကည့္ပါ။

ဇာတ္ကား၏ အဓိဇာတ္ေဆာင္ မင္းသမီးသည္ မယ္ဘြဲ႕ရထားသူမို႔ ကိုယ္လံုးကိုယ္ေပါက္ အထူးလွပၿပီး ေပၚလြင္ေအာင္လည္း ဒါရိုက္တာက ေရကူး၀တ္စံု၀တ္ေစသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မင္းသမီးခမ်ာ ေရမကူးတတ္ရွာ၍ ေသာင္ျပင္မွာ ဟိုေလွ်ာက္ေျပး ဒီေလွ်ာက္ေျပးသာ လုပ္ျပရရွာ၏။

ယခု ေသာင္းေျပာင္းေထြလာ တြင္လည္း ဒါဖတ္ၿပီးမွ ရုပ္ရွင္ၾကည့္ၾကပါခင္ဗ်ာ --စိန္ခင္ေမာင္ရီ----အခန္းကေန ေရးျပန္သည္။ စာဖတ္ပရိသတ္က ႀကိဳက္-- ရုပ္ရွင္သမားမ်ားက ေၾကာက္ၾကေပါ့။ ကာတြန္းေငြၾကည္က သရုပ္ေပၚေအာင္ ေခါင္းစီးပံုဆြဲေပးသည္။

(၆)

ကၽြန္ေတာ့္အား ခ်စ္ေသာ ဆရာစိန္ခင္ေမာင္ရီႏွင့္ ကြဲသြားခဲ့ၾက၏။

သို႔ေသာ္လည္း ႏွစ္အနည္းငယ္ၾကာေသာအခါ ကၽြန္ေတာ္ေျပာင္းလာသည့္္ ၀ဂၢီက ဆရာေနေသာ ေရွာက္ပင္ၿခံႏွင့္ ကပ္လ်က္မို႔ မၾကာခဏဆံုသည္။ ပိုမိုခင္မင္ရင္းႏွီးလာၾကၿပီ။ မဆလ ေနညိုခ်ိန္ကာလ လူ ၃ ေယာက္ဆို လြတ္လပ္စြာ စကားမေျပာရဲၾက။ ၂ ေယာက္သား ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရသူခ်င္းဆိုမွသာ ေျပာလို႔ရမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သူလာေခၚေလၿပီ။

တိုက္ပံု၀တ္ခဲ့ပါဆို၍ ၀တ္ၿပီးလိုက္ခဲ့၏။

စာေပေဟာေျပာပြဲသို႔ မေရာက္ေသး ပရိသတ္၏ ၾသဘာသံ လက္ေခါက္မႈတ္သံမ်ား ၾကားေနရၿပီ။ စင္ေပၚမွေဟာေျပာေနသူက မိန္းမေခ်ာေလး ၊ လူအုပ္ၾကားရပ္ၿပီး ဆရာစိန္ခင္ေမာင္ရီ ေနာက္ပံုက ကိုေအာင္မြန္ ခင္ဗ်ားက မ်က္စိေကာင္းေတာ့ ၾကည့္စမ္းပါ--ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၊ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ မမေလးလား၊ ခင္ႏွင္းယုလားတဲ့။

ဒါရိုက္တာႏွင့္ အေၾကာင္းအေပါင္းသင့္၍ ရုပ္ရွင္ထဲပါဖူးအမ်ိဳးသမီးေလးမို႔ ကၽြန္ေတာ္က လႈိင္ထိပ္ေခါင္တင္ျဖစ္လိ္မ့္မယ္ ဟုျပန္ေျဖလိုက္၏။ ခုလည္း စာေပလုပ္သားအဖြဲ႕ႏွင့္ အဆင္ေျပ၍ တက္ေဟာေနဆိုပဲ။ စိန္ခင္ေမာင္ရီ ၀င္လာသည္ကိုျမင္ေတာ့ရပ္သြားျပီး 'ဆရာ"ဟုေအာ္လိုက္ၿပီးေနာက္ လက္အုပ္ခ်ီလိုက္၏။

 ေရွ႕တန္းတြင္ စိန္ခင္ေမာင္ရီေဘးက ကၽြန္ေတာ္လည္း ခပ္က်ံဳ႕က်ံဳ႕ေလး၀င္ထိုင္ၾကခ်ိန္-- ကန္ေတာ့ဆရာ-ဆရာ့ကိုကန္ေတာ့ပါတယ္တဲ့၊ ပရိသတ္ကမူ ဘာမွန္းမသိ၍ မင္းသားကိုေမွ်ာ္ပံုေလး ျပန္လုပ္ျပဟု ေတာင္းဆိုၾက၏။ အမူအရာႏွင့္ သီခ်င္း ဒီဘက္ကိုလွည့္ဆိုျပပါ စသျဖင့္ ေအာ္ဟစ္ေနၾက၏။
အိပ္မက္ထဲ မင္းသားနဲ႔ခ်စ္ပံု ျပန္လုပ္ျပပါ-ဟုေအာ္လိုက္ရာ--ဟုတ္တယ္-ဟုတ္တယ္ စသျဖင့္ညံေန၏။

ရုပ္ရွင္ေ၀ဖန္ေရးဆရာႀကီး စိန္ခင္ရီဆိုေတာ့ မေၾကာက္ဘယ္သူေနမည္နည္း။

 ေဟာပါ--ဆက္ေဟာပါ--အမူအယာ ထပ္လုပ္ျပပါဦး စသျဖင့္ ေအာ္ဟစ္ေတာင္းဆိုေနၾကျပန္ၿပီ။

ခမ်ာတုန္ခ်ိစြာ ဆရာ လာမယ္ဆိုတာမသိလို႔ပါ--ေျပာရင္း လက္အုပ္ခ်ီကာ စင္ပၚဟိုဘက္ေျပး ဒီဘက္ေျပးႏွင့္--ေနာက္ဆံုး ကၽြန္ေတာ္္တို႔ ႏွစ္ေယာက္ေရွ႕ ပုဆစ္တုပ္ကာ ဦးသံုးႀကိမ္ခ်စဥ္ ကၽြန္ေတာ္လည္း ခါးဆန္႔ ရင္ေကာ့ ေခါင္းေမာ့ထားလိုက္၏။

 လက္အုပ္ခ်ီလ်က္ႏွင့္ပင္ ရုပ္ရွင္ဇာတ္ပို႔မေလး စာေပေဟာေျပာပြဲစင္ေပၚက ဆင္းေျပးသြားသည္။

(၇)

 ေဟာေျပာပြဲအၿပီး အျပန္တြင္ စိန္ခင္ေမာင္ရီက ကိုေအာင္မြန္ ခင္ဗ်ား ခုလိုကန္ေတာ့ခံဖူးလားဟု ေမးရာ ဟာ က်ားသားမိုႀကိဳးဟူ၍ ျပန္ေျဖလိုက္၏။ ဒါျဖင့္ စာေရးဆရာ ေမာင္ေအာင္မြန္အဖို႔ ဘ၀မွတ္တိုင္ေပါ့၊ ဒါ့ေၾကာင့္ တိုက္ပံု၀တ္လာခိုင္းတာ စသျဖင့္ေျပာလာရင္း--ဘတ္စ္ကားမွတ္တိုင္ေရာက္လာ၏။

ကြမ္းယာဆိုင္ေရွ႕ ေရာက္လာၾကၿပီ။

က်ဳပ္ေၾကာင့္ ခုလိုကန္ေတာ့ခံရတာမို႔ ေက်းဇူးဆပ္ရမယ္-- ဒူးယားတလိပ္၀ယ္္ၿပီး ေမးေငါ့ျပ၍ ကၽြန္ေတာ္လည္း စီးကရက္ဖိုးရွင္းလိုက္ရသည္။ ဟိုတုန္းကလို စာေပေဟာေျပာပြဲ၌ စာေရးဆရာမ်ားကသာလွ်င္ ေဟာာကပါက ေမာင္ေအာင္မြန္ေ၀းလို႔ စေလဦးပံုည လာနာေထာင္လည္း ကန္ေတာ့ခံရမည္မဟုတ္ဟု ေတြးမိေၾကာင္းပါ။

၂၀၁၇ ခု၊ဒီဇင္ဘာလ(၈) ရက္ေန႔။

မ်က္ျမင္သက္ေသမရွိေသာ လူသတ္မႈအား တရားခံ၏ေျဖာင့္ခ်က္တစ္ခုတည္းျဖင့္ ရုံးတင္ေတာ့မည္