ေသာ္တာသစ္ - က်ား၊ မ လူမႈေရးရာ (ဂ်ဲန္ဒါ) ႏွင့္ ဘာသာစကား

လူတို႔၏ အေတြးအေခၚႏွင့္ ခံစားခ်က္အျမင္တု႔ိသည္ ဘာသာစကားမ်ားအေပၚတြင္ သက္ေရာက္ေလ့ရွိသည္။  အေၾကာင္းမွာ ဘာသာစကား (အေရး၊ အေျပာ) မေပၚေပါက္မီကတည္းက လူသားတုိ႔၏ အေတြးကား ေရွ႕သို႔အရင္ေရာက္ႏွင့္သည္။  အေမရိကန္ႏုိင္ငံ City University of New York က ဒႆနိကပါေမာကၡ Jesse Prinz က သူ၏ Beyond Human Nature (လူသားသဘာ၀ အလြန္) စာအုပ္တြင္ အေတြးႏွင့္ ဘာသာစကားတို႔ ဆက္စပ္မႈကို ရွင္းျပပါသည္။  တိတိက်က် ေရေရရာရာ သတ္မွတ္ထားသည့္ စကားလံုးဟူ၍ မည္ကာမတၱမရွိခင္ကတည္းက လူသားတုိ႔သည္ မိမိဆႏၵရွိသည့္အရာကို အေတြးႏွင့္ ပံုေဖာ္ေလ့ရွိပါသည္။

ဥပမာ - ကာတြန္းစာအုပ္မ်ား၊ ကာတြန္းကားမ်ားတြင္ ေတြ႕ရေလ့ရွိသည့္ အေတြးႏွင့္ပုံေဖာ္ျခင္း (Bubble Thought) မ်ိဳးကို ဆိုလိုပါသည္။  ဆိုၾကပါစို႔။  သရက္သီး စားခ်င္သည္ဟု ေတြးလိုက္မိလွ်င္ အေတြးထဲတြင္ မိမိသည္ သရက္သီးကို ကိုင္ေန လ်က္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ စားေနလ်က္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ သရက္ပင္ကိုလည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ သရက္သီးကိုလည္းေကာင္း တခုခုကို ပံုေဖာ္ျမင္မိသည္။  ထို႔အတူ ရန္ကုန္ကို သြားဦးမွပဲ၊ စစ္ကိုင္းကို သြားဦးမွပဲဟု ေတြး လုိက္မိလွ်င္ ၎တို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္စပ္ဆက္ၿပီး မိမိအေပၚလည္း လႊမ္းမိုးမႈရွိသည့္ ပံုရိပ္ - ဥပမာ - ေရႊတိဂံုဘုရား၊ စစ္ကိုင္း တံတား စသည္တုိ႔သည္ အာရံုတြင္ ခ်က္ခ်င္း ျဖတ္ခနဲေပၚ၍ ျဖတ္ခနဲေပ်ာက္သြားတတ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ လူတို႔၏ အ ေတြးႏွင့္အတူ အေတြးထဲတြင္ ပံုရိပ္မ်ား ကပ္ၿငိပါလ်က္ရွိသည္။ စိတ္အစဥ္အဟုန္ႏွင့္ ေရြ႕သေလာက္ ပံုရိပ္တို႔မွာလည္း ကိုယ္တိုင္ပင္ သတိမထားမိေလာက္ေအာင္ တဖ်တ္ဖ်တ္ ေျပာင္းလဲေနသည္။

Jesse Prinz ၏ အဆိုအရ အခ်စ္၊ အမုန္း၊ ေစတနာ အစရွိေသာ ျဒပ္မဲ့ စိတၱဇနာမ္ ခံစားခ်က္မ်ားျဖစ္ေပၚလွ်င္မူ မိမိ လို လားတုံ႔ျပန္လိုေသာ အမူအရာျဖင့္ ပံုေဖာ္တတ္ၾကသည္ဟု ဆိုသည္။  ဥပမာ - “မျဖဴကို ခ်စ္လိုက္တာ” ဟု ေတြးလိုက္မိလွ်င္ မျဖဴ၏ ျပံဳးေနေသာ မ်က္ႏွာကိုလည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ မျဖဴကို ေပြ႕ဖက္ေနပံုကိုလည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ မျဖဴလက္က ေလးကို ဆုပ္ကိုင္ေနပံုမ်ိဳးေသာ္လည္းေကာင္း ျမင္မိတတ္သည္။  “ေစတနာရွိလိုက္တာ” ဟု ေတြးလွ်င္လည္း တဖက္သား၏ ညွိဳးငယ္ေသာအသြင္ သို႔မဟုတ္ သနားကမားအသြင္၊ သို႔မဟုတ္ မိမိက ေစတနာရွိ၍ မုန္႔ေကြၽးမည္ စိတ္ကူးထား၍ ကိုယ္ ေကၽြးသည့္ မုန္႔ကို သူစားေနပံု အစရွိသျဖင့္ အေတြးႏွင့္အတူ ပံုရိပ္သည္ ထပ္ခ်ပ္မကြာ လိုက္လာသည္။

ထုိသို႔ မေနာသႏၱာန္တြင္ စြဲထင္သည့္ အေတြးပံုရိပ္အတုိင္း ဘာသာစကား (အေရး) အတြက္ အေျခခံ အကၡရာမ်ား မေပၚေပါက္ခင္က လူတုိ႔သည္ ရုပ္ပံုမ်ားဆြဲ၍ ဆက္သြယ္ေျပာဆိုခဲ့ၾကရေလသည္။  ထုိ႔ေၾကာင့္ ဘာသာစကားသည္ အေတြးပံုရိပ္ကို ေဖာ္ျပရန္ တီထြင္ထားေသာ စာလံုးမ်ားျဖစ္၍ လူသားတုိ႔၏ ခံယူခ်က္မွာ ဘာသာစကားအေပၚတြင္ လႊမ္းမိုး မႈရွိသည္ဟု ဆိုရျခင္းျဖစ္သည္။  ခံစားခ်က္တုိ႔သည္ ဘာသာစကားအေပၚ ထင္ဟပ္သည့္နည္းတူ ဘာသာစကားႏွင့္ဘာ သာေဗဒ ဆင့္ကဲတိုးတက္ျဖစ္စဥ္တို႔ႏွင့္အတူ ေမြးဖြားလိုက္ေသာ စကားလံုးမ်ားႏွင့္ သဒၵါနည္းက် တည္ေဆာက္ထားေသာ စာေၾကာင္းမ်ားက လူသားတုိ႔၏ အေတြးကို အျပန္အလွန္ ေဘာင္သြင္းလာၾကျပန္သည္။

လူတို႔ေန႔စဥ္ ေျပာဆို ဆက္သြယ္ ေရးသားေနေသာ စကားလံုးမ်ားမွာ လူသားတုိ႔၏ ခံစားခ်က္က ယိုစီးက်လာသည့္အတုိင္း စနစ္တက် ျပ႒ာန္းဖြဲ႕စည္းထားၿပီး၊ ထိုစကားလံုးတို႔ကတဖန္ လူသားတုိ႔အၾကား အသိပညာ (Knowledge) ႏွင့္ ပါ၀ါအာဏာ (Power) တည္ေဆာက္ေပးမည့္ အနက္အဓိပၸာယ္ကို ထပ္မံပံုေဖာ္ၾကေလသည္။  သေဘာမွာ အေတြး၊ ခံစားခ်က္၊ ခံယူခ်က္တုိ႔သည္ ဘာသာစကားကို ေမြးဖြားေပးၿပီး ဘာသာစကားသည္လည္း အေတြးႏွင့္ ခံယူခ်က္တုိ႔ကို ေဘာင္သြင္းျခင္း ျဖစ္သည္။  ဘာသာစကား၊ လူသား ပါ၀ါအာဏာႏွင့္ အသိပညာ ဆက္စပ္မႈအေၾကာင္းကို ေဖာ္ထုတ္ရာတြင္ ျပင္သစ္ဒႆန၊ လူမႈေဗဒႏွင့္ စာေပေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ Michel Foucault က ထင္ရွားပါသည္။

က်ား၊ မ ခြဲျခားမႈသည္ ဘာသာစကားအေပၚတြင္လည္း သက္ေရာက္သည္ဟု ဆိုႏုိင္ပါသည္။  သည္ေနရာတြင္ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမန္၊ စပိန္၊ ဂရိ၊ အာရဗီ အစရွိေသာ ဘာသာစကားမ်ားတြင္ ေ၀ါဟာရအေပၚ လိင္ခြဲျခားမႈအျပင္၊ ေ၀ါဟာရ၏ အနက္ကို ဆန္႔ထုတ္ရာတြင္လည္း သည္အရာကေတာ့ က်ားတို႔၏ သေဘာႏွင့္ ကိုက္ညီသည္၊ သည္အရာကေတာ့ မ တုိ႔၏ သဘာ၀ျဖစ္သည္ဟူ၍ ခြဲျခားျခင္းလည္းပါ၀င္သည္။  အမ်ိဳးသားႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးတုိ႔သည္ ခႏၶာကိုယ္အားျဖင့္ ၎တို႔ကိုယ္စီ ကိုယ္င ပိုင္ဆုိင္ထားေသာ လိင္ယုဂ္မ်ား မတူညီၾကပါ။  က်ား၊ မ လူမႈေရးရာ (ဂ်ဲန္ဒါ) ဆိုသည္မွာ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထုံးတမ္း စဥ္လာမ်ားအေပၚ အေျချပဳကာ ပညတ္မ်ား၊ စံသတ္မွတ္ခ်က္မ်ား တည္ေဆာက္၍ နဂိုကြဲျပားေနေသာ လိင္အေပၚတြင္ ထပ္မံခြဲျခားျခင္းျဖစ္သည္။

ဥပမာ - ဘာသာစကားတြင္ “ပန္း”၊ “ေတာင္တန္း”၊ “ႏုိင္ငံ”၊ “တပ္မေတာ္”၊ “ေန”၊ “လ”၊ အစရွိေသာ စကားလံုးမ်ားသည္ သူ႕ခ်ည္းသီးသန္႔ဆိုလွ်င္ သာမန္နာမ္ပုဒ္မွ်သာ ျဖစ္သည္။  သို႔ေသာ္ လူတုိ႔၏ အေတြးသည္ စကားလံုးအေပၚတြင္ သက္ေရာက္မႈရွိသည့္အတြက္ ၎တို႔ ခံစားရႈျမင္သည့္အတုိင္း စကားလံုးမ်ားႏွင့္ ကိုယ္စားျပဳေသာအခါ အမိေျမ၊ မိခင္ႏုိင္ငံ၊ အဖတပ္မေတာ္ အစရွိသျဖင့္ သံုးစြဲၾကသည္။  နားခိုရာ၊ ခိုလံႈရာ၊ ႏုိင္ငံသားတုိ႔ကို ေမြးဖြားေပးရာအျဖစ္ “အမိေျမ”ဟု တင္စားျခင္းျဖစ္ၿပီး အကာအကြယ္ေပးျခင္း၊ ရဲ၀ံ့စြန္႔စားျခင္းစသည့္ အမ်ိဳးသားတုိ႔၏ ဂုဏ္သတၱိမ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုရာဟု ညႊန္းဆိုလိုသျဖင့္ “တပ္မေတာ္” ကို အမ်ိဳးသားမ်ားႏွင့္သာ သက္ဆိုင္ေသာ နာမ္အျဖစ္ မွတ္ယူၾကသည္။

ထိုနည္းတူ ပန္းနာမည္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ မွည့္ေခၚစရာအမည္နာမျဖစ္လာတတ္သည္။ မစံပယ္၊ မခြာညိဳ၊ မႏွင္းဆီ အစရွိသျဖင့္ ကိုယ္စားျပဳၾကသည္။  အမ်ိဳးသားအမည္ “ျမတ္ေလး” ဟု ေပးသည္မ်ိဳးမွာ ၾကံဳေတာင့္ၾကံဳခဲျဖစ္သည္။  အလားတူ ေနမင္းကို ကိုယ္စားျပဳသည့္ “သူရိန္”၊ ထို႔ျပင္ “အာကာ”၊ “ေ၀ယံ”၊ “ေ၀ဟင္”၊ “ရဲ” စသည္တုိ႔သည္ အမ်ိဳးသား တုိ႔အတြက္ သီးသန္႔ျဖစ္သကဲ့သို႔ “စႏၵာ”၊ “သီတာ” တုိ႔သည္လည္း အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ သီးသန္႔မွတ္ေခၚ စရာျဖစ္သည္။

အရာ၀တၳဳအေပၚ က်ား၊ မ ခြဲျခား၍ ကုိယ္စားျပဳရႈျမင္ပံုမွာ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးႏွင့္တမ်ိဳး ကြာျခားႏုိင္ပါသည္။  ဥပမာ - “ေန” ကို ဂရိ၊ ျပင္သစ္၊ စပိန္ အစရွိေသာ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ပုလိႅင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၿပီး “လ” ကို ဣထိလိင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည္။  အေၾကာင္းမွာ ေနသည္ ပို၍ အစြမ္းကုန္ထြန္းလင္းေတာက္ပႏုိင္စြမ္းရွိၿပီး လမွာ ေနက ေပးေသာ အလင္းဓာတ္ျဖင့္သာ ျပန္လည္ ထြန္းလင္းရသည္။  သည္သေဘာျဖင့္ စကားလံုးအေပၚ လိင္ခြဲျခားျခင္း ျဖစ္တန္ရာ၏ဟု သုေတသီတုိ႔ ယူဆခဲ့ၾက သည္။  သို႔ေသာ္ ဂ်ာမန္ႏွင့္ အာရဗီဘာသာစကားတုိ႔တြင္ “ေန” သည္ ဣထိလိင္ျဖစ္၍ “လ” မွာ ပုလိႅင္ျဖစ္သည္။ ၎တို႔၏ အေတြးတြင္ “ေန” ကို မိခင္ႏွင့္ ကုိယ္စားျပဳၿပီး မိခင္သည္ ကမၻာေလာကကို အလင္းျပသူ၊ ေန႔စဥ္ ထြန္းလင္း၍ လမ္းျပ ေဆာင္ၾကဥ္းသူဟူေသာ သေဘာျဖင့္ ဣထိလိင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ဟန္ရွိၿပီး “လ” မွာ ေနေလာက္ မထြန္းလင္း၊ တခါတရံ ေပ်ာက္၍ပင္သြားသည္၊ အမ်ိဳးသားတုိ႔၏ သေဘာႏွင့္တူညီသေယာင္ဟူေသာ အယူျဖင့္ ပုလိႅင္အျဖစ္ ခြဲျခားခဲ့ဟန္တူသည္ဟု မွတ္ယူၾကပါသည္။

ေ၀ါဟာရအေပၚ က်ား၊ မ ခြဲျခားေသာ အျခားနည္းတခုမွာ အသံထြက္ရာတြင္ အသံသာျခင္း၊ အသံျပတ္ျခင္း၊ အသံတိုျခင္း၊ ရွည္ျခင္း၊ မာျခင္း၊ ေပ်ာ့ျခင္းအေပၚ မူတည္၍ ခြဲျခားျခင္းျဖစ္သည္။  ဥပမာ - ျပင္သစ္ဘာသာစကားတြင္ (le féminisme) ၏ အဓိပၸာယ္မွာ ဣတၳိလိင္ဟု ဆိုေသာ္လည္း အသံထြက္ရာတြင္ အသံကိုဖိ၍တုိတုိျပတ္ျပတ္ ထြက္ရျခင္းေၾကာင့္ ၎သည္ ပုလိႅင္နာမ္ျဖစ္သည္။  ထိုနည္းတူ (la masculinité) သည္ ပုလိႅင္ဟု အဓိပၸာယ္ရေသာ္လည္း သူ႔ကို သဒၶါနည္းအရ ဣတၳိလိင္နာမ္အျဖစ္ စာရင္းသြင္းသည္။  အသံထြက္ရွည္ကာ အဆံုးသတ္သည္ “ေအး” သံျဖင့္ ထြက္၍ အသံသာျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

အသံထြက္၊ ေလယူေလသိမ္းႏွင့္ စကားအျဖတ္အေတာက္တုိ႔ကို ေလ့လာရာတြင္ ခ်ိဳသာသိမ္ေမြ႕မႈကို အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ဂုဏ္ပုဒ္ဟု သတ္မွတ္ထားသကဲ့သို႔ မာေၾကာျခင္း၊ ျပတ္သားျခင္းကို အမ်ိဳးသားတုိ႔၏ မူပိုင္ဟန္အျဖစ္ ခြဲျခားကာ မွတ္ယူၾကသည္။  အမ်ိဳးသမီးတုိ႔သည္ လူအမ်ားေရွ႕တြင္ စကားေျပာလွ်င္ “ေက်းဇူးျပဳ၍” ဆိုသည္လိုမ်ိဳး မၾကာခဏသံုး တတ္ကာ ေလေျပေလေအးႏွင့္ ဆုိတတ္ၿပီး၊ (ျမန္မာလူမႈနယ္ပယ္တြင္မူ “ေနာ္”၊ “ေပါ့ေနာ္” ဟု စကားအဆံုးသတ္တြင္ ထည့္ေျပာတတ္သည္)၊ တခါတရံတြင္ အေမးစကား “ဟုတ္တယ္ မဟုတ္လား”၊ “မဟုတ္ဘူးလား” စသည္တို႔ျဖင့္ အဆံုးသတ္တတ္ေၾကာင္း၊ စကားအလွတန္ဆာမ်ား သံုး၍ ေျပာတတ္ေၾကာင္း သုေတသနရလဒ္မ်ားက ဆိုသည္။

အမ်ိဳးသားမ်ားကမူ ပို၍ျပတ္ျပတ္သားသားျဖစ္သည့္ အဓိပၸာယ္မ်ိဳးေဆာင္သည့္ စကားမ်ိဳးသာ ဆိုတတ္ၿပီး စကားေျပာဆိုရာ တြင္လည္း စာေၾကာင္းတိုမ်ားသံုး၍ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေျပာဆိုသည္။  သုေတသနရလဒ္မ်ားက ဤသို႔ထြက္ဆိုေနရျခင္းမွာ အမ်ိဳးသား၊ အမ်ိဳးသမီး လိင္ကြဲျပားမႈေၾကာင့္ သူတုိ႔ ေျပာဆိုသည့္ဟန္ပန္ ကြာျခားရျခင္း မဟုတ္ဘဲ စကားေျပာဆိုရာတြင္ မည္သို႔ေျပာဆိုသင့္သည္ကို လူ႕အသိုင္းအ၀ိုင္းက ၎တို႔ငယ္စဥ္ကတည္းက ပံုစံခြက္ခ်၍ သီးျခားစီ ပ်ိဳးေထာင္လိုက္ျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ထုိ႔ျပင္ လူသားတုိ႔ ေမြးဖြားလိုက္ေသာ ဘာသာစကားတုိ႔သည္ လူသားတုိ႔၏ အေတြး (အထူးသျဖင့္ က်ား၊ မ ခြဲျခားမႈ) ကို ပို၍ ခိုင္ျမဲေအာင္ တြန္းအားေပးတတ္ေသးသည္။  ဥပမာ - ဂုဏ္ရည္ျပနာမ၀ိေသသနျဖစ္ေသာ “လွေသာ”၊ “ခ်စ္စရာေကာင္းေသာ” ဆိုသည့္စကားလံုးမွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ရူပကာကို ေဖာ္က်ဴးရာတြင္ အသံုးျပဳၿပီး “ခန္႔ညားေသာ”၊ “တည္ၾကည္ေသာ” စသည္တုိ႔မွာ အမ်ိဳးသားမ်ားကို ညႊန္းဆုိရန္အတြက္ ျဖစ္သည္။  ထိုမွတဆင့္ “ဖက္ေပၚ ဆူးက်ရင္လည္း ဖက္ပဲ ေပါက္တယ္၊ ဆူးေပၚ ဖက္က်ရင္လည္း ဖက္ပဲ ေပါက္တယ္” ဆိုေသာ ဆိုရိုးမ်ား၊ “ေသြးႏုသားႏု ဒီမိုကေရစီ”၊ “အပ်ိဳစင္ ကၽြန္း”၊ “အပ်ိဳရည္ပ်က္သြားေသာ မႏၱေလးျမိဳ႕” စေသာ အသံုးအႏႈန္းမ်ားႏွင့္ ရုပ္ရွင္ဇာတ္ကားမ်ားတြင္ ခ်စ္တင္းေႏွာသည့္ ဇာတ္၀င္ ခန္းတြင္ ပန္းကို ပ်ားက ၀တ္ရည္စုပ္သည့္ သဏၭာန္၊ ပန္းကို ေျခမြလိုက္သည့္ သဏၭာန္၊ ဖန္ခြက္၊ ပန္းအိုး က်ကြဲသည့္ သဏၭာန္ တုိ႔ျဖင့္ နိမိတ္ပံုေဆာင္လ်က္ အမ်ိဳးသမီးတုိ႔ကို ခြန္အားမဲ့ေသာ အျပဳခံ၊ ျပ႒ာန္းခံအေနအထားကို ပိုမိုခိုင္ျမဲေစေအာင္ တြန္းပို႔ၾကသည္။  တဦးနွင့္ တဦး ရိုင္းပ်စြာဆဲဆိုသည့္ စကားလံုးမ်ားတြင္ပါ အမ်ိဳးသမီးတုိ႔၏ အသေရကို ထိခိုက္ေအာင္ ျပဳမူၾကသည္။  အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္း ဆဲဆိုသည္ျဖစ္ေစ၊ အမ်ိဳးသမီးအခ်င္းခ်င္း ဆဲဆိုသည္ ျဖစ္ေစ၊ ဆဲဆိုေသာ စကားအမ်ားစုတြင္ အေမ၊ ႏွမ ကိုင္တုပ္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီး၏ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာကို ေစာ္ကားျခင္းကသာ မ်ားေလသည္။

ေ၀ါဟာရအေပၚ လိင္ခြဲျခားမႈသည္ အမ်ိဳးသား၊ အမ်ိဳးသမီးတုိ႔၏ ရပ္တည္မႈအေပၚကိုပါ ထိပါးသက္ေရာက္ေစသည္။  ဥပမာ - ျပင္သစ္စကားတြင္ “le professeur” (professor/ စာသင္ၾကားသူ)၊ "le médecin" (physician/ဆရာ၀န္)၊ "le policier" (police/ရဲ) စသည့္နာမ္မ်ားမွာ ပုလိႅိင္မ်ားသာျဖစ္သည္။  အမ်ိဳးသားႏွင့္ အမ်ားစုသက္ဆိုင္ေၾကာင္း သေဘာသက္ေရာက္သည္။ ထုိ႔ျပင္ အဂၤလိပ္တြင္ “Governor” သည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူ ဘုရင္ခံဟု အဓိပၸာယ္ရၿပီး “Governess” သည္ ကေလးသူငယ္ကို အနီးကပ္ ေစာင့္ေရွာက္သင္ၾကားသူ ျဖစ္သည္။  “Gentlemen” သည္ ဂုဏ္သေရရွိလူၾကီးမင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း “lady” ဆိုေသာ အသံုးမွာ (၁၇)ရာစုက ျပည့္တန္ဆာမ်ားကို ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲခဲ့ၾကသည္။  ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဂုဏ္သေရရွိ အမ်ိဳးသမီးအျဖစ္ တင္စားသံုးႏႈန္းေသာ္လည္း ထိုစကားလံုးသည္ အဆင့္ျမင့္အလႊာကို အစဥ္အျမဲ မညႊန္းဆိုႏုိင္ပါ။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ “cleaning lady” ကဲ့သို႔ေသာ ေခၚေ၀ၚမႈမ်ားရွိေနၿပီး “cleaning gentlemen” မရွိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။  “Statesman”၊ “Businessmen”၊ “Chairman” စေသာစကားလံုးမ်ားသည္လည္း အမ်ိဳးသားအုပ္စိုးမႈ ပံ့ပိုးေပးေနပါသည္။

ကေနဒါႏွင့္ ဥေရာပေျမာက္ပိုင္းႏုိင္ငံမ်ားသည္ လိင္ခြဲျခားမႈ ျပင္းထန္ေသာ ဘာသာစကား အသံုးအႏႈန္းမ်ားအေၾကာင္းကုိ ကုလသမဂၢ ပညာေရး၊ သိပၸံႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာအဖြဲ႕ (UNESCO) ၏  (၂၄) ၾကိမ္ေျမာက္ အေထြေထြညီလာခံ (၁၉၈၇) တြင္ စတင္ တင္ျပေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။  ထုိ႔ေနာက္ ယူနက္စကိုအဖြဲ႕၏ (၂၅) ႀကိမ္ေျမာက္ (၁၉၈၉)၊ (၂၆) ႀကိမ္ေျမာက္ (၁၉၉၁) ႏွင့္ (၂၈) ႀကိမ္ေျမာက္ (၁၉၉၅) ခုႏွစ္တို႔တြင္ က်ား၊ မ ခြဲျခားမႈကုိျဖစ္ေစေသာ စကားလံုးမ်ား မသံုးစြဲေရးႏွင့္ ၎တုိ႔အစား သင့္ေတာ္မည့္ အျခားစကားလံုးမ်ားကို အဆုိျပဳျခင္းတုိ႔ကို အေသးစိတ္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။

ဥပမာ- လူသားဟု ညႊန္းဆိုရာတြင္ “Mankind” ဟူေသာ စကားလံုးအစား “People”၊ “Human beings”၊ “Men and women”၊ “Humankind” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ လူ႔စြမ္းအားအတြက္ “Manpower” စကားလံုးအစား “Labour”၊ “Human power”၊ “Human Resources”၊ “Human Energy” ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ဥကၠဌဟု ဆိုရာတြင္ “Chairman” အစား “Chair”၊ “Chairperson” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ဓာတ္ပံုဆရာ “Camera man” အစား “Photographer” ဟုလည္းေကာင္း၊ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ “Spokeman” အစား “Spokeperson” ဟုလည္းေကာင္း၊ အေရာင္းစာေရး “Salesman/girl” အစား “Shop Assistant”၊ “Sales Assistant” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ႏုိင္ငံျပဳပုဂၢိဳလ္ “Statesman” အစား “Political leader” ဟူ၍လည္းေကာင္း စသျဖင့္ အစားထိုးစကားလံုးမ်ားသံုးစြဲရန္ အၾကံျပဳခဲ့ၾကသည္။

ဥေရာပႏုိင္ငံမ်ား၏ လိင္ခြဲျခားမႈရွိေသာ ဘာသာစကားမ်ားတြင္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသည္လည္း က်ား၊ မ တန္းတူညီမွ်ေရးကို ေရွးရႈ၍ ဘာသာစကားျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈ ေရွ႕ေဆာင္ျပဳခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ တခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။  ၁၉၈၃ ခုႏွစ္တြင္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း အလုပ္အကိုင္ နာမ္မ်ားတြင္ က်ား၊ မ ခြဲျခားမႈမရွိေစေရး ေဆာင္ရြက္ရန္အတြက္ အစိုးရေကာ္မရွင္ စတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။  ၁၉၈၄ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္အထိ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ၀န္ၾကီး အိဗက္ရူဒီ (Yvette Roudy) က ေကာ္မရွင္ကို ဦးေဆာင္ၿပီး ျပင္သစ္ဣတၳိယ၀ါဒီစာေရးဆရာမ ဘန္ႏြိဳက္ဂေရာ့ (Benoîte Groult) တို႔ ပူးေပါင္းပါဝင္ကာ ပုလႅိင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေသာ အလုပ္အကိုင္မ်ားကို ဣတၳိယတုိ႔ႏွင့္လည္း သက္ဆုိင္မႈရွိေစရန္ ၾကံဆခဲ့ၾကသည္။  ေကာ္မရွင္က အဆိုျပဳခဲ့ရာတြင္ ဂ်ဲန္ဒါႏွစ္မ်ိဳးစလံုးႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ နာမ္မ်ား (Double Gender Nouns) ႏွင့္ ဘာသာစကားအရင္းအျမစ္အေပၚ အေျချပဳ၍ ၾကံဆျခင္း (Derivations) တုိ႔ပါ၀င္သည္။

ဥပမာ - ဂ်ဲန္ဒါႏွစ္မ်ိဳးစလံုးႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ နာမ္မ်ားဟု ဆုိရာတြင္ “Professeur” (ေပါေမာကၡ/စာသင္ၾကားသူ) ႏွင့္ “Journaliste” (ဂ်ာနယ္လစ္) အစရွိသည္တုိ႔ကို ပုလိႅင္နာမ္မ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး ပုလႅိင္ဆုိင္ရာ တခု၊ တေကာင္၊ တေယာက္ အညႊန္းနာမ၀ိေသသန(Article) ျဖစ္ေသာ  “Le"ႏွင့္ ပူးတြဲ၍ “Le Professeur”၊ “Le Journaliste” ဟု သံုးေနျခင္းကို ဣတၳိလိင္ဆုိင္ရာအညႊန္းနာမ၀ိေသသနျဖစ္ေသာ “La” ႏွင့္ပါ တြဲဖက္ကာ “La Professeur”၊ “La Journaliste” ဟူ၍ သံုးေစျခင္းျဖင့္ စကားလံုးတလံုးတည္းကို လိင္ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးႏွင့္ သက္ဆုိင္ေအာင္ စီမံျခင္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ဘာသာစကားအရင္းအျမစ္အေပၚ အေျချပဳ၍ ၾကံဆျခင္းတြင္ လိင္ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးအတြက္ ေ၀ါဟာရႏွစ္မ်ိဳးရွိေအာင္ တီထြင္ျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။

ဥပမာ - ကိုယ္စားလွယ္ဟူေသာ အလုပ္အကိုင္အတြက္ “le délégué” (ပုလႅိင္)၊ “la déléguée” (ဣတၳိလိင္) ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ သုေတသီဟူေသာ အလုပ္အကိုင္အတြက္ “le chercheur” (ပုလႅိင္)၊ “la chercheuse” (ဣတၳိလိင္) ဟူ၍လည္းေကာင္း ကြဲျပားၾကသည့္အတုိင္း မရွိေသးေသာ စကားလံုးမ်ားအတြက္လည္း ထပ္မံ ဖန္တီးျခင္းျဖစ္သည္။

ျမန္မာဘာသာစကားတြင္မူ “အမ်ိဳးသား” ႏွင့္ “ျပည္သူ” ဟူေသာ ေ၀ါဟာရႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ဆန္႔ထုတ္ေတြးမိပါသည္။  ျပည္သူျပည္သားဟူေသာ စကားရပ္ရွိပါလ်က္ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခံလူတန္းစားကုိ “ျပည္သူ” (အမနာမ္) အျဖစ္သာ သံုးစြဲရန္ အားသန္ၾကျခင္းႏွင့္၊ “အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္”၊ “အမ်ိဳးသားမဟာဗ်ဴဟာ”၊ “အမ်ိဳးသားညီလာခံ” အစရွိသည္တို႔တြင္ တႏုိင္ငံလံုးရွိလူထုတရပ္လံုးကို လႊမ္းျခံဳသက္ဆုိင္ေစရန္ႏွင့္ အမ်ိဳးသားတုိ႔ဦးေဆာင္မႈမ်ားျခင္းကို ျပသရန္ “အမ်ိိဳးသား” ဟူ၍ သံုးစြဲၾကျခင္းေပေလာဟု အေတြးျဖစ္မိပါသည္။  အထူးသျဖင့္ (National Registeration Card) ကို ႏုိင္ငံသားစိစစ္ေရးကတ္ျပားဟု ပညတ္ထားရွိေသာ္လည္း ကတ္ျပားနံပါတ္ေမးလွ်င္ “အမ်ိဳးသားမွတ္ပံုတင္နံပါတ္” ဟုသာ အမ်ားအားျဖင့္ ညႊန္းဆိုၾကေလ့ရွိသည္။

ဆရာေမာင္ခင္မင္(ဓႏုျဖဴ)၏ “အနက္တခုထက္ ပို၍” ေဆာင္းပါးတြင္ အခ်ိဳ႕ေသာ ေ၀ါဟာရတို႔၏ အနက္မွာ အက်ဥ္း၊ အက်ယ္လိုက္၍ တခုထက္ အဓိပၸာယ္ပိုႏုိင္ပါသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ဥပမာ - ဆရာ ဟူေသာ အသံုးသည္ ဆရာ၊ ဆရာမ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကုိ လႊမ္းျခံဳမႈရွိေသာ အသံုး၊ အမ်ိဳးသားဟူေသာ အသံုးသည္လည္း ႏုိင္ငံသားအားလံုးကို ညႊန္းဆိုေသာ အသံုး “အက်ယ္” အျဖစ္ရွိသလို တဖက္ကလည္း ေယာက်္ားမ်ားကိုသာ အထူးျပဳေသာ အသံုး “အက်ဥ္း” အျဖစ္လည္း ရွိႏိုင္သည္ဟု ဆိုပါသည္။

အညြန္းခံရသည့္အရာသည္ မည္သည့္သေဘာေၾကာင့္ အသံုး”အက်ယ္” တြင္ အက်ံဳး၀င္ေနရသနည္း။  ဘာသာစကားဟူ သည္ ဆုိခဲ့သည့္အတုိင္း လူတုိ႔၏ ေတြးေတာယူဆခ်က္၊ ခံယူခ်က္၊ လူမႈႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအျမင္မ်ားအေပၚတြင္ အေျခခံထားသည့္အတြက္ ေ၀ါဟာရမ်ား၏ အနက္ကို ဖြင့္ဆိုရာတြင္ အနက္အဓိပၸာယ္အက်ံဳး၀င္မႈ (hyponymy) ကုိ အေသးစိတ္ေလ့လာသင့္ပါသည္။

ေသာ္တာသစ္

မွီျငမ္း :

1. Burr, E. (2003). Gender and language politics in France. In M. Helinger, Gender across languages III: The de/construction of gender through language variation and change (pp. 119-139). Amsterdam: Benjamins.
2. Muses, C. (1999). Lionpath: The shamanic Lionpath for the Twenty-First Century . Retrieved from Why the Sun is Feminine and the Moon Masculine: http://www.lionpath.net/zwoelf.html
3. Prinz, J. (2012). Beyond Human Nature: . UK: Penguin.
4. UNESCO. (1999). Guidelines on Gender Neutral Langauge. Paris: the Unit for the Promotion of the Status of Women and Gender Equality, UNESCO.

(မိုးမခ မဂၢဇင္း အတြဲ (၃)၊ အမွတ္ (၃)၊ မတ္လ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ထုတ္တြင္ ပံုႏွိပ္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။)